O στάρετς Ανατόλιος, που ονομάστηκε «νεότερος» για να ξεχωρίζει από τον άλλο στάρετς Άνατόλιο,το Ζερτσάλωφ, ήταν ένας από τους πιο συμπαθείς στάρετς της “Οπτινα. Ξεχώριζε για το προορατικό του χάρισμα και την αγάπη του κι ήταν ό πρώτος ίσως από τους γέροντες πού δέχτηκε σχεδόν μαρτυρικό θάνατο. Στό πρόσωπο του στάρετς Άνατολίου μπορούσες να διακρίνεις κάτι από τη φρεσκάδα πού ‘χουν τ’ αγριολούλουδα, είχε πάντα μια νεανική διάθεση και μια ήρεμη χαρά.
Ό π. Άνατόλιος, κατά κόσμον Αλέξανδρος Ποτάπωφ, ήθελε από πολύ μικρός να γίνει μοναχός. Ή μητέρα του όμως αρνιόταν να τον αφήσει να πάει σε μοναστήρι, αν και δεν ήταν ό μοναδικός γιος στην οικογένεια. Έτσι έφυγε για το μοναστήρι μετά το θάνατο της, όπως ακριβώς έκανε κι ό μεγάλος άγιος της Ρωσίας, ό Σέργιος του Ραντονέζ. Ό Αλέξανδρος πήγε κατ’ ευθεία στην “Οπτινα και για πολλά χρόνια ήταν διακονητής του στάρετς Αμβροσίου. Ζώντας κοντά στο μεγάλο στάρετς προσπαθούσε ν’ αφομοιώσει κυριολεκτικά το πνεύμα αύτοΰ του μεγάλου οσίου και φαίνεται ότι το κατώρθωσε σε σημαντικό βαθμό. Ενώ ήταν ακόμα ιεροδιάκονος ανέλαβε τα καθήκοντα του πνευματικού, στη σκήτη πρώτα κι έπειτα στο μοναστήρι. Ιδιαίτερα οι επισκέπτες του μοναστηρίου κι οΐ προσκυνητές τον σέβονταν καί τον αγαπούσαν πολύ.
Από τίς πρώτες μέρες του στην “Οπτινα επιδόθηκε με ζήλο στην αυστηρή ασκητική ζωή. Πρόσεχε μ’ επιμέλεια την τήρηση του νου του καί προσπαθούσε να μη βγαίνει από το κελλί του, ενώ ταυτόχρονα συμμετείχε μ’ απλότητα καί προθυμία σ’ όλα τα διακονήματα του μοναστηρίου κι ήταν ιδιαίτερα προσεχτικός στην αγάπη του προς τους αδελφούς, τους επισκέπτες, τη φύση κι όλη τη δημιουργία. Ό μοναχικός τρόπος ζωής στο μοναστήρι με το ωραίο τυπικό, τίς εκκλησιαστικές ακολουθίες, τους γέροντες και την πλούσια πνευματικότητα, τον διαμόρφωσαν σ’ ένα μεγάλο ασκητή.
Τη νύχτα δεν κοιμόταν σχεδόν καθόλου, την περνούσε ολόκληρη με την προσευχή του Ιησού. Καί στίς ακολουθίες στην εκκλησία πολλές φορές από την κούραση τον μισοέπαιρνε ό ύπνος όσο διαβάζονταν τα καθίσματα. “Οποιος δεν ήξερε το νυχτερινό αγώνα του στην προσευχή μερικές φορές τον κατέκρινε πώς ήταν αμελής στα καθήκοντα του. Ή εσωτερική αυτή εργασία όμως τον γέμιζε με εσωτερική ειρήνη άδιατάραχτη. Κι αυτή τον βοήθησε να γίνει μαζί μ’ όλους τους προκατόχους του στάρετς ένας μεγάλος ευεργέτης ολόκληρης της κοινωνίας και να οδηγήσει τίς ψυχές χιλιάδων Ρώσων στην ευλάβεια, στην αληθινή χριστιανική ζωή. Πολύ αγαπούσε τον άγιο Τύχωνα του Ζαντόνσκ καί γι’ αυτό πρόσφερε συχνά στους πιστούς ένα αντίτυπο από το βιβλίο του «Ό Πραγματικός Χριστιανισμός».
