ΣΙΔΑΣ ΚΟΥΚΙΑΡΗΣ
Ἡ Σύναξη τῶν Ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων στήν Βυζαντινή καί Μεταβυζαντινή Εἰκονογραφία
Η μοναδική διήγηση της Καινής Διαθήκης για τους Ο΄ Αποστόλους τους οποίους έστειλε ο Κύριος να κηρύξουν τον Λόγο Του βρίσκεται στο Ευαγγέλιο του Λουκά 10,1-24, όπου δεν παρατίθεται κατάλογος των ονομάτων τους. Οι Πατέρες όμως της Εκκλησίας της πρώτης χριστιανικής εποχής, προσπάθησαν να τους ταυτίσουν σταχυολογώντας πρόσωπα της Κ.Δ. κυρίως από το βιβλίο των Πράξεων Αποστόλων καθώς και τις επιστολές του αποστόλου Παύλου. Οι Ο΄Απόστολοι εικονίσθηκαν στους παρακάτω ναούς:
Μυστράς, Μονή Οδηγήτριας, Αφεντικό:
Οι Ο΄ εικονίζονται στον γυναικωνίτη του ναού, στα τύμπανα και τις ενισχυτικές ζώνες. Αρχίζοντας από την ΒΑ κόγχη σώζονται εικονιζόμενοι 27. Εικονίζονται όλοι μέχρι τα γόνατα μετωπικοί, με χιτώνα και ιμάτιο, ωμοφόριο, κρατούν κλειστό ειλητάριο. Δίπλα στο όνομα τους δηλώνεται και ή επισκοπή τους.
Μυστράς, Μονή Παντάνασσας:
Οι Ο’ εικονίζονται στον γυναικωνίτη μέχρι τα γόνατα. Άλλοι κρατούν ευαγγέλια και άλλοι τυλιγμένα ειλητάρια. Δυστυχώς έχουν καταστραφεί τα ονόματα και οι έδρες της επισκοπής των περίπου 38 σωζόμενων Αποστόλων. Μόνον ενός στο βόρειο τοίχο σώζεται το όνομα
EP(MHC) ΔΑΛΜΑ(ΤΙΑC). Σ’ αυτό το μνημείο διαπιστώνουμε μία σημαντική λεπτομέρεια, ότι δηλαδή μερικοί από τους Αποστόλους δεν φορούν το ωμοφόριο τους άλλα το κρατούν στα χέρια, ενώ οι απόστολοι Πέτρος και Παύλος, σύμφωνα με την παραδοσιακή εικονογραφία δεν φορούν ωμοφόριο.
Κύπρος, Καλοπαναγιώτης, Ναός Άγ. Ηρακλειδίου της Μονής Άγ. Ιωάννου Λαμπαδιστού:
Στη καμάρα της προθέσεως και τού διακονικού εικονίζονται ένδεκα
από τους θ” ‘Αποστόλους και στην νότια πλευρά άλλοι δέκα.
Άγιον Όρος, Τράπεζα της Μονής Διονυσίου:
Οι Ο΄ Απόστολοι ζωγραφίζονται στο σύνολο τους στην νότια τράπεζα της Μονής Διονυσίου, ζωγραφισμένη το 1603.
Ελασσόνα, Άγ. Γεώργιος Δομενίκου:
Σώζονται, οκτώ από τους Ο΄ στο χώρο του ιερού (1611-1614).
Σαλαμίνα, Μονή Φανερωμένης:
Στο διακονικό και στην πρώτη διακοσμητική ζώνη εικονίζονται 33 από τους Ο΄Αποστόλους.
Οι κατάλογοι των Ο΄ Αποστόλων χρησιμοποιήθηκαν κατά των αιρετικών. Τούτο επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι σ’ όλα τα μνημεία όπου εικονίζεται ή Σύναξη των Ο΄ Αποστόλων συνδέονται με πρόσωπα ή γεγονότα τα όποια είχαν σχέση με τη διαμάχη μεταξύ ‘Ορθοδόξων καί Παπικών.
Η εικόνιση της Συνάξεως των Ο΄Αποστόλων αποτελεί ένα ολοκληρωμένο εικονογραφικό θέμα. Τούτο επιβεβαιώνεται από το ότι οι Ο΄’Απόστολοι εικονίζονται πάντοτε ως ιεράρχες, ό ένας δίπλα στον άλλο, ενώ σημειώνονται επίσης και οι επισκοπές τους. Ή εικόνιση των Ο΄ είναι προβολή της ‘Ορθόδοξης διδασκαλίας στους παπικούς, διότι οι αποστολικές επισκοπές ήταν πολλές και όχι μόνο ή Ρώμη και μάλιστα οι περισσότερες απ’ αυτές ανήκαν στον χώρο της Ανατολικής ‘Ορθόδοξης ‘Εκκλησίας.
