Αυτός που αποφασίζει να κάνει κανονικά κάθε μέρα την πρωϊνή του γυμναστική, πολύ συχνά την κάνει όχι γιατί βρίσκεται ήδη το σώμα του σε «φόρμα», αλλά για να αποκτήσει αυτό που δεν έχει. Μόνον όταν κανείς αποκτήσει κατ’ αρχήν κάτι, μπορεί να καταβάλει φροντίδες για την διατήρησή του. Πριν από αυτό όμως πρέπει να φροντίσει να το αποκτήσει.
Συνεπώς, άρχισε χωρίς να περιμένεις τίποτα από τον εαυτό σου. Αν συμβαίνει να μένεις σε ιδιαίτερο δωμάτιο, μπορείς πραγματικά και χωρίς διακοπή να ακολουθείς την πορεία του Μεγάλου Ωρολογίου.
Μόλις ξυπνήσεις το πρωί, και προτού αρχίσεις οποιαδήποτε άλλη δουλειά, στάσου όρθιος με διάθεση ευλαβική, σκέψου ότι στέκεσαι μπροστά στον Θεό που τα βλέπει όλα, και κάνοντας το σημείο του σταυρού πες: ¨Εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἀμήν.» Μείνε έτσι σε αυτή τη στάση μερικές στιγμές και περίμενε, ώσπου να ηρεμήσουν οι αισθήσεις σου και η σκέψη σου αφήσει κάθε τι το γήινο. Πες έπειτα χωρίς βιασύνη και με συγκεντρωμένη τη σκέψη σου και την καρδιά σου αυτή την προσευχή: «Ὀ Θεός, ἰλἀσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ».
Έπειτα συνέχισε τις άλλες προσευχές. Πρώτα το «Βασιλεῦ οὐράνιε», κατόπιν το «Παναγία Τριάς» και το «Πάτερ ἡμῶν», τα οποία προηγούνται από ολόκληρη σειρά πρωινών προσευχών. Διάβασε καλύτερα μερικές με άνεση παρά όλες με ανυπομονησία. Οι προσευχές αυτές περικλείουν την πείρα της Εκκλησίας. Με τις προσευχές αυτές μπαίνεις σε μια κοινωνία προσευχομένων ανθρώπων. Δεν είσαι μόνος. Είσαι το κύτταρο της Εκκλησίας, δηλαδή του σώματος του Χριστού. Με τις προσευχές αυτές της Εκκλησίας μας μαθαίνεις στην υπακοή που είναι απαραίτητη όχι μόνο για το σώμα, αλλά και για την καρδιά και το νου, γιατί εποικοδομεί και τη στήριξη της πίστης σου.
Η πλήρης και σωστή προσευχή είναι εκείνη όπου οι λέξεις ακολουθούνται από το νου και το συναίσθημα. Μην αφήνεις τις σκέψεις σου να περιπλανώνται και σε αυτήν ακόμα τη σελίδα του προσευχηταρίου σου. Να τις συλλαμβάνεις ξανά και ξανά και να ξαναρχίζεις πάντα από το σημείο που άφησες την προσευχή. Με τον ίδιο τρόπο μπορείς να διαβάζεις και τους ψαλμούς, προπάντων όταν δεν έχεις βιβλία με τις καθημερινές ακολουθίες. Έτσι μαθαίνεις να είσαι υπομονετικός και προσεκτικός.
