Έφόσον, λοιπόν, γνωρίζουμε ὅτι ὁ Χριστός εἶναι Θεός, προσπαθοῦμε νά εἰσδύσουμε στό μυστήριο ὅλων τῶν ἐκδηλώσεών Τοῦ. «Οὐδείς ἔρχεται πρός τόν Πατέρα εἰ μή διά τοῦ Χριστοῦ», τοῦ ὁμοουσίου μέ τόν Πατέρα Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, καί μέ κάθε τρόπο ἀγωνιζόμαστε νά δώσουμε νόημα σέ ὅλες τίς ἐκδηλώσεις τῆς ζωῆς μας, γιά νά γίνει ἡ ζωή τοῦ Ἵδιου τοῦ Χριστοῦ δική μας, γιά νά κληρονομήσουμε τήν αἰώνια Βασιλεία μέ τόν Πατέρα καί τόν Υἱό καί τό Ἅγιο Πνεῦμα.

Ὁ Κύριος νίκησε τόν έχθρό μέ τήν ταπείνωση. Ἐκτός ἀπό τή βασική αὐτή θέση ὑπάρχει άκόμη μία πλευρά στίς ἐκδηλώσεις Τοῦ, πού διδάσκει νά μιμούμαστε τόν Χριστό ὄχι ἁπλῶς φανταστικά. Ὁ Χριστός φανερώθηκε μέ «μορφή δούλου». Αὐτό ἀποτελεῖ σκάνδαλο γιά πολλούς. Πολλές φορές μοῦ ἔτυχε νά ἀκούσω τή γνώμη ὅτι ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι, ὡς εἰκόνες τοῦ Θεοῦ, ὀφείλουμε νά διατηρήσουμε τήν ἀξιοπρέπειά μας ἀκόμη καί στήν προσευχή καί στή λατρευτική παράστασή μας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Ἐπισκέφθηκε κάποτε τή Μονή μας ἕνα πρόσωπο, πού κατέχει ὑψηλή θέση σέ ἑτερόδοξη ἐκκλησία. Κοιτάζοντας τήν τοιχογραφία τῆς Μεταμορφώσεως ρώτησε: «Ποῦ εἶναι ὀ Πέτρος;». Τοῦ ἔδειξαν τόν Πέτρο. «Ὤ, πῶς τόν ἀπεικονίσατε ἔτσι! Ὁ Πέτρος σέ τέτοια ἐξουθένωση! Ποῦ εἶναι λοιπόν ἡ ἀξιοπρέπειά του;».

Ὑπάρχει συνεπῶς μιά πλευρά τῆς ὀρθοδόξου μετανοίας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, πού ταράζει πολλούς ἑτεροδόξους. Πέφτουμε γονατιστοί στό ἔδαφος, μέ τό πρόσωπο καί τό μέτωπό μας ἐγγίζουμε τή γῆ, καί ἔτσι ἐκφράζουμε τή δουλικότητά μας ἐνώπιόν Τοῦ, ἐνθυμούμενοι τά λόγια πού εἶπε μπροστά στό παιδί ἐκεῖνο: «Ἐάν μή στραφῆτε καό γένησθε ὡς τά παιδία, οὐ μή εἰσέλθητε εἰς τήν Βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. Ὅστις οὖν ταπεινώσῃ ἑαυτόν ὡς τό παιδίον τοῦτο, οὗτος ἐστιν ὁ μείζων ἐν τῇ Βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν».

