Εννοιολογικό περιεχόμενο αρχές και κατευθύνσεις της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης
Απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορεί κανείς να κατανοήσει την έννοια της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης αποτελεί η μελέτη των ορισμών και των αρχών που τη διέπουν. Ειδικότερα, ως προς τη διαπολιτισμική εκπαίδευση υφίσταται πληθώρα ορισμών, αλλά μολαταύτα δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισμός. Μια επιτυχή και συνοπτική προσέγγιση της έννοιας ορίζει τη διαπολιτισμική εκπαίδευση ως την παιδαγωγική απάντηση στα προβλήματα διαπολιτισμικής φύσης που εμφανίζονται σε μια πολυπολιτισμική και πολυεθνική κοινωνία[1], ενώ σύμφωνα με μια άλλη άποψη η διαπολιτισμική εκπαίδευση είναι μια διαφορετική σύλληψη της εκπαίδευσης, μια διαφοροποιημένη σχολική πρακτική, η οποία βασίζεται στην παραδοχή ότι η μονοπολιτισμική, εθνικά προσανατολισμένη εκπαίδευση, δε δύναται να ανταποκριθεί στη σύγχρονη πραγματικότητα και έχει ξεπεραστεί ιστορικά[2].
Η διαπολιτισμική εκπαίδευση διέπεται από συγκεκριμένες αρχές, οι οποίες διαφέρουν ανάλογα με τον τρόπο προσέγγισης του κάθε ερευνητή. Αρχές της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης αποτελούν:
- Η εκπαίδευση για την ενσυναίσθηση
- Η εκπαίδευση για την αλληλεγγύη
- Η εκπαίδευση για το διαπολιτισμικό σεβασμό
- Η εκπαίδευση εναντίον του εθνικιστικού τρόπου σκέψης[3]
Επιπλέον, ως παραδοχές – βάσεις της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης που θα μπορούσαν να λογιστούν και ως αρχές της, θεωρούνται:
- H αναγνώριση της ετερότητας
- H κοινωνική συνοχή
- H ισότητα
- H δικαιοσύνη[4]
Επίσης, η διαπολιτισμική εκπαίδευση είναι απαραίτητο να διέπεται από αρχές όπως:
- Η εκπαίδευση με στόχο την κατανόηση, ώστε να γίνονται κατανοητοί από εκπαιδευτικούς και μαθητές οι πολιτισμοί άλλων ανθρώπων
- Η εκπαίδευση με στόχο τη συμπαράσταση, ώστε να κινητοποιούνται οι μαθητές σε βοήθεια όσων καταπιέζονται, απορρίπτονται ή διώκονται από το κοινωνικό σύνολο
- Η εκπαίδευση με στόχο τον πολιτισμικό αλληλοσεβασμό, ώστε να ευαισθητοποιηθούν οι μαθητές και να σέβονται τα παιδιά άλλων πολιτισμικών ή κοινωνικών ομάδων
- Η εκπαίδευση με στόχο τον πολιτισμικό διεθνισμό, ώστε να μην ενισχύονται εθνοκεντρικοί τρόποι σκέψης και εθνοκεντρικές πράξεις
- Η εκπαίδευση που θα εναντιώνεται σε όλες τις μορφές κοινωνικού και εθνικού ρατσισμού[5]
Η διαπολιτισμική εκπαίδευση διέπεται από συγκεκριμένες αρχές και κινείται κυρίως σε δύο κατευθύνσεις που συγκεντρώνουν αντίστοιχα οπαδούς και επικριτές[6]. Συγκεκριμένα, οι δύο κατευθύνσεις της είναι: ο πολιτισμικός οικουμενισμός και ο πολιτισμικός σχετικισμός[7]. Επιπροσθέτως, υφίσταται και μια τρίτη κατεύθυνση που επιχειρεί να προσπεράσει το δίλημμα «οικουμενισμός ή σχετικισμός» έχοντας ως αφετηρία ερωτήματα που αφορούν την Ηθική του Δικαίου και τις προϋποθέσεις για ισότιμη κοινωνική συμμετοχή στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες[8]. Την ύπαρξη μιας τρίτης κατεύθυνσης ενδιάμεσης στον πολιτισμικό οικουμενισμό και σχετικισμό υιοθετούν και υποστηρίζουν και άλλοι ερευνητές[9].
