Η ερώτηση αυτή είναι ίσως η πιο συνηθισμένη και η πιο συχνή που ακούγεται πάνω σ’ αυτήν εδώ την γη.  Σχεδόν καθημερινά οι περισσότεροι άνθρωποι εκφράζουν την απορία αυτή είτε κάτω από την επήρεια μιας προσωπικής δύσκολης θέσεως, είτε αντικρύζοντας τις μεγάλες καταστροφές, που προκαλεί ο άνθρωπος η τις μεγάλες φυσικές καταστροφές που έχει συνηθίσει να ονομάζει “θεομηνίες”.

Προσφάτως π.χ συγκλονίστηκε η κοινή γνώμη βλέποντας από τους δέκτες των τηλεοράσεων η μαθαίνοντας με οποινδήποτε άλλο τρόπο τη μεγάλη καταστροφή που προκάλεσαν τα Τσουνάμι στις περιοχές της ΝΑ Ασίας.  Και το ερώτημα επανήλθε : “γιατί Θεέ μου τέτοια καταστροφή;”  Είναι όμως σωστός ο παραλήπτης του ερωτήματος;  Είναι όντως ο Θεός ο αίτιος των κακών;  Θα απαντήσουμε στο ερώτημα με την βοήθεια του Μεγάλου Βασιλείου ο οποίος σε κάποια από τις ομιλίες του διαπραγματεύεται αυτό ακριβώς το θέμα, το αν δηλαδή και κατά πόσο είναι αίτιος των κακών ο Θεός, αλλά και τι τελικά είναι, η τι δεν είναι, κακό.

Λέγει, λοιπόν ο άγιος ότι οι άθεοι αμέσως μόλις συναντήσουν κάποια δυσκολία αποφαίνονται ότι δεν υπάρχει Θεός.  Το ίδιο όμως κάνουν, συνεχίζει, όσοι θεωρούν ότι ο Θεός είναι αίτιος των κακών και η αμαρτία τους είναι παραπλήσια, είναι άρνησις της αγαθότητος του Θεού, άρα είναι άρνησις του Θεού.  Και ξεκινώντας ο άγιος την αντίκρουση της θέσεως ότι ο Θεός είναι ο αίτιος των κακών, μας λέει ότι πρέπει πάντα να έχουμε κατά νουν ότι ούτε μπορούμε να πάθουμε κάτι αν ο Θεός δεν επιτρέψει, ούτε, όμως από αυτά που υποφέρουμε κατά παραχώρησιν Θεού είναι κάτι βλαβερό για την ψυχή.  Ο θάνατος π.χ. προέρχεται βέβαια από το Θεό δεν είναι όμως κακός αυτός καθ’ εαυτός εκτός εάν πρόκειται για το θάνατο κάποιου αμαρτωλού ο οποίος όμως ευθύνεται ο ίδιος για τον κακό θάνατο αφού έτσι επέλεξε να ζήσει σ’ αυτήν εδώ την ζωή, βουτηγμένος δηλαδή στην αμαρτία και μακρυά από το Θεό.

Το κακό, λοιπόν, νοείται είτε κατά την προσωπική μας αντίληψη – όπως ο θάνατος, που στην πραγματικότητα δεν είναι κακό – είτε κατά τη φύση του, το οποίο όμως εξαρτάται από εμάς και για το οποίο ευθυνόμαστε εμείς – όπως είναι τα διάφορα πάθη – είτε ως ό,τι μας προκαλεί πόνο και θλίψη, το οποίο όμως δίνει ο Θεός προς ωφέλεια της ψυχής και προς σωτηρίαν – όπως είναι οι διάφορες αρρώστιες και οι πειρασμοί.

Ο Θεός, λοιπόν, είναι σαν το γιατρό που χρειάζεται πολλές φορές να πονέσει τον ασθενή για να τον θεραπεύσει και μάλιστα επί πληρωμή.  Δεν είναι υπεύθυνος ο γιατρός για τον πόνο που προκαλεί η θεραπεία, όπως δεν είναι υπεύθυνος ο Θεός για τις σκληρές τιμωρίες που επέρχονται σε ολόκληρες πόλεις προκειμένου να παραδειγματισθούν οι επιζώντες.  Το ίδιο συνέβη και με τα Σόδομα, αλλά το ίδιο και με τη ΝΑ Ασία, την πρωτεύουσα της παιδεραστίας, όπως είναι τοις πάσι γνωστό.  Πόσο θα μπορούσε να ανεχθεί ο Θεός μια τέτοια κατάσταση όταν χιλιάδες αθώων παιδιών μαρτυρούσαν καθημερινά και εξευτελίζονταν και όταν εκατομμύρια ανθρώπων απ’ όλον τον κόσμο έσπευδαν στην περιοχή για να ικανοποιήσουν το φοβερό πάθος τους η και για να εμπορευθούν το πάθος των άλλων;  Ποια ωφέλεια θα υπήρχε αν ο Θεός συνέχιζε να ανέχεται αφού δεν υπήρχε μετάνοια;  Απολύτως καμία.

