ΤΩ ΣΑΒΒΑΤΩ ΕΣΠΕΡΑΣ – ΕΝ ΤΩ ΜΕΓΑΛΩ ΕΣΠΕΡΙΝΩ
Δοξαστικόν των εκεκραγαρίων. Ήχος γ’
Χριστέ ο Θεός ημών, ο την εκούσιον σταύρωσιν, εις κοινήν εξανάστασιν, του γένους των ανθρώπων καταδεξάμενος, και τω καλάμω του Σταυρού, βαφαίς ερυθραίς, τους σαυτού δακτύλους αιματώσας, ταις αφεσίμοις ημίν, βασιλικώς υπογράψαι φιλανθρωπευσάμενος, μή παρίδης ημάς κινδυνεύοντας, και πάλιν την από σού διάστασιν. Ααλλ’ οικτείρησον μόνε μακρόθυμε, τον εν περιστάσει λαόν σου και ανάστηθι, πολέμησον τους πολεμούντας ημάς, ώς Παντοδύναμος.
Χριστέ Θεέ μας, Συ που καταδέχθηκες με την θέλησή Σου τον θάνατο του Σταυρού, ώστε να εξασφαλίσεις για το γένος των ανθρώπων την κοινή ανάσταση, άρα την ήττα του θανάτου, και με τον κάλαμο του σταυρού έβαψες τα δάκτυλά Σου με τις ερυθρές βαφές του αίματός Σου, και υπέγραψες την απόφαση της αφέσεως των αμαρτιών μας, ως Βασιλέας, από την πολλή Σου φιλανθρωπία, μη παραβλέψεις και τώρα εμάς, που κινδυνεύουμε να απομακρυνθούμε από Σένα” λυπήσου τον λαό Σου, που βρίσκεται σε ανάγκη και σήκω, πολέμησε όσους μας πολεμούν, ως παντοδύναμος.
Δόξα… και νύν… Ήχος δ’
Ο συμμαχήσας Κύριε τω πραοτάτω Δαυίδ, υποτάξαι τον αλλόφυλον, τω πιστώ ημών Βασιλεί συμπολέμησον, καί τω όπλω του Σταυρού κατάβαλε τους εχθρούς ημών” δείξον εύσπλαγχνε εις ημάς τα αρχαία ελέη σου, και γνώτωσαν αληθώς ότι σύ εί Θεός, και εν σοί πεποιθότες νικώμεν, πρεσβευούσης συνήθως της αχράντου σου Μητρός, δωρηθήναι ημίν το μέγα έλεος.
Συ Κύριε, που συμμάχησες τότε παλιά με τον φιλήσυχον Δαυίδ για να υποτάξει τον αλοεθνή εχθρό, και τώρα συμμάχησε με τον πιστό μας βασιλέα, για να υποτάξει τους αλλοφύλους εχθρούς μας. Έτσι, με το όπλο του σταυρού Σου κατανίκησε τους εχθρούς μας. Δείξε, έυσπλαγχνε, και σε ‘μας τα αρχαία Σου ελέη, ΚΑΙ Ας ΜΆΘΟΥΝ ΟΙ ΕΧΘΡΟΊ Μας ΌΤΙ στηρίζοντας τις ελπίδες μας σε Εσένα, νικούμε, αφού συνήθως πρεσβεύει για μας η άχραντή Σου μητέρα, η Θεοτόκος, να μας δωρίσεις το μέγα Σου έλεος.
Απολυτίκιον του Σταυρού Ήχος α’
Σώσον Κύριε τον λαόν σου και ευλόγησον την κληρονομίαν σου’ νίκας τοις Βασιλεύσι κατά βαρβάρων δωρούμενος, και το σόν φυλάττων διά του Σταυρού σου πολίτευμα.
Κύριε, σώσε τον λαό Σου και ευλόγησε την κληρονομία Σου. Δώρισαι νίκες στους βασιλείς εναντίον των βαρβάρων εχθρών μας, φυλάγοντας με τη προστασία του σταυρού Σου όλους όσοι πιστεύουν σε Σένα.
ΤΗ ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΡΩΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΟΡΘΡΟΝ
Μετά τον Πολυέλεον το παρόν Κάθισμα του Σταυρού

Ήχος πλ. δ’ Το προσταχθέν μυστικώς
Εν Παραδείσω μέν το πρίν, ξύλω εγύμνωσεν, επί τή γεύσει ο εχθρός, εισφέρων νέκρωσιν, του Σταυρού δέ το ξύλον, της ζωής το ένδυμα, ανθρώποις φέρον επάγη επί της γής, και Κόσμος όλος επλήσθη πάσης χαράς, όν ορώντες προσκυνούμενον, Θεώ εν πίστει λαοί, συμφώνως ανακράξωμεν, Πλήρης δόξης ο οίκος αυτού.
