Ο κάθε βαπτισμένος και χρισμένος με Άγιο Μύρο χριστιανός λαμβάνει την Χάρη του Αγίου Πνεύματος, η ύπαρξή του κάθε πιστού πλημμυρίζει με την Χάρη του Πνεύματος το οποίο μοιράζει χαρίσματα τα οποία συμβάλουν στην σωτηρία μας.
Όλοι μας λοιπόν έχουμε τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος από την ώρα της συμμετοχής μας στο Μυστήριο του Βαπτίσματος αλλά κυρίως του Χρίσματος.
Το Άγιο Πνεύμα είναι το Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος που «κυριαρχεί» μέσα στην Ιστορία από την ημέρα της Πεντηκοστής.
Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, που συνοψίζει τη διδασκαλία -περί του προσώπου του Αγίου Πνεύματος- των πριν από αυτόν πατέρων της Εκκλησίας μας λέγει: «Όπως ακριβώς όταν ηκούσαμεν δια τον Λόγο του Θεού, δεν τον εθεωρήσαμε ότι είναι χωρίς προσωπική ύπαρξη, ούτε αποκτάται με την εκμάθηση, ούτε ότι προσφέρεται με τη φωνή, ούτε ότι διασκορπίζεται, άλλ’ ότι υπάρχει κατ’ ουσίαν και ότι έχει ελευθέρα βούληση και ενέργεια και παντοδυναμία, έτσι και όταν εδιδάχθημεν δια το Πνεύμα του θεού, το οποίον συνοδεύει το Λόγο και φανερώνει την ενέργειά Του, δεν θεωρούμε ότι είναι κάποια πνοή χωρίς προσωπική ύπαρξη, διότι η μεγαλοπρέπεια της θείας φύσεως θα εξευτελίζετο, αν θεωρείτο ότι το Πνεύμα που έχει, είναι όμοιο με το ιδικό μας πνεύμα».Το Άγιο Πνεύμα λοιπόν έχει προσωπική ύπαρξη, είναι ο άλλος Παράκλητος (Ιω. ιδ’ 16) σε σχέση με τον Λόγο του Θεού (Α’ Ιω. β 1), που έχει επίσης προσωπική ύπαρξη και δεν είναι απρόσωπη δύναμη η σοφία (πρβλ. Α’ Κορ. α’ 24). Με το να πει «άλλον», δείχνει τη διαφορά του προσώπου, ενώ με το να πει Παράκλητον δείχνει την συγγένεια της ουσίας (Χρυσόστ.). Δεν είναι δυνατόν να είναι η απρόσωπη δύναμη του Πατρός, γιατί πέμπεται στο όνομα του Υιού (Ιω. ιδ’ 26) και ονομάζεται και Πνεύμα Χριστού (Ρωμ. η’ 9. Α’ Πέτρ. α’ 11).
Στην Αγία Γραφή διακρίνεται κατηγορηματικά το Άγιο Πνεύμα από τη δύναμη του Θεού. Ας αναφέρουμε ένα από τα πολλά εδάφια: Σαν υπηρέται του Θεού συσταίνουμε τους εαυτούς μας σε όλα… με αγνότητα, σύνεσιν, μακροθυμίαν και καλωσύνην, με Πνεύμα Άγιον, με αγάπην ανυπόκριτον, με το κήρυγμα της αληθείας και με δύναμιν Θεού (Β’ Κορ. στ’ 4-7). Άλλο λοιπόν Πνεύμα Άγιον και άλλο δύναμις Θεού (πρβλ. και Μιχ. γ’ 8. Πράξ. ι’38.Α’Κορ. β’4. Ρωμ ιε’ 13. Α’Θεσ. α’5). Αλλά και αν ακόμη χαρακτηρίσουμε το Άγιο Πνεύμα δύναμη του Θεού (πρθλ. Κριταί ια’ 29, ιδ’ 6. Ης. ια’ 2), τότε, εάν πράγματι δεν πρόκειται για τη θεία ενέργεια, πρέπει να το εκλάβουμε ως δύναμη ενυπόστατη, όπως ακριβώς και τον Υιό, ο οποίος χαρακτηρίζεται δύναμις του Θεού (Α’ Κορ. α’ 12).