Συνεπώς, το κυρίως κακό είναι μόνον η αμαρτία η οποία εξαρτάται από την βούληση μας και την κακή η καλή χρήση του αυτεξουσίου με το οποίο μας προίκισε ο Θεός και για την οποία ουδεμία ευθύνη φέρει ο Θεός..  Από τα υπόλοιπα δε “κακά”, από τους πειρασμούς δηλαδή, που ο Θεός επιτρέπει να έρθουν στη ζωή μας, άλλα δίδονται για να μας δοκιμάζουν και να μας δυναμώνουν, όπως συνέβη με τον πολύαθλο Ιώβ, άλλα για να θεραπευθούν οι αμαρτίες, όπως συνέβη στον Δαυίδ που ερημώθη ο βασιλικός οίκος, και άλλα για σωφρονισμό κυρίως των “προς αμαρτίαν ευολισθήτων”, όπως συνέβη με τους Δαθάν καίΑβειρών η τιμωρία των οποίων παραδειγμάτισε τους υπολοίπους.  Συμπερασματικά, λοιπόν, κακό είναι η αμαρτία που οδηγεί στην αιώνια κόλαση, στην πραγματική καταστροφή, ενώ όσα θεωρούμε κακά διότι μας πονούν έχουν “αγαθού δύναμιν”.

Στη συνέχεια ο άγιος πατήρ “κορυφώνει” την ομιλία του διατυπώνοντας την Πίστη της Εκκλησίας ότι ο Θεός δεν είναι δημιουργός του κακού αφού το κακό είναι ανύπαρκτο.  “Στέρησις γαρ αγαθού εστι το κακό”, λέγει ο άγιος πατήρ, επεξηγώντας ότι με το κακό συμβαίνει ότι και με την τύφλωση.  Ενώ, δηλαδή, υπάρχει το μάτι από κάποια αιτία αρρωσταίνει και παύει να θεωρεί το φως.  Το ίδιο συμβαίνει και με την αμαρτία: είναι μια αναπηρία της ψυχής, δεν είναι υγιής κατάσταση.  Άρα το κακό δεν είναι υπαρκτό αλλά δημιουργείται όταν υποχωρήσει το αγαθό όπως ακριβώς το σκοτάδι είναι η έλλειψις του φωτός και είναι άνευ ιδίας ουσίας.   Το κακό δεν δημιουργήθηκε μαζί με τα άλλα ποιήματα αφού δε θα μπορούσε άλλωστε η Αγαθότητα να γεννήσει κακία.

Παρά ταύτα το κακό υπάρχει μέσα στον κόσμο και το αντιλαμβανόμαστε έντονα. Κανείς δε μπορεί να αρνηθεί την αλήθεια αυτή.  Από που όμως και πώςυπάρχει το κακό; Και ο Μέγας Βασίλειος πολύ σοφά απαντά στο ρητορικό ερώτημα που ο ίδιος θέτει, ότι γι’ αυτό πρέπει να αναρωτηθούν  όσοι λένε ότι οΘεός είναι αίτιος των κακών επειδή υπάρχουν αρρώστιες και δυστυχίες.  Ο Θεός έπλασε τα πάντα “καλά λίαν”, τέλεια και αρτιμελή και έχασαν την υγεία τους “η δια πονηράν δίαιταν η δι’ ησδηποτούν νοσοποιού αιτίας”, δηλαδή είτε λόγω κακής διατροφής η λόγω οποιασδήποτε άλλης νοσοποιού αιτίας.  Έτσι ο Θεός έπλασε σώμα υγιές και όχι άρρωστο.  Παρομοίως ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο για να παραμείνει αθάνατος και αγαθός, του έδωσε όμως και την ελευθερία να επιλέξει, και ακριβώς η κακή χρήση της ελευθερίας και η κακή επιλογή οδήγησε στο θάνατο που δεν είναι παρά η στέρησις της ζωής.  Μά, θα πεί κάποιος, (και όντως το ακούμε καθημερινώς) γιατί ο Θεός δεν μας έπλασε αναμαρτήτους κατά την φύση ώστε να μη μπορούμε να αμαρτήσουμε;  Διότι, απαντά ο άγιος Βασίλειος, όπως και εσύ θεωρείς φίλους σου τους δούλους σου όχι όταν τους κρατάς δεσμίους αλλ’ όταν εκουσίως εκτελούν τις εντολές  σου έτσι και ο Θεός “ου το ηναγκασμένον φίλον αλλά το εξ’ αρετής κατορθούμενον.  Αρετή δε εκ προαιρέσεως και ουκ εξ’ ανάγκης γίνεται”.

