* Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, Τόμος Ε΄, (σελ. 216-217).
Άγιος Κάλλιστος ο Καταφυγιώτης *
Σύντομη βιογραφία
Για τον οσιότατο πατέρα μας Κάλλιστο, τον επονομαζόμενο Καταφυγιώτη (ίσως να πήρε την επωνυμία αυτή από κάποια εκκλησία της Θεοτόκου, που λεγόταν Καταφυγή), ποιος ήταν και από πού καταγόταν και πού έζησε τον αναχωρητικό βίο, τίποτε δέ γνωρίζομε από την ιστορία. Όπως όμως συμπεραίνομε από τα κεφάλαιά του που ακολουθούν, ήταν βαθύς γνώστης και της κοσμικής αλλά και της πνευματικής παιδείας και μάλιστα ικανότατος να κινείται, όσο λίγοι, στο νοητό ύψος και βάθος, μήκος και πλάτος των θεωριών. Γιατί τόσο πολύ υψωνόταν ο μακάριος προς το υπερκόσμιο απόκρυφο Ένα της τριαδικής Υπερουσιότητας, με τη βοήθεια της χάρης, και τόσο πολύ έφτασε στην εποπτεία τού Θεού, την άμεση ένωση, τη νοερή σιγή και την υπεράγνωστη αγνωσία, απελευθερωμένος ολότελα από όλα, χάρη στην υπερβολική του καθαρότητα, ώστε να φαίνεται αληθινά σαν άγγελος και κατά χάρη θεός πάνω στη γη.
Μερικοί είπαν ότι είναι ο Κάλλιστος Ξανθόπουλος, ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ο οποίος συνέγραψε τα άλλα εκατό κεφάλαια, στηρίζοντας τη γνώμη τους αυτή σε δύο τεκμήρια. Λένε δηλαδή ότι εκείνα τα κεφάλαια στο περισσότερο μέρος τους αναφέρονται στην πρακτική, ενώ αυτά στη θεωρία μόνο και στο θεωρητικό βίο. Και αφού η πράξη και η θεωρία είναι ενωμένες μεταξύ τους, έπρεπε, όπως είναι φυσικό, ένας να είναι και ο συγγραφέας. Επιπλέον, ότι και πολλά σημεία από εκείνα ομοιάζουν με τα εδώ, όσα αναφέρονται στην επιβολή του νου και την παραδοχή και τη θεία ένωση και την καρδιακή ενέργεια και το φωτισμό. Άλλοι πάλι φρονούν ότι άλλος είναι ο παρών Κάλλιστος, εξαιτίας του διαφορετικού ύφους του καθενός. Εμείς συμφωνούμε μάλλον με τους πρώτους, χωρίς να δυσκολευτούμε διόλου από τη διαφορά του ύφους. Γιατί οι σοφοί έχουν τη δυνατότητα, ανάλογα με την υπόθεση να ρυθμίζουν και το γράψιμό τους και να εκφράζουν τα ταπεινά με ταπεινό ύφος, ενώ τα υψηλά με υψηλή μεγαληγορία. Τούτο όμως είναι πραγματικά το λυπηρό, ότι ενώ, όπως εικάζεται, τα κεφάλαια για το θεωρητικό βίο θα ήταν περί τα εκατό, και είναι υψηλότατα, όσο γνωρίζω, και τελειότατα ως προς τα νοήματα και τη μεγαλοπρέπεια και την καλλιέπεια του ύφους, όπως επίσης και ως προς την ανάπτυξη των συλλογισμών, σώζονται μόνο τα παρόντα σύμφωνα με το πρωτότυπο που ήρθε στα χέρια μας.
* Ο Κάλλιστος Καταφυγιώτης ταυτίζεται με τον Κάλλιστο Αγγελικούδη. Βλ. σελ. 126.
Πηγή : Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, μεταφρ. Αντώνιος Γαλίτης, εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας, 1986, ε΄τόμος, σελ. 216-217.