Ό στάρετς Ανατολίος είχε το εκπληκτικό χάρισμα να διαβάζει τίς κινήσεις της ψυχής του ανθρώπου, τους λογισμούς του, τίς σκέψεις του..
 |
| Ο στάρετς Ανατόλιος με τον μητροπολίτη Μόσχας Μακάριο |
«Το 1916, γράφει ή Κα Ελένη Κόντζεβιτς, σύζυγος του συγγραφέα Ίβάν Κόντζεβιτς, άκουσε ότι ό π. Άνατόλιος θα πήγαινε στην Αγία Πετρούπολη και θα έμενε στον κύριο Γιούσωφ.Έτσι πήγε εκεί για να τον συναντήσουμε οι τρεις μας:ο αδελφός μου,η αδελφή μου κι εγώ.Στο δρόμο τ΄αδέλφια μου έλεγαν πως το μόνο που ήθελαν ήταν να πάρουν την ευχή του.Εγώ είπα πώς ήθελα πάρα πολύ να μιλήσω μαζί του, Ό στάρετς βγήκε κάποια στιγμή στο δωμάτιο πού τον περίμεναν πολλοί άνθρωποι καί μας ευλόγησε όλους, λέγοντας καί κάποια λόγια στον καθένα μας ξεχωριστά. Ό στάρετς Άνατόλιος έμοιαζε πολύ με τον όσιο Σεραφείμ, όπως ιστορείται στίς εικόνες του: κυρτός, μ’ ένα πολύ στοργικό καί ταπεινό πρόσωπο. “Αν δεν τον έχεις δεΐ, είναι δύσκολο να σου τον περιγράψει ό άλλος. Σάν ήρθε ή σειρά μας ό στάρετς ευλόγησε τον αδερφό μου καί την αδερφή μου καί δεν τους είπε τίποτα. Σ’εμένα είπε: “Εσύ θέλεις να μιλήσεις λίγο μαζί μου, έτσι δεν είναι; Τώρα δεν μπορώ. “Ελα το βράδυ”. “Αν καί δεν είχα πει κουβέντα, ό στάρετς διάβασε τη σκέψη μου». Τέτοια περιστατικά έχουν αναφερθεί πάρα πολλάΣτά τελευταία χρόνια της ζωής του ό στάρετς ζούσε κοντά στην εκκλησία. Ή ανασφάλεια κι ή ανησυχία των ανθρώπων από τον επαναστατικό αθεϊσμό οδηγούσε τους πιστούς στους στάρετς Άνατόλιο καί Νεκτάριο, τους τελευταίους άπομείναντες γέροντες της “Οπτινα. ‘Εκεί ζητούσαν παρηγοριά καί πνευματική ενίσχυση.
Από τα τέλη του 1917 οι σοβιετικές αρχές άρχισαν τους διωγμούς των μοναχών σ’ όλη τη Ρωσία. Ή “Οπτινα κρατικοποιήθηκε. Οί σοβιετικοί δέν είχαν βέβαια ανάγκη από μοναστήρι. Είχαν σκοπό να του αλλάξουν μορφή. Ευτυχώς αντέδρασαν οι τοπικοί πιστοί, ανάμεσα τους καί μερικοί πού είχαν κάποια επιρροή, καί το μοναστήρι μετατράπηκε σε μουσείο, ενώ άφησαν καί μια εκκλησία να λειτουργεί. Ό στάρετς Άνατόλιος είδε τους έκατοντάδςς μοναχούς πού ζοϋσαν ακόμα στην “Οπτινα να διασκορπίζονται στους τέσσερις ανέμους. “Αλλοι ρίχτηκαν στη φυλακή, άλλοι θανατώθηκαν. Οί διάδοχοι εκείνων των ευλαβών καί αγίων στάρετς, πού είχαν διαδραματίσει ένα σπουδαίο ρόλο στην πνευματική Ιστορία της χώρας τους, τώρα διώκονταν ανηλεώς, λες κι ήταν κακούργοι. Καί τότε ακόμα όμως οί πιστοί έτρεχαν στο μοναστήρι αναζητώντας παρηγοριά στον άγιο αυτόν τόπο.