Και ο Διάβολος από που προέρχεται;  Δεν είναι δημιούργημα του Θεού; Δεν είναι ο Διάβολος κακός;  Ναί, αλλά από την ίδια του την προαίρεση μετεβλήθη ο Εωσφόρος, ο λαμπρός Άγγελος, σε Διάβολο.  Ο Θεός, δηλαδή, έπλασε τους Αγγέλους όπως και τους ανθρώπους, δηλαδή ελεύθερους. Ο Σατανάς, λοιπόν, επαναστάτησε κατά του Θεού, απεμακρύνθη από το Θεό και άρα έγινε κακός όπως μια ελάχιστη περιστροφή του ματιού μας κάνει είτε να βλέπουμε το φως είτε τη δική μας σκιά.  Και ο Γαβριήλ ήταν Άγγελος παρεστέκετο όμως αενάως κοντά στον Θεό.  Και ο ένας θα μπορούσε να μη πέσει και ο άλλος να πέσει όμως η κακή χρήση της ελευθερίας έριξε το τάγμα του Εωσφόρου.  Γιατί, όμως, μας πολεμά ο Διάβολος; Ο Διάβολος μας πολεμά απ’ αρχής “ότι δοχείον ων πάσης κακίας εδέξατο και του φθόνου την νόσον και εβάσκηνεν ημίν της τιμής”, διότι φθόνησε, δηλαδή, την τιμή που ο Θεός έκανε στον άνθρωπο και δεν μπορούσε από το φθόνο να υποφέρει “την άλυπο ζωήν την εν παραδείσω”.  Δε μπορούσε ακόμα ο Διάβολος που εξέπεσε από την τιμή και αξία των Αγγέλων, να βλέπει το γήινο πλάσμα, τον άνθρωπο, να ανυψώνεται σ’ αυτήν την τιμή.

Σατανάς, λοιπόν λέγεται και διάβολος διότι μας διαβάλλει και μας πολεμά προκειμένου να απομακρυνθούμε από το αγαθό και να υπακούσουμε σ’ αυτόν και διότι χαίρεται με την καταστροφή μας.  Είναι δε ο Διάβολος πνεύμα και αυτό κάνει τον αγώνα μας εναντίον του δυσκολότερο.  Ο  τόπος δε που εξουσιάζει είναι ο αέρας γιαυτό εξουσιάζει τη γη που περιβάλλεται όλη από αέρα.  Ο Σατανάς, όμως, έπεσε, κατά τα λόγια του Κυρίου “ως αστραπή εκ του ουρανού” έχασε, δηλαδή, την εξουσία του επί του αέρος όταν ο αέρας καθηγιάσθη από τον Εσταυρωμένο Κύριο ο οποίος μας έδωσε την εξουσία του “πατείν επάνω όφεων και σκορπίων και επί πάσαν τη δύναμη του εχθρού”.  Άρα, λοιπόν, καμία εξουσία δεν έχει πάνω στους ανθρώπους εάν οι ίδιοι δεν του την παραχωρήσουν η ο Θεός δεν επιτρέψει.  Αν δηλαδή οι άνθρωποι δεν απομακρυνθούν από το Αγαθό δεν υποκύπτουν στο κακό που είναι ανύπαρκτο.

Να, λοιπόν, ποια είναι η απάντηση των Αγίων Πατέρων σε όσους ευκαίρως – ακαίρως χρησιμοποιούν το κακό για να μας αποδείξουν δήθεν ότι δεν υπάρχει Θεός η ότι ο Θεός δεν είναι Αγαθός.  Να ποια είναι η ορθόδοξη θεώρηση του κακού, των πειρασμών και του θανάτου και  να πως πρέπει να απαντούμε στην ερώτηση γιατί ο Θεός μας άφησε να αμαρτήσουμε η γιατί έβαλε το δένδρο της ζωής στον παράδεισο αφού προγνώριζε την έκβαση και την πτώση, ερώτηση συχνή και συχνά κακοπροαίρετη.  Τέλος αυτός είναι ο τρόπος  που πρέπει να θεωρούμε τις “Θεομηνίες” και ο τρόπος που πρέπει στην καθημερινή μας ζωή να βλέπουμε τους πειρασμούς για να τους υπομένουμε ευκολώτερα έχοντας την βεβαία πίστη ότι έτσι ο Θεός μας κάνει καλύτερους.  Ευχόμαστε  να μας ενδυναμώνει ο Θεός ώστε να δεχόμαστε αγόγγυστα το νομιζόμενο κακό και να αποφεύγουμε , συνεργούντος του Θεού, το μονό κακό, την αμαρτία για να ευοδωθούν και οι ευχές του Μεγάλου Βασιλείου και να απολαύσουμε την Βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. ΑΜΗΝ!