Ὁ Ἵδιος ὁ Κύριος, χωρίς τόν Ὁποῖο τίποτε δέν μπορεῖ νά πραγματοποιηθεῖ, ἐλάττωσε τόν Ἑαυτό Του σέ τέτοιο βαθμό, πού ἀκόμη καί οἱ χαμηλῆς κοινωνικῆς τάξεως ἄνθρωποι μποροῦσαν νά Τόν θλίψουν, νά Τόν ἐμπτύσουν, νά Τόν χτυπήσουν, νά Τοῦ δώσουν ραπίσματα καί νά Τοῦ προξενήσουν κάθε ἄλλη ἐξουδένωση. Ἄν ὁ Ἴδιος ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ τό ἔκανε αὐτό, τότε βέβαια ἐγείρεται τό ἐρώτημα: Γιατί χρειάστηκε τέτοια ἐξουδένωση καί τέτοια δουλική μεταχείρηση προκειμένου νά ἐκδηλωθεῖ ἡ ἀγάπη; Ὑποθέτω ὅτι ἡ ὀρθή σκέψη θά εἶναι ὅτι ὁ Κύριος, ἔχοντας τό προαιώνιο Εἶναι Του ἐν πνεύματι ταπεινώσεως, ἐκδήλωσε τήν προαιώνια ἀγάπη Του διακονώντας ὡς δοῦλος. Καί ἐμεῖς Τόν ἀκολουθοῦμε στά δουλικά αὐτά σχήματα ἐκφράζοντας τή δική μας μετάνοια ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, μέ ἐδαφιαῖες μετάνοιες. Κατά τή διάρκεια τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς κάνουμε πολλές μετάνοιες κάθε ἡμέρα. Ἔπειτα, ὅταν μέ τή σταύρωσή μας συναναστηθοῦμε μέ τόν Χριστό, τότε πλέον θά Τόν δεχόμαστε καί θά συνομιλοῦμε μαζί Του ὄρθιοι, ὡς παιδιά μέ τόν Πατέρα τους. Στή ζωή ὅμως αὐτή θά ἐκφράζουμε τή μετάνοιά μας, ὑπογραμμίζω, μέ δουλικά σχήματα, γιατί ἡ μετάνοια δέν ὑποβιβάζει τόν ἄνθρωπο. Ὅταν κάποιος συνειδητοποιεῖ ὅτι εἶναι χειρότερος ἀπό ὅλη τήν κτίση, τότε ὑψώνεται ἐπάνω ἀπό ὅλη τήν κτίση. Τότε ἐγγίζει τό ἄκτιστο εἶναι. Ἄς μήν ταραζόμαστε λοιπόν ὅταν ἐκφρἀζουμε μέ ταπεινά δουλικά σχήματα τή μετάνοιά μας. Ἔτσι θά σταθοῦμε ἔπειτα ὡς παιδιά τοῦ Θεοῦ ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ὄχι πλέον με δουλικά ἀλλά μέ υἱικά σχήματα.

Ὁ Θεός εἶναι ταπεινός ἀπό τήν ἴδια τή φύση Του. Καί ἡ κένωσή Του διά τῆς ἐνανθρωπήσεως φέρει χαρακτήρα ταπεινό. Ἄν ὁ Ἴδιος δέν ταπεινωνόταν, τότε ἴσως θά μποροῦσε κάποιος νά μᾶς κατηγορήσει: «Ἀλήθεια ὅμως, ὁ Κύριος δέν ταπεινώθηκε τόσο, ὅσο ἐσεῖς». Ἀλλά ὁ Κύριος ταπεινώθηκε. Ἔπλυνε τά πόδια ἀγράμματων ψαράδων, ἀνθρώπων ἀπό τίς κατώτερες τάξεις τῆς ἀνθρώπινης κοινωνίας. Οἱ δουλικές αὐτές μορφές εἶναι ἀγάπη. Ὅταν προσευχόμαστε στόν Θεό, Αὐτόν πού μέ τό πρόσταγμά Του δημιούργησε ὅλον τόν κόσμο, εἶναι φυσικό γιά τόν καθένα μας νά σκεφτεῖ: «Ἐμένα θά σκεφτεῖ ὁ Κύριος; Θα σκύψει, ἄραγε, νά ακούσει τόν λόγο μου καί νά προσέξει τήν προσευχή μου;». Εἶναι φοβερό γιά μᾶς νά μιλοῦμε μέ τέτοιο Ὄν. Γιά νά μή φοβόμαστε λοιπόν, ὑπάρχει σέ ὅλες τίς ἐκδηλώσεις τοῦ Χριστοῦ, κατά τήν παγκόσμια πράξη τῆς λυτρώσεως τοῦ Ἀδάμ, ἡ ταπεινή ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, κατά τήν ὁποία Αὐτός ἐμφανίζεται μπροστά μας μέ τέτοιες ταπεινές μορφές. Σταυρώθηκε ἀνάμεσα σέ ληστές, φυλακίστηκε, καί τόσα ἄλλα.

Ἐμεῖς θά ἔπρεπε νά ἐνεργοῦμε ἔτσι, ὅπως εἶπε ὁ Κύριος: «Θέλουν νά σοῦ πάρουν τόν χιτώνα, ἄφησέ τους καί τό ἱμάτιο· θέλουν νά ἐργαστεῖς γι᾽ αὐτούς ἕνα διάστημα, ἐργάσου δύο ἀκόμη· νά προσεύχεσθε γι᾽ αὐτούς πού σάς προσβάλλουν, νά προσεύχεσθε γιά τούς διῶκτες, νά προσεύχεσθε γιά ὅλους ἐκείνους πού κάνουν τό κακό ἐναντίον σας. Καί τότε, λέει ὁ Κύριος, ἀγαπώντας τούς ἐχθρούς σας θά γίνεται και ἐσεῖς τέκνα τοῦ Ὑψίστου Πατρός».

Ἡ ἄσκησή μας, ἀθέατη στούς ἄλλους, παραμένει μέ ὅλη της τή δύναμη μπροστά στά μάτια τοῦ Θεοῦ.