Μέσα στον παράδεισο το πρώτο δένδρο γύμνωσε τον άνθρωπο με την παράβαση της εντολής του Θεού, γιατί ο εχθρός διάβολος με την γεύση έφερε τον θάνατο και την νέκρωση. Όμως του σταυρού το ξύλο στερεώθηκε πάνω στη γη φέρνοντας στους ανθρώπους το ένδυμα της ζωής και όλος ο κόσμος γέμισε από κάθε χαρά. Αυτόν λοιπόν το σταυρό τώρα που τον βλέπουμε να προσκυνείται από όλους με πίστη, ας ανακράξουμε στον Θεό: Είναι πια γεμάτος από την δόξα ο οίκος Σου.
Μεσώδεια καθίσματα Σταυρώσιμα Ήχος πλ. β’
Ο Σταυρός σου Κύριε ηγίασται, εν αυτώ γάρ γίνονται ιάματα τοις ασθενούσιν εν αμαρτίαις” δι’ αυτού σοι προσπίπτομεν, Ελέησον ημάς.
Ο Σταυρό Σου, Κύριε, είναι άγιος γιατί με αυτόν γίνονται θεραπείες για τους ασθενείς από τις αμαρτίες τους. Γι’ αυτό και μπροστά Σου πέφτουμε παρακαλώντας Σε: Ελέησέ μας.
Δόξα…
Μόνον επάγη το ξύλον Χριστέ του Σταυρού σου, τα θεμέλια εσαλεύθησαν του θανάτου Κύριε’ όν γάρ κατέπιε πόθω ο Άδης, απέλυσε τρόμω” έδειξας ημίν το σωτήριόν σου Άγιε, και δοξολογούμέν σε Υιέ Θεού, Ελέησον ημάς.
Μόνο που στερεώθηκε στον λόφο του Γολγοθά τον ξύλο του σταυρού Σου, Χριστέ, και τα θεμέλια του θανάτου από τον φόβο του σαλεύθηκαν, Κύριε. Διότι αυτόν που με επιθυμία μεγάλη ο Αδης είχε καταπιεί, τον απέλυσε από τον τρόμο του. Κύριε, μας έδειξες το σωτήριό Σου σχέδιο για μας, και Σε δοξολογούμε, Υιέ του Θεού, ελέησέ μας.
Καί νύν… Θεοτοκίον
Θεοτόκε Παρθένε, ικέτευε τον Υιόν σου, τον εκουσίως προσπαγέντα εν Σταυρώ, και αναστάντα εκ νεκρών Χριστόν τον Θεόν ημών, σωθήναι τας ψυχάς ημών.
Θεοτόκε Παρθένε, ικέτευε τον Υιό σου, που θεληματικά απλώθηκε και καρφώθηκε στον σταυρό, και αναστήθηκε απ’ τους νεκρούς, τον Χριστό και Θεό μας, να σώσει τις ψυχές μας.
Κοντάκιον. Αυτόμελον Ήχος βαρύς
Ουκέτι φλογίνη ρομφαία φυλάττει την πύλην της Εδέμ’ αυτή γάρ επήλθε παράδοξος σβέσις το ξύλον του Σταυρού. Θανάτου το κέντρον, και Αδου το νίκος ελήλαται, επέστης δέ Σωτήρ μου βοών τοις εν Άδη” Εισάγεσθε πάλιν εις τον Παράδεισον.
Δεν φρουρεί πια την πύλη της Εδέμ η φλόγινη ρομφαία, γιατί άρκεσε μια παράδοξη κατάσβεσή της” την έσβυσε δηλαδή το ξύλο του σταυρού. Το κεντρί του θανάτου και η νίκη του άδη έχουνδιωχθεί μακρυά, γιατί έφθασες Σωτήρ και φώναξες δυνατά στον Αδάμ και στους απογόνους του: Ελάτε, μπήτε και πάλι να ζήσετε στον παράδεισο.
Ο Οίκος
Τρείς σταυρούς επήξατο εν Γολγοθά ο Πιλάτος, δύω τοις ληστεύσασι, και ένα του Ζωοδότου, όν είδεν ο Άδης, και είπε τοις κάτω, Ω λειτουργοί μου και δυνάμεις μου, τίς ο εμπήξας ήλον τη καρδία μου? Ξυλίνη με λόγχη εκέντησεν άφνω και διαρρήσομαι, τα ένδον μου πονώ, την κοιλίαν μου αλγώ, τα αισθητήριά μου, μαιμάσσει το πνεύμά μου, και αναγκάζομαι εξερεύξασθαι τον Αδάμ και τους εξ Αδάμ, ξύλω δοθέντας μοι’ ξύλον γάρ τούτους εισάγει πάλιν εις τον Παράδεισον.
