Η ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ . Η ΠΡΑΞΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ – ΒΛΑΧΟΣ ΙΕΡΟΘΕΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ
ΤΟ ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΙΕΡΟΘΕΟΥ ΒΛΑΧΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΣΥΡΡΑΦΗ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ‘ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ‘ ΚΑΙ ‘ ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ‘ ΣΕ ΝΕΑ ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΜΕΝΗ ΕΚΔΟΣΗ ΜΕ ΠΡΟΣΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ
Τό βιβλίο «Ἡ ἰατρική ἐν πνεύματι ἐπιστήμη» ἀποτελεῖται ἀπό τά βασικά θεραπευτικά κείμενα τῶν δύο βιβλίων «Θεραπευτική ἀγωγή» καί «Συζητήσεις γιά τήν Ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία», ἀφοῦ προηγουμένως ἔγινε ἀναδιάρθρωση τῶν κεφαλαίων καί διάφορες προσθῆκες καί τροποποιήσεις, ὥστε νά ἀνταποκρίνεται στήν σύγχρονη πραγματικότητα .

Στήν πρώτη ἑνότητα μέ τίτλο Ὀρθόδοξη καί οὑμανιστική ψυχοθεραπεία καί στό κείμενο Ἡ ἰατρική ἐν πνεύματι ἐπιστήμη ἀναλύει ὁ συγγραφέας τό περιεχόμενο τοῦ ρβ΄ Κανόνα τῆς Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Διευκρινίζει τήν ἰατρική του ὁρολογία καί τόν θεραπευτικό χαρακτήρα του. Ἐξηγεῖ γιατί ἡ ποιμαντική διακονία, πού εἶναι μιά ὁλόκληρη ἰατρική πνευματική ἐπιστήμη, συνδέεται καί ταυτίζεται μέ τήν θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου.

Τόσο ἡ ὀρθόδοξη θεολογία ὅσο καί ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δέν εἶναι ἰδεολογία, οὔτε φιλοσοφία, ἀλλά θεραπεία. Κατά τήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ εἶναι θεωρία-θέα τοῦ Θεοῦ. Οἱ ἅγιοι Πατέρες, ὡς πνευματικοί ἰατροί, ὑποδεικνύουν καί παρουσιάζουν μιά μέθοδο θεραπείας, μιά θεραπευτική ἀγωγή. Ὅλες οἱ λειτουργίες καί ἐνέργειες τῆς ψυχῆς πρέπει νά ἀναφέρωνται καί νά στρέφωνται πρός τόν Χριστό. Ἡ θεραπευτική ἀγωγή εἶναι ὁ λεγόμενος ἡσυχασμός, εἶναι ἡ βάση καί τό τέλος κάθε ὀρθόδοξης θεολογίας.

Τό κείμενο Μεταφυσική καί Θεολογία εἶναι ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία τοῦ συγγραφέα στούς φοιτητές τῆς Μπελεμεντείου Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πατριαρχείου Ἀντιοχείας στό Βόρειο Λίβανο. Ὁ συγγραφέας ἐπισημαίνει ὅτι «ἡ μόνη ἐπιστημονική μέθοδος προσεγγίσεως τῶν θεολογικῶν θεμάτων εἶναι ἡ διά τῶν ἁγίων». Οἱ ἅγιοι Πατέρες μᾶς ὑποδεικνύουν πῶς ἀπό τήν ἀσθένεια καί τόν σκοτασμό τοῦ νοῦ διά τῆς καθάρσεως καί τοῦ φωτισμοῦ μπορεῖ νά φθάση ὁ ἄνθρωπος στήν πνευματική ὑγεία καί στήν θέωση.

Διευκρινίζεται καί ἀποδεικνύεται ἡ διαφορά τῆς ὀρθόδοξης ψυχοθεραπείας ἀπό κάθε ἄλλη ψυχοθεραπεία δυτικοῦ καί ἀνατολικοῦ τύπου καί ὅτι ἡ ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία δέν εἶναι ἁπλῶς μία μέθοδος, ἀλλά ἡ ζωή τῆς Ἐκκλησίας διά τῆς ὁποίας ἀποκτᾶ ὁ ἄνθρωπος κοινωνία μέ τόν Θεό καί τούς ἀνθρώπους.

