Όταν μιλούμε για το κάλλος που δεν είναι απλώς θέαμα εξωτερικό και πρόσκαιρο ή αισθητικό κατηγόρημα, αλλά δύναμι που σώζει τον κόσμο, τότε το Άγιον Όρος, με την ύπαρξι και τη ζωή του, έχει κάτι να μας πη· γιατί ονομάζεται Περιβόλι της Παναγίας και όρος της Μεταμορφώσεως.
Και η Παναγία, κατά την υμνολογία της Εκκλησίας, είναι: Η πάναγνος και κεχαριτωμένη Κόρη η «ωραϊζομένη τω κάλλει των αρετών» που υπεδέχθη «τη αίγλη του Πνεύματος», «την καλλοποιόν ευπρέπειαν», (τον θεάνθρωπον Κύριον) «τον τ σύμπαντα καλλωπίσαντα»
Αλλά, για να πλησιάσωμε με το απαιτούμενο δέος και να κατανοήσωμε το μυστήριο του κάλλους που σώζει, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν είναι άλλο το κάλλος, άλλο η αγάπη και άλλο το αγαθόν. «Ταγαθόν υμνείται προς των ιερών θεολόγων και ως καλόν, και ως κάλλος, και ως αγάπη και ως αγαπητών… και ως πάντα προς εαυτό καλούν, όθεν και κάλλος λέγεται». Δηλαδή ο Θεός, που είναι αγάπη και κάλλος αμήχανον, δημιουργεί τα πάντα «καλά λίαν». Και καλεί διά του κάλλους σε μετοχή ζωής όλη τη δημιουργία.
Ακούγοντας την κλήσι του θείου κάλλους ο άνθρωπος γίνεται κοινωνός της μακαρίας Τριαδικής ζωής. Αντιστεκόμενος και μη υπακούων δημιουργεί την κόλασι της μη κοινωνίας, την κατάρα της παρά φύσιν ασχήμιας, που δεν σώζει, αλλά καταστρέφει τον άνθρωπο και τη δημιουργία.
Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, εκτός από το αληθινό κάλλος που καλεί και σώζει, υπάρχει και κάποιο άλλο κίβδηλο, που προκαλεί και καταστρέφει, γιατί δεν είναι φανέρωσι καλοσύνης αλλά επίφασι κάλλους και λειτουργεί ως δέλεαρ. Ζαλίζει και παγιδεύει τον άνθρωπο και τον οδηγεί στην τελική υποδούλωσι και καταστροφή, υποσχόμενο μία, ως διά μαγείας εύκολη, σωτηρία.
Μέσα σ’ αυτόν τον αγώνα και στη δοκιμασία της εκλογής κάποιου κάλλους, εξελίσσεται η ιστορία του ανθρώπου και της ανθρωπότητας: Ποιο κάλλος θα μας ελκύση περισσότερο; Σε ποιο θα υποταχθούμε;
Από την πρώτη στιγμή μας παρέσυρε κάποιο κάλλος που μας κατέστρεψε, επειδή το χωρίσαμε από την αγάπη και την υπακοή στον Θεό. Κινηθήκαμε βιαστικά και απερίσκεπτα. «Ωραίος ην εις όρασιν και καλός εις βρώσιν, ο εμέ θανατώσας καρπός».
Στην καινή κτίσι πάλι μία γυναίκα γίνεται αφορμή της σωτηρίας. Η άγνωστη και ασήμαντη κοσμικά, αλλά ταπεινή και ακήρατη Κόρη της Ναζαρέτ, αναδεικνύεται η «εν γυναιξίν ευλογημένη», που δέχεται τον αρχαγγελικό ασπασμό και συλλαμβάνει τον Υιό και Λόγο του Θεού.
Το κάλλος της αρετής των δικαίων, ο ζήλος των Προφητών και η προσδοκία όλης της άνθρωπότητος ετοιμάζουν και κυοφορούν το κάλλος και την αρετή της Παρθένου.
Η Παρθένος, με την αγία ταπείνωσι και την εκούσια υπακοή της στο θέλημα του Θεού, ανεδείχθη το όργανο της σωτηρίας όλου του κόσμου. Είναι το «μεθόριον της κτίστης και ακτίστου φύσεως». Η «κλίμαξ, δι’ ης κατέβη ο Θεός». Και η γέφυρα η «μετάγουσα τους εκ γης προς ουρανόν». Το παιδί της είναι Θεός (ο Θεός Λόγος). Και ο Θεός είναι το παιδί που η ίδια εγέννησε. Ως «υπέρ φύσιν μητέρα και κατά φύσιν παρθένος», ζη την διά Πνεύματος Αγίου μητρότητα της αειπαρθενίας και απολαμβάνει την παρθενικότητα της θεοτοκίας. Ενώνει τον ουρανό και τη γη.
Και ενώ είχαμε αμαυρώσει το κάλλος της εικόνος του Θεου, γίνεται ο Θεός Λόγος, διά των αχράντων αιμάτων της Αειπαρθένου, τέλειος άνθρωπος και «την ρυπωθείσαν εικόνα τω θείω κάλλει συγκατέμιξε».
Δεν παρουσιάστηκε εξωτερικά ο Θεός Λόγος, αλλά συγκατέμιξε ολόκληρη τη φύσι μας «τω θείω κάλλει».
Η σωτηρία του ανθρώπου νοείται και βιούται ως συμμετοχή και αναμόρφωσι εις το αρχαίον κάλλος.
Το θείον κάλλος σώζει τον άνθρωπο όχι μαγικά, εν αγνοία του, ούτε έξωθεν, διά της βίας· έτσι, θα τον υποτιμούσε. Αντιθέτως, ο άνθρωπος σώζεται τιμώμενος, με το να γίνη ο ίδιος καλλιτέχνης, πηγή κάλλους και σωτηρίας για τους πολλούς· «πηγή ύδατος αλλομένου εις ζωήν αιώνιον». Να γεννηθή απ’ όλη του την ύπαρξι, ως ευχαριστία, ή δοξολογία προς τον Θεό.
Και η Παρθένος, ως θεογεννήτρια, ανέδειξε την ανθρώπινη φύσι Θεοτόκο. Με το παράδειγμα και τη βοήθεια της Παναγίας κάθε ψυχή που ησυχάζει και καθαρεύει, υποτασσόμενη στο θείο θέλημα, μπορεί να γίνη κατά χάριν Θεοτόκος. Να συλλάβη και να γεννήση μία μικρή χαρά που ξεπερνά τον θάνατο. Τότε ζη ο άνθρωπος την επίσκεψι της Χάριτος σε όλη του την ύπαρξι, την επίσκεψι της Παναγίας στον εσωτερικό του κόσμο. Και διερωτάται, όπως η Ελισάβετ: «πόθεν μοι τούτο, ίνα έλθη η μήτηρ του Κυρίου μου πρός με;»
Αυτή η παρουσία της Θεοτόκου παραμένει ως προστασία και τροφός του Αγίου Όρους.
Πηγή: Προηγούμενος της Ι.Μ. Ιβήρων Αρχιμ. Βασίλειος Γοντικάκης, Το κάλλος θα σώσει τον κόσμο – Μια αγιορείτικη θεώρηση, «Πειραϊκή Εκκλησία», Μηνιαίο περιοδικό Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς, Μάϊος 2009
