Όπως κοιτίδα του μοναχισμού θεωρείται η Αίγυπτος, έτσι και η Συρία θεωρείται η κοιτίδα του ερημιτικού βίου. Στη Συρία θα αναπτυχθούν οι ακραίες μορφές του αναχωρητισμού, όπως είναι οι “δια Χριστόν σαλοί”, οι έγκλειστοι, οι στυλίτες, “βοσκοί”, κ.ά.

Σ’ αυτή τη μελέτη αναπτύσσονται και οι δύο τύποι του ερημιτισμού. Ο τύπος του “ανοικτού μέσου”, που ανήκουν οι στυλίτες ή κιονίτες, δενδρίτες και “βοσκοί”, καθώς και ο τύπος του “κλειστού μέσου”, στον οποίο ανήκουν κυρίως οι έγκλειστοι ασκητές.

Ξεκινάμε τη μελέτη μας με τους στυλίτες και τους δενδρίτες.

Στην αρχή αναφερόμαστε στη βιβλική και συμβολική σημασία του “στύλου” και στη συνέχεια παραθέτουμε σε περιληπτική μετάφραση (το πρωτότυπο σε υποσημείωση) τους “βίους” γνωστών στυλιτών.

Από την Ασκητική Γραμματεία (Θεοδώρητος Κύρου, Ιωάννης Μόσχος, Συμεών ο Μεταφραστής) παίρνουμε πληροφορίες για τους Οσ. Συμεών τον παλαιό, Δανιήλ το Στυλίτη, Συμεών τον Νέο, Αλύπιο τον Κιονίτη, κ.ά., για να καταλήξουμε στην ύπαρξη στυλιτών μέχρι τον 19ο αι.

Υπήρξε στυλίτης και στην Πάτρα, καθώς και στο Zεμενό Κορινθίας (10ος αι.).

Την ίδια με τους στυλίτες άσκηση ακολουθούν και οι δενδρίτες, που χρησιμοποιούν αντί του στύλου το δέντρο. Γνωστοί δενδρίτες ήσαν ο όσιος Δαβίδ ο “εν Θεσσαλονίκη” (5ος – 6ος αι.) και ο βούλγαρος οσ. Ιωάννης της Ρίλα (9ος – 10ος αι.)

Στον “ανοικτού μέσου” τύπο ανήκουν και οι “βοσκοί” (Pastori). Σύμφωνα με τους “βίους” ζούσαν ελεύθερα στην έρημο ή στα όρη και τρέφονταν ως “οι βόσκοντες” με χόρτα και ρίζες. Νυχθημερόν δοξολογούσαν τον Θεό.

Για την κατηγορία αυτή των ασκητών μας πληροφορούν οι ασκητικοί συγγραφείς, Ευάγριος ο Σχολαστικός, ο ιστορικός Σωζόμενος, ο οσ. Εφραίμ ο Σύρος και ο αγ. Σωφρόνιος, πατριάρχης Ιεροσολύμων. Στην κατηγορία των “βοσκών” ανήκει και η οσ. Μαρία η Αιγυπτία.

Στον “κλειστού μέσου” τύπο ανήκουν οι έγκλειστοι (Reclusi). Ο τρόπος αυτός άσκησης ζεκινάει τον 4ο αι. Οι ασκητές αυτού του τύπου κλείνονταν σε κελλί ή σε σπηλιά, ακόμη και σε τάφο, σφράγιζαν την είσοδο και άφηναν ένα μικρό άνοιγμα για να παίρνουν τη λιτή τροφή τους και να διδάσκουν τους επισκέπτες τους.

Τις περισσότερες, συγκλονιστικές πράγματι, ιστορίες γι’ αυτούς τους ασκητές μας διασώζει ο επίσκοπος Κύρου Θεοδώρητος (5ος – 6ος αι.) στο έργο του “Φιλόθεος Ιστορία”. Σ’ αυτό αναφέρονται οι όσιοι Μαρκιανός, Σαλαμάνης, Μάρης, Θαλέλαιος, καθώς και οι αδελφές Μαράννα και Κύρα.

Ονομαστοί, επίσης, έγκλειστοι υπήρξαν οι όσιοι Βαρσανούφιος και Ιωάννης ο προφήτης (6ος αι.), καθώς και ο οσ. Νεόφυτος ο Κύπριος (12ος αι.).

Τελευταίος έγκλειστος υπήρξε ο οσ. Θεοφάνης ο Ρώσος (19ος αι.). Έζησε ως έγκλειστος στην έρημο Visensk 28 χρόνια και ασχολήθηκε με την “Ταχυδρομική ποιμαντική”.

Ανακηρύχθηκε άγιος από την Ι. Σύνοδο της Ρωσικής Εκκλησίας το 1988.