Εάν το Πνεύμα το Άγιο ήταν μόνο ενέργεια, όχι και πρόσωπο, τότε πρέπει να συμπεράνουμε πως τίθεται σε ενέργεια, δεν θέτει κάτι άλλο σε ενέργεια. Και φυσικά θα παύσει να υπάρχει μόλις τελειώσει την αποστολή του.Όμως το Πνεύμα το Άγιο ακούει (Ιω. ιστ’ 13), λαλεί (Ιεζ. ια’ 5. Ματθ. ι’ 20. Ιω. ιστ’ 13. Πράξ. α’16,η’ 29, κα’ 11, κη’25), μαρτυρεί (Ιω. ιε’26. Πράξ. ε’ 32 η’23. Ρωμ. η ‘ 16. Έβρ. θ’8,ι’ 15), αναγγέλλει (Ιω. ιστ’ 13-15), διδάσκει (Ίεζ. ια’5. Ιω. ιδ’26. Αουκ. ιβ’ 12), έρευνα (Α ‘ Κορ. β’ 10-11), αποκαλύπτει (Αουκ. β’ 26. Α’ Πέτρ. α’ 11), προφητεύει (Πράξ. α’ 16 κα’ 11), οδηγεί στην αλήθεια (Ιω. ιστ’ 13). προτρέπει (Πράξ. Γ 19-20, ια’ 12), βοηθεί (Ρωμ. η ‘ 14. Γαλ. ε’ 18), ελέγχει (Ιω. ιστ’ 8), εμποδίζει (Πράξ. ιστ’ 6), κρίνει (Πράξ. ιε’ 28), διατάσσει (Πράξ. η 29, ιγ’2), συνετίζει (Νεεμ. θ’20).
Το Άγιο Πνεύμα είναι η μοναδική μας ελπίδα, είναι ζωής χορηγός· μεταδίδει σε μας τη δική Του ζωή και κοινωνία με τον Πατέρα και τον Υιό, που είναι κοινωνία μεταξύ προσώπων. Έτσι ο άνθρωπος καταξιώνεται, γιατί η ζωή του γίνεται εικόνα της ζωής του Θεού, δηλαδή αγάπη (πρβλ. Γέν. α’ 26).
Υπάρχει λοιπόν ελπίδα για τον άνθρωπο, γιατί το Άγιο Πνεύμα βρίσκεται σε δράση και είναι πρόσωπο˙ διαθέτει αυτοσυνείδηση, προσωπική βούληση και προ παντός αγάπη. Είναι πάντοτε ενωμένο με τον Πατέρα και τον Υιό σε κοινωνία πλήρους αγάπης, χωρίς σύγχυση, χωρίς εξουθένωση της προσωπικότητος· αυτό αποτελεί την εγγύηση της δικής μας σωτηρίας.
Εάν η ορθή πίστη στο Άγιο Πνεύμα είναι απαραίτητη για τη σωτηρία μας (Ιω. η’ 32, ιστ’ 13. Πρβλ. Μάρκ. γ’ 29), είναι βασικό να γνωρίζουμε πως θα φθάσουμε στην πίστη αυτή.
Η αγία Γραφή μας πληροφορεί πως πρέπει γι’ αυτό να έχουμε τη βοήθεια του Αγίου Πνεύματος (Α’ Κορ. θ’ 4). Βέβαια το Πνεύμα όπου θέλει πνεί (Ιω. γ’ 8), δεν μπορούμε να του βάλουμε περιορισμούς (Α’ Κορ. ιβ’ 11). Αλλά δεν μπορούμε να φθάσουμε στο Άγιο Πνεύμα έξω και μακράν του Σώματος του Χριστού.
Για να έλθει κανείς στον Πατέρα πρέπει να τον υψώσει ο Υιός (Ιω. ιδ’ 6)· για να αναγνωρίσει κανείς τον Χριστόν ως Κύριον, πρέπει να έχει την συμπαράσταση του Αγίου Πνεύματος (Α’ Κορ. ιθ’ 3. Πρβλ. Ιω. ιε’ 26) Όμως το Άγιο Πνεύμα αποστέλλεται από τον Πατέρα στο όνομα του Χριστού (Ιω. ιδ’ 26). Ετσι δεν μπορεί να είναι ο στόχος μας η κατοχή του Αγίου Πνεύματος έξω και μακράν του Χριστού, έξω από το Σώμα του Χριστού, την Εκκλησία (Γαλ. γ’ 27. Α’ Κορ. ιθ’ 12-27. Εφεσ. ε’ 23).Το Πνεύμα το Άγιο δε δρα ανεξάρτητα από τον Υιό, ούτε βέβαια ανεξάρτητα και από τον Πατέρα· μεταξύ των τριών προσώπων υπάρχει ενότητα θέλησης και ενότητα ενέργειας (πρβλ. Ιω. η ’28-29, ιστ’ 12-15, 23-24, 26-28. Α ‘ Κορ. β’ 4-6). Γι’ αυτό άλλωστε και το Άγιο Πνεύμα δεν χαρακτηρίζεται μόνο ως το Πνεύμα του Θεού (Ματθ. γ’ 16. Α΄ Κορ. θ’ 10-14), αλλά και Πνεύμα του Υιού (Γαλ. δ’ 6) ή ακόμη Πνεύμα του Χριστού (Ρωμ. η’ 9) και νους Χριστού (Α’ Κορ. β’ 16). Αν θέλουμε λοιπόν να φθάσουμε στην επίγνωση του Πνεύματος, πρέπει να επιθυμήσουμε την αγάπη του Χριστού και την ένωσή μας με το Σώμα Του, την Εκκλησία.
