Αφορμή για την καθιέρωση του συνεορτασμού τους την 30η Ιανουαρίου, ανεξάρτητα από την ιδιαίτερη εορτή του καθενός, υπήρξε μια διένεξη των χριστιανών στη διάρκεια του 12ου αιώνα. Αυτή ξεκίνησε από τη διαφωνία που υπήρχε ανάμεσα στους μορφωμένους άνδρες στη Κωνσταντινούπολη για το ποιός από τους τρείς ιεράρχες είναι ο σπουδαιότερος. Αυτό συνέβη επί αυτοκράτορος Αλεξίου Κομνηνού(1081 – 1118). Οι χριστιανοί είχαν χωρισθεί σε τρείς διαφορετικές ομάδες. Οι μεν θεωρούσαν του Ιωάννη το Χρυσόστομο ως σημαντικότερο από τους άλλους δύο. Οι άλλοι δέχονταν το Μέγα Βασίλειο ως σπουδαιότερο και οι άλλοι τον Γρηγόριο το Θεολόγο. Ετσι δημιουργήθηκαν τρείς αντιμαχόμενες παρατάξεις: των «Ιωαννιτών», των «Βασιλειτών» και των «Γρηγορειτών». Σιγά – σιγά το θέμα άρχισε να παίρνει επικίνδυνες διαστάσεις για τους χριστιανούς. Τότε ο μητροπολίτης Ευχαϊτων Ιωάννης Μαυρόπους αποφάσισε να δώσει τέλος σ’ αυτή τη διαμάχη των χριστιανών, συμφιλιώνοντας τις τρείς παρατάξεις των πιστών που διαφωνούσαν. Και πράγματι το πέτυχε, διότι η πρότασή του να συσταθεί κοινή εορτή και για τους τρείς ιεράρχες έγινε με ευχαρίστηση αποδεκτή απ’ όλους τους χριστιανούς. Σύμφωνα με τη διήγηση του ιερού Συναξαριστή η πρόταση αυτή έγινε από τον μητροπολίτη Ευχαϊτων κατά προτροπή των ίδιων των Τριών Ιεραρχών, τους οποίους είδε σε όραμα.Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι πρόγονοί μας καθιέρωσαν τη μέρα αυτή των Τριών Ιεραρχών ως μέρα των ελληνικών Γραμμάτων και της Παιδείας και ως σχολική εορτή τιμώντας έτσι την αγιοσύνη των τριών, ως πατέρων της Εκκλησίας και συγγραφέων, την ιεραποστολική τους δράση, την ευρυμάθειά τους, το ανεπανάληπτο δογματικό τους έργο και την οικουμενικότητα που πηγάζει από τη δράση τους, καθώς κατάφεραν να συγκεράσουν αρμονικά την αρχαία ελληνική γραμματεία και την φιλοσοφία με τη χριστιανική πίστη. Το νέο ελληνικό κράτος μετά από πρόταση του καθηγητή Τυπάλδου, που ήταν κατόπιν και ο πρώτος σχολάρχης της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, το 1842 καθιέρωσε ως επίσημη σχολική εορτή των «Γραμμάτων και της Παιδείας» τη μέρα αυτή εκφράζοντας και την από αιώνων παράδοση του γένους.Οι τρεις αυτοί μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας έζησαν το δεύτερο μισό του 4ου μ.Χ. Σπούδασαν σε ελληνικές φιλοσοφικές σχολές, μελέτησαν τα κλασικά κείμενα, έτυχαν γενικά άρτιας κλασικής εκπαίδευσης, ανατράφηκαν χριστιανικά, έζησαν και αφομοίωσαν τους πνευματικούς θησαυρούς της αρχαιότητας. Με την προσπάθειά τους άρχισε να συντελείται η σταδιακή μεταφορά της αρχαίας κληρονομιάς στο βυζαντινό χώρο. Διεδραμάτισαν σαφή ρόλο «γεφυροποιών» στην πολιτιστική και πνευματική ιστορική συνέχεια. Σ’ αυτούς οφείλεται η τελική σύνθεση του νεοπλατωνισμού και της χριστιανικής διδασκαλίας, που εφοδίασε το χριστιανισμό με θεωρητικές βάσεις και τον επέβαλε στους πνευματικούς κύκλους για πρώτη φορά.