Η μονή Μεγίστης Λαύρας απέχει περίπου μια ώρα με το πουλμανάκι από τις Καρυές. Βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της χερσονήσου του Άθω. Ιδρύθηκε από τον μοναχό Αθανάσιο τον Αθωνίτη στα χρόνια των αυτοκρατόρων Ρωμανού Β’ και Νικηφόρου Φωκά. Η μονή γνώρισε μεγάλη ακμή από τον 11ο έως τον 14ο αι., οπότε και  μόνασαν πολλοί άγιοι πατέρες μεταξύ των οποίων και ο μεγάλος ησυχαστής Γρηγόριος ο Παλαμάς. Τον 15ο αι., έγινε στόχος πειρατικών επιδρομών και υπέστη πολλές καταστροφές, αλλά οι μοναχοί τον επόμενοι αιώνα κατάφεραν να αποκαταστήσουν κατεστραμμένα κτίρια και αγιογράφησαν εκ νέου το καθολικό και τα παρεκκλήσια του. Τον 18ο αι. όμως έπεσε και πάλι στην αφάνεια. Η Μεγίστη Λαύρα έχει τη μορφή μικρής μεσαιωνικής πολιτείας, καθώς περιβάλλεται από ισχυρό τείχος με 15 πύργους. Εντός και εκτός των τειχών υπάρχουν πολλά παρεκκλήσια, κελιά μοναχών. Ο κεντρικός ναός (το καθολικό) αποτελεί το πρότυπο των καθολικών όλων των μονών του Αγίου Όρους. Κτίστηκε το 963 από τον Αθανάσιο τον Αθωνίτη. Είναι τετρακίονος ναός με τρούλο. Σε μεταγενέστερες εποχές προστέθηκαν τρεις κόγχες με αποτέλεσμα να πάρει τη μορφή σταυροειδούς ναού με τρούλο. Τοιχογραφήθηκε τον 16ο αι. από τον Θεοφάνη. Στο εσωτερικό του καθολικού, στο παρεκκλήσι των Σαράντα Μαρτύρων φυλάσσεται το λείψανο του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτη. Άλλα σημαντικά παρεκκλήσια είναι του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Αθανασίου και της Παναγίας Κουκουζέλισσας Μπροστά από το καθολικό βρίσκεται η φιάλη, η παλαιότερη στο Όρος. Η τράπεζα που βρίσκεται ακριβώς απέναντι από το καθολικό, είναι η αρχαιότερη του Αγίου Όρους. Οι τοίχοι, το δάπεδο, και τα μαρμάρινα τραπέζια της χρονολογούνται από την εποχή της ίδρυσής της. Οι τοιχογραφίες της χρονολογούνται στο 16 αιώνα και αποδίδονται στο Θεοφάνη. Στο πολύ αξιόλογο σκευοφυλάκιο της μονής φυλάσσονται πολλά  λείψανα αγίων, λειτουργικά σκεύη, το στέμμα και ο σάκκος του Νικηφόρου Φωκά, πλήθος ιερών αμφίων κ.α. Η βιβλιοθήκη της μονής περιλαμβάνει μεταξύ άλλων 2046 χειρόγραφα, 165 κώδικες, και 30.000 έντυπα βιβλία. Στη μονή Mεγίστης Λαύρας ανήκουν  τα περισσότερα εξαρτήματα από όλες τις μονές του Αγίου Όρους. Συγκεκριμένα υπάγονται σε αυτήν τρεις σκήτες (Αγίας Άννας, Καυσοκαλυβίων και Τιμίου Προδρόμου), καθίσματα, πολλά κελιά και ησυχαστήρια στις περιοχές Μορφωνού, Προβάτα, Άγιο Νείλο, Κερασιά, και στις Καρυές. Καταλαμβάνει την πρώτη θέση στην ιεραρχία των μονών του Αγίου Όρους. Στη μονή κατοικούν 61 μοναχοί (2001).

Άποψη από το νότο (μεγάλη)	Άποψη εσωτερικού
Άποψη εσωτερικού	Άποψη εσωτερικού
Το καθολικό	Το καθολικό
Εξωνάρθηκας καθολικού