Αυτός που στέκει μπροστά σε ένα ανοιχτό παράθυρο, ακούει το θόρυβο που έρχεται απ’ έξω. Δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Εν τούτοις μπορεί, αν θέλει, να ξεχωρίσει ή όχι τους θορύβους αυτούς. Αυτός που προσεύχεται είναι εκτεθειμένος σε πλήθος ξένες σκέψεις, συναισθήματα και εντυπώσεις. Το να θελήσει να εμποδίσει την εισρροή τους είναι τόσο ανωφελές όσο το να εμποδίσει τον αέρα να κινείται σε ένα ανοιχτό δωμάτιο. Όμως μπορεί κανείς να τις παρακολουθεί ή να μην τις παρακολουθεί. Έτσι η παρουσία τους, αν το θέλουμε κι εμείς οι ίδιοι, μπορεί να μένει απαρατήρητη κατά τη διάρκεια της προσευχής μας. Αυτό δεν μπορούμε να το πετύχουμε, μας λένε οι άγιοι, με κανένα άλλο τρόπο παρά με συνεχή άσκηση και γυμναστική του πνεύματός μας.
Όταν προσεύχεσαι οφείλεις να «σιωπάς». Προσεύχεσαι όχι για να εκπληρωθούν οι γήινες επιθυμίες σου, αλλά προσεύχεσαι για να γίνει το θέλημα του Θεού. «Γενηθήτω τὸ θέλημά σου». Δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιείς την προσευχή για να κάνεις υπηρέτη σου το Θεό. Εσύ ο ίδιος οφείλεις να σιωπάς. Άφησε να μιλήσει η προσευχή σου κάνοντάς την σύμφωνα με το θέλημα του Θεού.
Σύμφωνα με τη διδασκαλία του Μεγάλου Βασιλείου, η προσευχή σου πρέπει να έχει τα εξής τέσσερα χαρακτηριστικά: Δοξολογία, Ευχαριστία, Εξομολόγηση και Δέηση για τη σωτηρία σου.
Μην ανησυχείς και μην προσεύχεσαι για λεπτομέρειες ανάξιες λόγου. Ο Κύριος λέει για αυτήν την περίπτωση, «ζητεῖτε πρῶτον τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν» (Ματθ. 6, 33).
Όποιος δέν φροντίζει να συμμορφώνει τη θέλησή του, αλλά και την προσευχή του, με το θέλημα του Θεού, θα συναντάει εμπόδια στις προσπάθειές του και θα πέφτει πάντα στις ενέδρες του εχθρού. Θα δυσαρεστείται ή θα ερεθίζεται, θα μελαγχολεί, θα βρίσκεται σε αμηχανία, θα είναι ανυπόμονος ή ανήσυχος. Μ’ αυτήν όμως τη διάθεση δεν είναι δυνατό να προσεύχεται κανείς.
Δεν είναι καθαρή η προσευχή μας, όταν έχουμε κάτι εις βάρος του αδελφού μας. Εναντίον μόνον ενός ανθρώπου επιτρέπεται ή μάλλον πρέπει να τα έχουμε, του εαυτού μας. Χωρίς αυτοεπιτίμηση η προσευχή μας δεν πιάνει, όπως ακριβώς και αυτή που κάνουμε όταν έχουμε κάτι εις βάρος των άλλων. Ίσως αναρωτιέσαι: «πώς μπορεί κανείς να το διδαχθεί αυτό;» Η απάντηση είναι: με την προσευχή.
Μη φοβάσαι, αν παρατηρείς μέσα σου ξηρότητα πνευματική. Η ζωογόνα βροχή έρχεται «άνωθεν», όχι από κάτω, από τη σκληρή γη της καρδιάς σου που «ἀνατέλλει άκάνθας καὶ τριβόλους» (Γεν. 3,18). Μην περιμένεις για αυτό μερικές εξαιρετικές ευκαιρίες, όπως είναι η έκσταση και ο ενθουσιασμός ή άλλα όμορφα συναισθήματα. Η προσευχή δεν είναι μέσο ικανοποίησής μας. Γνώρισε την αθλιότητά σου, «πένθησε καὶ κλαῦσε» (Ιακ. 4, 9). Θυμήσου ότι είσαι θνητός και ζήτησε το έλεος του Κυρίου. Τα υπόλοιπα εξαρτώνται απ’ Αυτόν.
Tito Colliander, Ο δρόμος των Aσκητών (Απόσπασμα)