Το Άγιο Πνεύμα οδηγεί όχι απλώς στην κατανόηση των λόγων του Χριστού, αλλά στον ίδιο τον Χριστό, δρώντας με τα ιερά μυστήρια της Εκκλησίας μας. Με τα ιερά μυστήρια ο πιστός γίνεται τόπος κατοικίας του Θεού, πνευματικός άνθρωπος, που αντανακλά τη χάρη του Αγίου Πνεύματος γύρω του.
Δεν είναι δυνατόν όμως να συμμετέχει κάποιος στα Μυστήρια της Εκκλησίας μας ζώντας μέσα στην πλάνη της αμαρτίας, ζώντας αμετανόητα, μη έχοντας συναίσθηση της αμαρτωλότητάς του.
Από την άλλη θα πει κάποιος ότι μπορεί να συμμετέχει…είναι δικαίωμά του. Ναι, μπορεί ακόμα και ένας αμετανόητος να συμμετέχει, όμως αυτή του η συμμετοχή στα Μυστήρια της Εκκλησίας μας και ιδιαιτέρως στο Μέγα Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας –κοινωνώντας Σώμα και Αίμα Χριστού- δεν γίνεται εφόδιο ζωής αιωνίου αλλά δυστυχώς… κατάκριμά του!
Η αίσθηση της αμαρτωλότητάς μας, η μετάνοια (η έμπρακτη προσπάθεια για αλλαγή!) και κυρίως η ταπείνωση ελκύουν την Χάρη του Αγίου Πνεύματος, ελκύουν τον Παράκλητο, ο οποίος φωτίζει πλέον τον εσκοτισμένο νου μας ενεργοποιώντας και πάλι όλα αυτά τα χαρίσματα τα οποία είχαμε λάβει στο Χρίσμα μας –και τα οποία λόγω της απομάκρυνσής μας από τον Θεό «πέσανε σε αδράνεια»- και μας οδηγεί σε μία πνευματική πρόοδο που καταλήγει στην κάτα Χάριν Θέωση.Τα δώρα του Πνεύματος δεν εξαναγκάζονται· προσφέρονται με βάση τη θεία βούληση (Ιω. γ’ 8, Α’ Κορ. ιβ’ 11. ‘Εβρ. β’ 4), όχι με ανθρώπινες μεθοδεύσεις. Αν τα χαρίσματα αυτά ήταν αποτέλεσμα ανθρώπινης προσπάθειας, θα ήταν κτιστής τάξης, δεν θα αποτελούσαν πραγματική κοινωνία με τον Θεό.
Αλλά από την άλλη μεριά η Θεία Χάρη δεν προσφέρεται χωρίς την ενεργό συμμετοχή του άνθρωπου. Τα ιερά μυστήρια της Εκκλησίας δεν είναι πράξεις μαγικές· προϋποθέτουν τη συμμετοχή του κάθε πιστού! Ο άγγελος του Κυρίου ανήγγειλε στην Παρθένο Μαρία: Πνεύμα Άγιον επελεύσεται επί σε, και δύναμις Υψίστου επισκιάσει σοι· όμως και εκείνη έπρεπε να πει το γένοιτο! (Λουκ. α’ 35-38).
Χρειάζεται λοιπόν και από μέρους μας προσπάθεια, χρειάζεται άσκηση, χρειάζεται μετάνοια, χρειάζεται να καθαριστούμε –όσο είναι ανθρωπίνως δυνατόν- από κάθε ρύπο αμαρτίας ώστε ο Παράκλητος να έρθει μέσα στην ύπαρξή μας και να μας μεταμορφώσει.
Μπορεί κάποιος να ρωτήσει: «Εάν κάποιος ιερέας είναι αμαρτωλός, ζει μία ζωή αμετανοησίας, χωρίς μετάνοια, άσκηση κ.τ.λ. είναι δυνατόν να τελεί τα Μυστήρια της Εκκλησίας μας; Να «κατεβάζει» το Άγιο Πνεύμα;»Η απάντηση είναι: Βεβαίως και μπορεί!