Τρεις σταυρούς έμπηξε Στον Γολγοθά ο Πιλάτος” δύο για τους ληστές και έναν για τον Ζωοδότη Κύριο. Αυτόν είδε ο Αδης και είπε στους κάτω: Ω υπηρέτες μου και δυνάμεις μου, ποιος είναι αυτός που έμπηξε καρφί στην καρδιά μου? Με ξύλινη λόγχη με κέντησε και διαλύθηκα, τα εσωτερικά μου πονούν, η κοιλιά μου υποφέρει, τα αισθητήριά μου επίσης. Εχει πληγωθεί μέχρις αίματος το πνεύμα μου και αναγκάζομαι να ξεχύσω τον Αδάμ και τους απογόνους του, που μου δόθηκαν με την παράβαση στον παράδεισο χάρη του ξύλου. Γιατί ένα άλλο Ξύλο πάλι, το ξύλο του σταυρού, τους ξαναβάζει στον παράδεισο.
Συναξάριον
Τη αυτή ημέρα, Κυριακή τρίτη των Νηστειών, την Προσκύνησιν εορτάζομεν του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού.
Στίχοι
• Τον Σταυρόν γή σύμπασα προσκυνησάτω,
• Δι’ ού περ έγνωκε σέ προσκυνείν, Λόγε.
Σήμερα τον σταυρό τον τίμιο όλη η κτίση ας τον προσκυνήσει, δια του οποίου έμαθε να Σε προσκυνεί, Λόγε του Θεού.
Τη Αυτού δυνάμει, Χριστέ ο Θεός, και ημάς των του πονηρού διαφύλαξον επηρειών, και τα θείά σου Πάθη, και την ζωηφόρον Ανάστασιν προσκυνήσαι αξίωσον, το τεσσαρακονθήμερον ευμαρώς διανύσαντας στάδιον, και ελέησον ημάς ως μόνος αγαθός και φιλάνθρωπος.
Εξαποστειλάριον του Σταυρού. Τοις Μαθηταίς
Σταυρόν Χριστού τον τίμιον, σήμερον προτεθέντα, ιδόντες προσκυνήσωμεν, και πιστώς ευφρανθώμεν, κατασπαζόμενοι πόθω, τον εν τούτω θελήσει, σταυρωθέντα αιτούμενοι, Κύριον αξιώσαι, πάντας ημάς, τον Σταυρόν τον τίμιον προσκυνήσαι, και φθάσαι την Ανάστασιν, πάντας ακατακρίτως.
Ελάτε σήμερα να προσκυνήσουμε τον τίμιο σταυρό Του Κυρίου, που βλέπουμε να έχει εκτεθεί εμπρός μας, και ας τον ασπασθούμε με χαρά και πίστη, παρακαλώντας Αυτόν που με την θέλησή Του σταυρώθηκε για χάρη μας, να μας αξιώσει να προσκυνήσουμε τον σταυρό του πάθους Του και να φθάσουμε και στην ανάστασή Του χωρίς την κατάκριση της αμαρτίας.
Θεοτοκίον, Όμοιον
Το ξύλον εν ω Πάνσεμνε, τας αχράντους παλάμας, υπέρ ημών εξέτει νε, προσπαγείς ο Υιός σου, νύν ευσεβώς προσκυνούμεν” δός ημίν την ειρήνην, και τα κοσμοσωτήρια, φθάσαι πάνσεπτα Πάθη, και την λαμπράν, και κοσμοχαρμόσυνον προσκυνήσαι, του Πάσχα κυριώνυμον, και φωσφόρον ημέραν.
Τώρα με ευ΄σεββεια, πάνσεμνη Θεοτόκε, προσκυνούμε το ξύλο του σταυρού πάνω στο οποίο ο Υιός σου καρφωμένος άπλωσε τις άχραντες Του παλάμες για χάρη μας. Δώσε μας την ειρήνη και αξίωσε μας να φθάσουμε τα πάθη Του, που εξασφάλισαν στον κόσμο την σωτηρία, και ας προσκυνήσουμε την λαμπρή ημέρα του Πάσχα, που χαροποιεί τον κόσμο και φέρνει το όνομα του Κυρίου, σκορπίζοντας το φως.
Δοξαστικόν των αίνων. Ιδιόμελον ήχος πλ. δ’
Την υψηλόφρονα γνώμην των κακίστων Φαρισαίων, ο πάντων Κύριος, παραβολικώς εκφεύγειν ταύτην εδίδαξε, και μή υψηλοφρονείν, παρ’ ο δεί φρονείν, πάντας επαίδευσεν’ υπογραμμός και τύπος ο αυτός γενόμενος, μέχρι Σταυρού και θανάτου, εαυτόν εκένωσεν. Ευχαριστούντες ούν συν τω Τελώνη είπωμεν, ο παθών υπέρ ημών, και απαθής διαμείνας Θεός, των παθών ημάς ρύσαι, και σώσον τας ψυχάς ημών.