Στό κείμενο ψυχοσωματικές ἀσθένειες γίνεται ἀναφορά στίς πνευματικές-ψυχικές ἀσθένειες, στίς ψυχολογικές-συναισθηματικές, στίς νευροβιολογικές καί στίς σωματικές ἀσθένειες. Ἐπισημαίνεται ἡ μεγάλη διάκριση καί σύνεση πού ἀπαιτεῖται γιά νά ἐντοπισθῆ ἡ ἀλληλεπίδραση πού εἶναι δυνατόν νά ὑπάρχη μεταξύ αὐτῶν τῶν ἀσθενειῶν καί γίνεται κατανοητό ὅτι, ὅταν ὁ νοῦς δέν λειτουργῆ σωστά, δέν μπορεῖ νά διευθύνη οὔτε τήν ψυχή, οὔτε καί τό σῶμα.

Στή δεύτερη ἑνότητα Ἀσθένεια – πάθη θά γνωρίση ὁ ἀναγνώστης πῶς μέσα στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία θεραπεύονται τά πάθη καί οἱ πνευματικές ἀσθένειες πού βασανίζουν τόν ἄνθρωπο. Οἱ ἐσωτερικές ἀσθένειες πού ξεκινοῦν ἀπό τήν ἀμαύρωση τοῦ νοῦ καί ἐπεκτείνονται στήν ψυχή καί τό σῶμα ἔχουν συνέπειες καί στόν κοινωνικό χῶρο καί σέ ὅλη τήν κτίση.

Ὁ συγγραφέας ἀπαντᾶ πῶς μπορεῖ νά ἀποδεσμευθῆ κανείς ἀπό τήν πνευματική αὐτάρκεια, τήν ὁποία χαρακτηρίζει μεγάλη ψευδαίσθηση καί ἀπό τήν ἀπόγνωση γιά τήν σωτηρία, στήν ὁποία βρίσκονται πολλοί ἄνθρωποι στήν ἐποχή μας καί εἶναι ἐνέργεια τῶν δαιμόνων. Μᾶς δίνει νά καταλάβουμε πῶς ἀποκτᾶται ἡ ἀνδρεία πού εἶναι ἡ τέλεια ἐλπίδα στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ.

Συγκεκριμένα ἀναφέρεται στήν φιλαυτία πού εἶναι ἡ μητέρα ὅλων τῶν παθῶν, στόν φθόνο πού κατατρώγει τήν ψυχή, στήν φιληδονία ἀπό τήν ὁποία προέρχεται ἡ λύπη καί ὁ πόνος, στήν φαντασία ἡ ὁποία διαστρέφει ὅλη τήν πνευματική ζωή. Ἀναφέρει τρόπους θεραπείας. Γράφει γιά τήν αὐταπάρνηση, τήν ἀγάπη στόν Θεό (φιλοθεΐα) καί τόν πλησίον (φιλανθρωπία), τήν ἀληθινή μετάνοια (λύπη κατά Θεόν) πού ἀναιρεῖ τήν ἡδονή. Διευκρινίζει τήν διαφορά μεταξύ τοῦ φανταστικοῦ, πού εἶναι φυσική ἐνέργεια τῆς ψυχῆς καί τῆς φαντασίας πού τήν θεωρεῖ ”καλό ἀγωγό σατανικῆς ἐνέργειας”, ἡ ὁποία ὁδηγεῖ στήν αὐτοθέωση. Ἐντοπίζονται τρόποι ἀπαλλαγῆς καί ἐλευθέρωσης ἀπό τήν φαντασία.

Παρουσιάζεται ἡ διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων γιά τά ὄνειρα, τά φρικτά παραμορφωτικά ἀποτελέσματα πού δημιουργοῦν στόν ἄνθρωπο καί ὁ τρόπος πού πρέπει νά τά ἀντιμετωπίζουμε. Ποιά ἡ διάκριση μεταξύ τοῦ ὀνείρου καί τοῦ ὁράματος;

Στό κείμενο Τό πρόβλημα τῶν θλίψεων βλέπουμε ἀπό ποιά αἴτια προέρχονται οἱ θλίψεις καί οἱ δοκιμασίες στήν ζωή μας, ποιές πνευματικές ὠφέλειες προξενοῦν, πῶς πρέπει νά ἀντιμετωπίζουμε τήν θλίψη καί τόν πόνο στήν καθημερινή μας ζωή.

Διαβάζοντας τό κείμενο Ὁ διάβολος καί οἱ μεθοδεῖες του θά γνωρίσουμε τήν προσωπικότητα τοῦ διαβόλου, τά εἴδη τῶν δαιμονίων, ποιούς πολεμᾶ καί μέ ποιά μέθοδο (τεχνάσματα τοῦ διαβόλου), πῶς μποροῦμε νά πολεμήσουμε καί νά ἀντιμετωπίσουμε τόν διάβολο.