Από τα τέλη του 1917 οι σοβιετικές αρχές άρχισαν τους διωγμούς των μοναχών σ’ όλη τη Ρωσία. Ή “Οπτινα κρατικοποιήθηκε. Οί σοβιετικοί δέν είχαν βέβαια ανάγκη από μοναστήρι. Είχαν σκοπό να του αλλάξουν μορφή. Ευτυχώς αντέδρασαν οι τοπικοί πιστοί, ανάμεσα τους καί μερικοί πού είχαν κάποια επιρροή, καί το μοναστήρι μετατράπηκε σε μουσείο, ενώ άφησαν καί μια εκκλησία να λειτουργεί. Ό στάρετς Άνατόλιος είδε τους έκατοντάδςς μοναχούς πού ζοϋσαν ακόμα στην “Οπτινα να διασκορπίζονται στους τέσσερις ανέμους. “Αλλοι ρίχτηκαν στη φυλακή, άλλοι θανατώθηκαν. Οί διάδοχοι εκείνων των ευλαβών καί αγίων στάρετς, πού είχαν διαδραματίσει ένα σπουδαίο ρόλο στην πνευματική Ιστορία της χώρας τους, τώρα διώκονταν ανηλεώς, λες κι ήταν κακούργοι. Καί τότε ακόμα όμως οί πιστοί έτρεχαν στο μοναστήρι αναζητώντας παρηγοριά στον άγιο αυτόν τόπο.
Δυστυχώς έφτασε κι ή σειρά του στάρετς Άνατολίου. Οί στρατιώτες του Ερυθρού Στρατού τον συνέλαβαν πολλές φορές, τον ξύρισαν, τον βασάνισαν, τον μυκτήρισαν. Υπόφερε πολλά. Δεν έπαψε όμως να δέχεται τους πιστούς οπότε του δίνονταν ή ευκαιρία. Το βράδυ της 29ης Ιουλίου του 1922 τον επισκέφτηκε μια επιτροπή από σοβιετικούς, τον άνέκρινε για πολύ ώρα, καί μετά του είπαν πώς θα τον συλλάβουν. Ό στάρετς δε διαμαρτυρήθηκε. Μόνο τους ζήτησε ταπεινά να καθυστερήσουν τη σύλληψη του 24 ώρες για να ετοιμαστεί. Εκείνοι προειδοποίησαν αυστηρά κι απείλησαν το διακονητή του π. Βαρνάβα, τον καμπούρη, να ετοιμάσει το γέροντα, γιατί την άλλη μέρα θα τον έπαιρναν.
 |
| Το λείψανο του Οσίου στάρετς Ανατολίου του νεότερου στην Όπτινα |
“Εφτασε ή νύχτα κι ό στάρετς άρχισε να ετοιμάζεται για την αναχώρηση του. Την άλλη μέρα το πρωί ή επιτροπή γύρισε. Τα μέλη της επιτροπής βγήκαν από τ’ αυτοκίνητα τους καί ρώτησαν τον π. Βαρνάβα:
-Ετοιμάστηκε;
— Μάλιστα, απάντησε έκείνος.”Ανοιξε την πόρτα καί τους οδήγησε στο κελλί του στάρετς. Εδώ τους περίμενε μια έκπληξη πού τους άφησε εμβρόντητους. Ό στάρετς, μετά την «προετοιμασία» του, κείτονταν νεκρός στο φέρετρο του, στη μέση του δωματίου. Ό Κύριος δεν επέτρεψε να μυκτηρίσουν κι άλλο τον πιστό δοΰλο Του καί τον πήρε μαζί του την ίδια εκείνη νύχτα.Λίγες μέρες νωρίτερα ό στάρετς είχε ειδοποιήσει πολλούς ανθρώπους, άλλους μ’ επιστολή, άλλους εμφανιζόμενος στον ύπνο τους κι άλλους ακόμα με διάφορους τρόπους να τον επισκεφτούν στο κελλί του. Τους περίμενε για την κηδεία του. Το σκήνωμα του ενταφιάστηκε δίπλα στον τάφο του στάρετς Μακαρίου, του οποίου τα λείψανα βρέθηκαν άφθαρτα.
Από το βιβλίο του Πέτρου Μπότση«Πατερικό της Όπτινα»/www.proskynitis.blogspot.com