Ας μην μπερδεύουμε τα πράγματα. Άλλο είναι να σκηνώσει το Άγιο Πνεύμα μέσα σε κάποιον άνθρωπο λόγω της έμπρακτης μετάνοιάς του, της ενάρετης ζωής του και άλλο είναι να μπορεί ένας αμαρτωλός-αμετανόητος-υπερήφανος-αδιάκριτος-αλαζόνας ιερέας να τελεί τα Άγια Μυστήρια. Ο ιερέας τελεί τα Μυστήρια της Εκκλησίας μας όχι λόγω της αξιότητάς τους αλλά λόγω της ιερατικής του ιδιότητος. Του δόθηκε δηλαδή εξουσία από τον Χριστό δια μέσου του Επισκόπου να τελεί τα Άγια Μυστήρια.Το να λάβει όμως την Χάρη του Αγίου Πνεύματος έγκειται σίγουρα στην βούληση του Θεού αλλά και στον φιλότιμο πνευματικό αγώνα του.
Δεν μπορούμε να πούμε ότι εάν κάποιος ζει ασώτος, αμετανόητα μέσα στην αμαρτία θα λάβει Άγιο Πνεύμα επειδή «το πνεύμα όπου θέλει πνει..» (Ιω. γ’ 8) διότι είναι σαν να λέμε ότι το Άγιο Πνεύμα μπορεί να συνυπάρχει με την αμαρτία, με την αμετανοησία, με την έπαρση, με την κακότητα!
Ο ιερέας λοιπόν μπορεί να τελεί τα Μυστήρια της Εκκλησίας όμως αυτό δεν τον κάνει αυτόματα «άξιο» να λάβει και Άγιο Πνεύμα, μπορεί δηλαδή ο ιερέας να σώσει δια των Μυστηρίων πολλούς ανθρώπους αλλά ο ίδιος εάν δεν ασκηθεί πνευματικά…!
Ο Κύριος στους μακαρισμούς λέγει ξεκάθαρα: «Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοὶ τὸν Θεὸν ὄψονται». Όμως για να φθάσει ο άνθρωπος σε αυτήν την πνευματική κατάσταση, πρέπει να δεχθεί την πνοή του Άγιου Πνεύματος. Σ’ αυτή τη Θεία πνοή δε μπορούμε να βάλουμε περιορισμούς, γιατί συντελείται σύμφωνα με τη Θεία βουλή. Όμως δεν υπάρχει τρόπος να φθάσουμε στη χάρη του Αγίου Πνεύματος χωρίς και την δική μας συμμετοχή, χωρίς και εμείς να το θελήσουμε… έχοντας τουλάχιστον καλή προαίρεση όπως είχε ο απόστολος Παύλος, (ο οποίος όμως είχε και καθαρή ζωή) (στον οποίο φανερώθηκε ο ίδιος ο Κύριος και έπειτα μετανόησε και φωτίστηκε). Όχι όμως μετάνοια με παχιά λόγια αλλά με έργα, με έργα μετανοίας…και ο πρώτος καρπός της μετανοίας όπως λέγει και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος είναι να προσέλθει ο άνθρωπος στο Μέγα Μυστήριο της Εξομολογήσεως για να ΚΑΘΑΡΙΣΤΕΙ από την αμαρτία και να αποκαταστήσει την σχέση του με τον Χριστό η οποία ολοκληρώνεται με την Θεία Κοινωνία!
Το «υπέρτατο όραμα» λοιπόν προορίζεται για αυτούς που έχουν καθαρή καρδιά :«ΜΑΚΑΡΙΟΙ ΟΙ ΚΑΘΑΡΟΙ ΤΗ ΚΑΡΔΙΑ…»! Αυτοί και μόνο βλέπουν καθαρά και το όραμα τους καθαρίζει ακόμα περισσότερο, καθώς συνεχίζουν να ατενίζουν Αυτόν στον οποίο αντανακλάται το πλήρωμα της ζωής.
Ας προσπαθήσουμε και εμείς λοιπόν να γίνουμε μιμητές των Αγίων της Εκκλησίας που κοπίασαν για να λάβουν την Χάρη του Αγίου Πνεύματος, ώστε και εμείς να φωτιστούμε, να απομακρυθούμε από την εμπάθεια, την αδιακρισία, την μνησικακία, την κατάκριση, την κακότητα και να αρχίσουμε να καλλιεργούμε -συνεργεία του Αγίου Πνεύματος και με τις πρεσβείες των Αγίων μας- αρετές όπως η ταπείνωση, η διάκριση,η σωφροσύνη, η υπομονή, η αγάπη οι οποίες θα μας οδηγήσουν στην υπαρξιακή μας Ανάσταση εν Χριστώ φυσικά δια Χριστού- στην κοινωνία μας με τον Θεό- στην Σωτηρία μας!