Ἡ τρίτη ἑνότητα πού ἐπιγράφεται Θεραπεία περιγράφει τόν τρόπο μέ τό ὁποῖο ἐπιτυγχάνεται ἡ θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Παρουσιάζεται ἡ διδασκαλία τοῦ ἁγίου Σιλουανοῦ τοῦ Ἀθωνίτου καί τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ γιά τήν θεραπεία τῆς ψυχῆς. Οἱ ἅγιοι ὡς ἐπιστήμονες καθορίζουν μέ μεγάλη ἀκρίβεια τί ἀκριβῶς εἶναι ἡ θεραπεία καί ἡ ὑγεία τῆς ψυχῆς.

Ἐξετάζεται τί εἶναι ἡ πνευματική ὑγεία καί ποιός εἶναι ὁ πνευματικά ὑγιής ἄνθρωπος. Τί εἶναι ἡ πνευματική ρύθμιση καί μέ ποιό τρόπο μπορεῖ κανείς νά ρυθμίση τόν νοῦ του καί νά τόν στρέψη στόν Θεό;

Στό κείμενο Ὁ ἱερεύς ὡς θεραπευτής κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Θεολόγο ὑπογραμμίζεται ὅτι ἡ ἱερωσύνη δέν εἶναι ἁπλῶς μιά τελετουργική ἐργασία, ἀλλά κυρίως θεραπευτική ἐπιστήμη καί ὑπογραμμίζεται ὅτι ἡ θεραπεία τῶν ἀνθρώπων πρέπει νά γίνεται μέ ἐπιστημονικό τρόπο (ἀνακαθαίρειν ἐπιστημόνως) διότι σύμφωνα μέ τήν ὀρθόδοξη θεραπευτική μέθοδο δέν εἶναι ὠφέλιμο γιά ὅλους τό ἴδιο φάρμακο.

Ἡ ἀξία τῶν ἱερῶν κανόνων καί ἡ θέση τους μέσα στήν Ἐκκλησία ἐντοπίζεται στό κείμενο Ἡ πνευματική πατρότητα καί οἱ ἱεροί Κανόνες. Πῶς πρέπει νά χρησιμοποιῆ ὁ διακριτικός πνευματικός Πατέρας τούς ἱερούς Κανόνες καί ποιά γνωρίσματα πρέπει νά διαθέτη; Ἑρμηνεύεται ἡ ἀξία τῆς ὑπακοῆς στόν Πνευματικό Πατέρα πού μᾶς θεραπεύει καί μᾶς ὁδηγεῖ στήν σωτηρία.

Ἡ ἔννοια τῆς πνευματικῆς ἱερωσύνης καί ἡ διαφορά της ἀπό τήν μυστηριακή ἱερωσύνη, καθώς ἐπίσης καί τί εἶναι ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν καί πῶς στό ἔργο αὐτό μποροῦν νά βοηθήσουν καί οἱ μοναχοί, πού δέν ἔχουν ἱερωσύνη, ἀναλύονται στό κείμενο Ἡ πνευματική ἱερωσύνη καί ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν.

Ἕνα βοήθημα ἀπαραίτητο γιά γονεῖς καί παιδαγωγούς ἀποτελεῖ τό κείμενο Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τόν ἱερό Χρυσόστομο. Ὁ ἀναγνώστης θά μελετήση γιά τόν σκοπό τοῦ γάμου, γιά τήν παρουσία τῶν παιδιῶν στήν οἰκογένεια, γιά τόν τρόπο καί τήν μέθοδο τῆς ἀγωγῆς, γιά τήν ἐκκλησιαστική ἀγωγή τοῦ παιδιοῦ. Παρατηροῦμε ὅτι οἱ παιδαγωγικές ἀπόψεις τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου ἔχουν ἐπικαιρότητα καί συνδέονται στενά μέ παιδαγωγικές ἰδέες συγχρόνων παιδαγωγῶν.

Μέ εἰδικό κείμενο γίνεται ἀναφορά στό θέμα τῆς ἀργίας καί τῆς ἐργασίας καί ἐπισημαίνεται ἡ ἀξία καί ὁ συνδυασμός σωματικῆς καί πνευματικῆς ἐργασίας ἀφοῦ ἡ ἀκηδία, ἡ ἀδιαφορία παραλύει τόσο τό σῶμα, ὅσο καί τήν ψυχή καί εἶναι καταστρεπτική γιά τήν πνευματική ζωή.

Ἡ τέταρτη ἑνότητα πού ἐπιγράφεται Θεραπευτικοί καρποί περιλαμβάνει σημαντικά κείμενα πού θά βοηθήσουν τόν ἀναγνώστη, ἀφοῦ προβάλλουν ἀνθρώπους θεραπευθέντες- οἱ ὁποῖοι ἔζησαν στήν προσωπική τους ζωή τήν θεραπεία.

