π. Αντώνιος Ρωμαίος
Σκέψεις για τον Ελλαδικό μοναχισμό
Είναι αναντίρρητο, νομίζω, ότι η μοναχική ζωή ξεκινάει απο ένα βαθύ και συγκλονιστικό βίωμα μετανοίας, που στο ξεκίνημά του είναι ατελές. Αυτή η μετάνοια δεν είναι πάντοτε απότοκος μιας αμαρτωλής, βαριά αμαρτωλής κατάστασης. Μπορεί να είναι και καρπός μιας θεϊκής ελλάμψεως και ενοράσεως χαρισματικής του ανθρωπίνου δράματος, της πτώσεως ΄΄εν τω Αδάμ΄΄ και της σωτηρίας του ανθρώπου ΄΄εν τω Χριστώ΄΄ και η προσωπική  μετάνοια για τα προσωπικά (συνειδητοποιημένα) αμαρτήματα να διογκώνεται, γιατί εντάσσεται μέσα σ’αυτή την χαρισματική και ενορατική συνειδητοποίηση. Άλλωστε και με αυτόν τον τρόπο νομίζω πως και οι άγιοι διατηρούν την ταπείνωση και την αυτομεμψία του εσχάτου των αμαρτωλών, αν και έχουν μαρτυρημένη απο το Θεό και τους ανθρώπους την αγιότητά τους. Ο άλλος λόγος που ίσως εξηγεί τον θρήνον της μετανοίας των αγίων είναι ότι ο ελλαμπόμενος νους των δίνει τις αφάνταστα συγκλονιστικές διαστάσεις στις προσωπικές (συγγνωστές τους) αμαρτίες, διότι τις βιώνουν υπό το πρίσμα των κατά το δυνατόν πραγματικών διαστάσεων (αποφατικά νοητών) του απειροτέλειου Θεού. Μετανοούν θεοκρατικά και όχι εγωκεντρικά. Το κέντρο βάρους της Μετανοίας είναι ΄΄τίνος΄΄ τη Βουλή αθέτησαν και όχι πότε και πώς αθέτησαν. Και αυτή την ΄΄αθέτηση΄΄ τη βιώνουν κοινωνικά και όχι ατομικά. Την βιώνουν για λογαριασμό σύνολης της ανθρωπότητας μέσα στο βίωμα της Εκκλησίας.



Μπαίνοντας μέσα στο μοναστήρι ( ο νέος μοναχός) έχει μαζί του όλο τον παλαιό άνθρωπο με τις ποικιλόμορφες και ποικιλότροπες επενδύσεις του εγωκεντρισμού του. Εμπάθεια πολύμορφη, άγνοια και απειρία βασανίζουν την ψυχή. Χρειάζεται κάθαρση και ανάπλαση. Χρόνια πολλά θα πάρει το έργο αυτό ώστε να μεταβληθή σε απάθεια και χριστοκεντρισμό, στο θάνατο του παλαιού ανθρώπου. Πολλές φορές, αντί να πετύχουμε την κάθαρση και την ανάπλαση, το μόνο που πετυχαίνουμε είναι μια μορφολογική αλλαγή’ αλλάζουμε τις κοσμικές επενδύσεις του εγωκεντρισμού με αντίστοιχες ΄΄καλογερικές΄΄. Ντύνουμε ΄΄καλογερικά΄΄ την εμπαθή εγωκεντρικότητά μας. Είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι σε μερικές μονές η κουρά των μοναχών γίνεται με βασικές παρεκκλίσεις από την μοναχική δεοντολογία. Ίσως, τις περισσότερες φορές, να ευθύνεται ο οικείος επίσκοπος, αλλά και η πνευματική ηγεσία των μονών ενδέχεται να μην είναι άμοιρη ευθυνών. Η κουρά του μοναχού είναι γεγονός πνευματικού τοκετού και, όπως ο σωματικός τοκετός, έτσι και ο πνευματικός απαιτεί μυστική ησυχία και διακριτική και υπηρετική εμπλοκή μόνο των αρμοδίων και υπευθύνων. Η μετατροπή της μοναχικής κουράς σε ΄΄εκκλησιαστικό΄΄ κοσμικό γεγονός και πανηγύρι δεν νομίζω ότι είναι αξιοσύστατη και ευλογημένη. Σε μερικές μονές, μάλιστα, φθάνουν στο σημείο να μοιράζουν και κουφέτα (όπως και στις κηδείες αγάμων) λες και τα κουφέτα είναι το ουσιώδες στη ζωή του ανθρώπου. Κουρά που γίνεται με τέτοιο τρόπο, και μάλιστα έξω από τη Θεία Ευχαριστία και την ολονύκτια αγρυπνία, φανερώνει ότι η μέριμνα της Ποιμαίνουσας Εκκλησίας για τον μοναχό είναι πλημμελής και δίνει στον μοναχό προϋποθέσεις διατηρήσεως, αν όχι και αυξήσεως, του εγωκεντρισμού του. Δεν αγνοώ κάποιες σκοπιμότητες και κάποιες πρακτικές ανάγκες γύρω από αυτό το θέμα. Πιστεύω όμως ότι κάποτε λείπει η θεολογική ευαισθησία γύρω από το γεγονός της κουράς. Οπωσδήποτε δεν κινδυνεύουμε μόνο απ’ αυτό. Έχουμε να προσέξουμε τόσα πολλά. Πρέπει να χτυπηθούμε πολύ μέσα στις δοκιμασίες και να κάνουμε υπομονές χωρίς όρους και όρια ώστε, μέσα στην προσευχή και στα δάκρυα, να λαχταρήσουμε ειλικρινά και να πετύχουμε πραγματικά το θάνατο του παλαιού ανθρώπου. Αυτός ο θάνατος λειτουργείται ποικιλxτροπα μέσα σε όλο το φάσμα της καθημερινής ζωής του μοναχού. Υποταγή, προσευχή, μελέτη, μετάνοια, εξομολόγηση, εγκράτεια, κόπος, πένθος, δάκρυα, συχνά προηγούνται για πολλά έτη, της χαρμολύπης και της ανάπαυσης, της ειρήνης των τέκνων του Θεού.

Αρχιμανδρίτης Αντώνιος Ρωμαίος

περιοδικό ΄΄Σύναξη΄΄,τχ. 35, 1990-σελ.28-29