Ο Κύριος όλων, διδάσκοντας μας να αποφεύγουμε την περήφανη γνώμη των κακίστων Φαρισαίων, παραβολικά μας έμαθε πως δεν πρέπει να έχουμε υψηλή ιδέα για τον εαυτό μας, περισσότερο από όσο πρέπει. Ταπείνωσε μάλιστα τον εαυτό Του τόσο, που έφθασε μέχρι τον σταυρό και τον θάνατο, γινόμενος ο Ίδιος τύπος και υπογραμμός. Ας Τον ευχαριστήσουμε τώρα λοιπόν μαζί με τον τελώνη, και ας Του πούμε: Συ ο Θεός μας, που έπαθες για χάρη μας αλλά έμεινες απαθής, ελευθέρωσε μας από τα πάθη μας, και σώσε τις ψυχές μας.
Δοξαστικόν κατά την προσκύνησιν του Τιμίου Σταυρού. Ήχος Πλ. Δ.
Σήμερον ο απρόσιτος τη ουσία, προσιτός μοι γίνεται, και πάσχει Πάθη, ελευθερών με των παθών” ο φώς παρέχων τυφλοίς, υπό ανόμων χειλέων εμπτύεται, και δίδωσι τον νώτον υπέρ αιχμαλώτων εις μάστιγας. Τούτον η Αγνή και Μήτηρ, επί Σταυρού θεωρούσα, οδυνηρώς εφθέγγετο’ οίμοι Τέκνον εμόν! Τί τούτο πεποίηκας; Ο ωραίος κάλλει παρά πάντας βροτούς, άπνους άμορφος φαίνη, ουκ έχων είδος ουδέ κάλλος? Οίμοι το εμόν φώς! Ου δύναμαι υπνούντα καθοράν σε, τα σπλάγχνα τιτρώσκομαι, και δεινή μοι ρομφαία την καρδίαν διέρχεται. Ανυμνώ σου τα Πάθη, προσκυνώ σου το εύσπλαγχνον, μακρόθυμε Κύριε, δόξα σοι.
Σήμερα ο απλησίαστος ως προς την Ουσία Του, πλησιάζεται, διότι πάσχει και υποφέρει με πάθος φοβερό, για να με ελευθερώσει από τα πάθη μου. Αυτός, που χαρίζει το φως στους τυφλούς, από παράνομα χείλη δέχεται εμπτυσμούς’ προσφέρει τα νώτα Του για να μαστιγωθεί για χάρη όλων μας, οι οποίοι είμαστε αιχμάλωτοι της αμαρτίας. Αυτόν η παρθένος και μητέρα Του καθώς τον είδε πάνω στον σταυρό, με οδύνη έκλαιγε και έλεγε: Αλλοίμονο, παιδί μου! Τι είναι αυτό που μου έκαμες: Συ ο ομορφότερος από όλους τους ανθρώπους, φαίνεσαι τώρα χωρίς πνοή, χωρίς μορφή, χωρίς να έχεις ούτε είδος ούτε ομορφιά! Αλλοίμονο, φως μου, δεν μπορώ να περιγράψω τι βλέπω, τα σπλάγχνα μου πληγώνονται και φοβερή ρομφαία διαπερνά την καρδιά μου! Ανυμνώ τα πάθη Σου, προσκυνώ την ευσπλαγχνία Σου, μακρόθυμε Κύριε, δόξα Σε Εσένα.
Καί νύν… Ήχος πλ. β’ Ειρμολογικόν
Σήμερον το προφητικόν πεπλήρωται λόγιον’ ιδού γάρ προσκυνούμεν εις τον τόπον, ού έστησαν οι πόδες σου Κύριε, και ξύλου σωτηρίας γευσάμενοι, των εξ αμαρτίας παθών ελευθερίας ετύχομεν, πρεσβείαις της Θεοτόκου μόνε φιλάνθρωπε.
Σήμερα έχει εκπληρωθεί ο προφητικός λόγος, διότι να, προσκυνούμε Στον τόπο όπου στάθηκαν τα Πόδια Σου, Κύριε, και μάθαμε από το πάθος Σου, τι είναι το ξύλο του Σταυρού, που εξασφάλισε τη σωτηρία μας, και επιτύχαμε την ελευθερία από τα πάθη μας, με τις πρεσβείες της Θεοτόκου, μόνε φιλάνθρωπε.
Απόδοση, Ιωάννης Τρίτος.