Στό κείμενο Ἡ θεία Πρόνοια βλέπουμε ὅτι ὁ Θεός διευθύνει προσωπικά τόν κόσμο μέ μοναδικό σκοπό τήν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ἐμπιστοσύνη στόν Θεό καί ἡ πίστη στήν πρόνοιά Του βοηθοῦν ἀκόμη καί στήν ὑπέρβαση τοῦ θανάτου.

Διαβάζοντας τά κείμενα Προετοιμασία καί βίωση τοῦ Πάσχα καί Πνευματικά ἐγκαίνια, κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Θεολόγο θά γνωρίσουμε τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο ὁ Χριστιανός μπορεῖ νά ἐγκαινιάση τήν καρδιά του, τήν προσωπική του ζωή, ὥστε νά ζήση τόν προσωπικό του ἐγκαινιασμό καί νά βιώση τό Πάσχα προσωπικά. Γίνεται ἀναφορά στόν κοινωνικό χαρακτήρα τῆς ἑορτῆς τοῦ Πάσχα καί στήν συμμετοχή τῆς φύσεως στήν ἑορτή τοῦ ἐγκαινιασμοῦ.

Στό κείμενο Ὁ πάγκαλος Ἰωσήφ θαυμάζουμε τό μεγαλεῖο τοῦ σώφρονος Ἰωσήφ καί γνωρίζουμε τούς λόγους γιά τούς ὁποίους θεωρεῖται τύπος τοῦ Χριστοῦ. Ἀπό τόν τρόπο πού ἀντιμετώπισε τούς πολλούς πειρασμούς κατανοοῦμε τόν ὀρθόδοξο τρόπο ἀντιμετωπίσεως καί τῶν δικῶν μας πειρασμῶν, κυρίως τῶν σαρκικῶν.

Μέ τό κείμενο Ἡ ὁσία Μακρίνα προβάλλεται ἡ ἀσκητική ζωή μιᾶς ἱερῆς μορφῆς. Συγκεκριμένα ὑπογραμμίζεται ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο ἀντιμετώπισε ἡ ὁσία τούς πειρασμούς στήν ζωή της καί τόν θάνατο.

Μιά ἀληθινή ζωή στήν ὁποία δέν ὑπάρχει θάνατος περιγράφει ὁ συγγραφέας στό κείμενο Ἡ ὑπέρβαση τοῦ θανάτου, καί καταθέτει τήν μαρτυρία του πῶς μιά εὐλογημένη ὕπαρξη -πρόκειται γιά τόν Μητροπολίτη Ἐδέσσης Καλλίνικο- ἔζησε στήν πράξη τήν ὑπέρβαση τοῦ θανάτου.

Τέλος στό κείμενο θέωση καί θεούμενοι ὁ συγγραφέας ἀναλύει τί ἀκριβῶς εἶναι ἡ θέωση καί πῶς ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά ἀποκτήση κοινωνία καί ἑνότητα μέ τόν Θεό. Ποιές οἱ προϋποθέσεις γιά νά φθάση ὁ ἄνθρωπος στήν θεωρία τοῦ Θεοῦ; Ποιά τά στάδια καί οἱ βαθμοί τῆς θεώσεως; Κατά τήν θεωρία τοῦ Θεοῦ συμμετέχει καί τό σῶμα; Στό κείμενο ὑπογραμμίζεται ὅτι ἡ πνευματική ζωή εἶναι μία διαρκής κίνηση πρός τήν τελειότητα τοῦ Χριστοῦ καί ὅτι «δέν μπορεῖ κανείς νά προφασίζεται ὅτι εἶναι ἀδύνατον νά φθάση στήν θέωση γιατί ἡ ἐλπίδα τῆς θεώσεως πρέπει νά εἶναι ὁ βασικός στόχος μας».

Ὅλα τά κείμενα τοῦ βιβλίου φανερώνουν τόν σκοπό τοῦ ἀνθρώπου πού εἶναι ἡ θέωση καί ἡ σωτηρία. Βοηθοῦν τόν ἀναγνώστη νά κατανοήση ὅτι μόνον μέ τήν θεραπευτική ἀγωγή καί ἐπιστήμη πού διαθέτει ἡ Ὀρθοδοξία, δηλαδή μέ τήν ἐν Πνεύματι ἰατρική ἐπιστήμη, μᾶς δίνεται ἡ δυνατότητα νά σωθοῦμε.