Η κατεύθυνση του πολιτισμικού οικουμενισμού στοχεύει στην ανάδειξη των ομοιοτήτων που εμφανίζουν οι πολιτισμικές αξίες των εκάστοτε διαφορετικών ομάδων σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία. Από την άλλη πλευρά, η κατεύθυνση της πολιτισμικής σχετικότητας ξεκινά με δεδομένο την ισότητα των πολιτισμών και θέτει ως προτεραιότητα την ανάδειξη των πολιτισμικών διαφορών που υφίστανται μεταξύ των μελών ενός πολυπολιτισμικού συνόλου[10].
Γίνεται, επομένως, αντιληπτό από τα παραπάνω ότι τόσο οι ορισμοί και οι αρχές, όσο και οι κατευθύνσεις της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης προσεγγίζουν ζητήματα που συμβάλλουν διαχρονικά στην ισορροπία και στην ομαλή λειτουργία του κοινωνικού συνόλου, αλλά και κάθε ανθρώπου σε ατομικό επίπεδο.
Η διαπολιτισμική διάσταση στη λειτουργία της Αθωνιάδας Εκκλησιαστικής Ακαδημίας
Η Αθωνιάδα Εκκλησιαστική Ακαδημία αποτελεί ένα σχολείο, στο οποίο μπορούν να φοιτήσουν μόνο αγόρια – άνδρες, που είναι ορθόδοξοι χριστιανοί στο θρήσκευμα. Γεννάται, επομένως, εύλογα το ερώτημα στους περισσότερους, πώς γίνεται αυτό το σχολείο να έχει διαπολιτισμικά χαρακτηριστικά από τη στιγμή που δε δείχνει σεβασμό στην ετερότητα, ως προς το φύλο και τη θρησκεία, η οποία αποτελεί βασική αρχή της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Στην πράξη, όμως, δεν υφίσταται έλλειψη σεβασμού στην ετερότητα. Η μη εγγραφή των κοριτσιών – γυναικών στην Αθωνιάδα οφείλεται στον καταστατικό χάρτη, ο οποίος διέπει το Άγιο Όρος, που απαγορεύει την είσοδο γυναικών σε αυτό και όχι σε επιλογή των διοικούντων και διδασκόντων σε αυτή ή σε επιλογή με απώτερο σκοπό τη διάκριση εις βάρος των κοριτσιών – γυναικών. Από την άλλη, είναι λογική η επιλογή για την μη εγγραφή αλλόθρησκων μαθητών στην Αθωνιάδα, καθώς αυτοί θα αισθάνονταν άβολα τόσο εξαιτίας του συμβολισμού του χώρου που βρίσκεται η Ακαδημία, όσο και από τον τρόπο λειτουργίας της (πχ καθημερινός εκκλησιασμός, ενδυμασία των μαθητών με ράσα, διδασκαλία βυζαντινής μουσικής, επισκέψεις σε μοναστήρια κ.ά).
Σε καμία περίπτωση δεν υφίσταται στη σχολή εθνικιστικός τρόπος σκέψης, καθώς σε αυτή, παράλληλα με τους Έλληνες, φοιτούν τα τελευταία χρόνια μαθητές από διάφορες χώρες όπως η Ρωσία, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Σερβία, η Γεωργία και η Εσθονία (Πίνακας: 1). Ειδικότερα, κατά το σχολικό έτος 2013-2014 από τους σαράντα συνολικά μαθητές του γυμνασίου και λυκείου οι εικοσιένα από αυτούς, ποσοστό 52,5%, ήταν αλλοδαποί.
