ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΙΕΡΗΣ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΩΣ
Α΄. Πρίν τήν ἐξομολόγηση
- Αὐτοεπίσκεψη καί αὐτοεξέταση
Ἀφοῦ προσευχηθεῖς ἔτσι, κάθησε καί μέ ἡρεμία ἐξέτασε τόν ἑαυτό σου. Ἄκουσε τί ἔχει νά σοῦ πεῖ ἡ συνείδησή σου…
Μπορεῖς, ἄν θέλεις, νά καταγράψεις αὐτά πού θά σοῦ μαρτυρήσει ἡ φωνή τοῦ Θεοῦ μέσα σου. Σημείωνε ὅ,τι βρίσκεις μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ εἴτε ἁμαρτία εἴτε πάθος ὥστε νά μπορέσεις νά τά θυμηθεῖς ἀργότερα κατά τήν νοερά σου ἐξομολόγηση καθώς καί κατά τήν ἐξομολόγησή σου ἐνώπιον τοῦ Πνευματικοῦ σου.
Προσπάθησε νά νιώσεις μετάνοια καί συντριβή γιά ὅλα ὅσα θά σοῦ ἀποκαλυφθοῦν μέ τό Φῶς τοῦ Θεοῦ: γιά τά λάθη, τά πάθη, τίς παραλείψεις, τίς ὑπερβολές, τίς ἀστοχίες, τήν ἔλλειψη ἀγάπης στόν Θεό, τήν ἔλλειψη ἀγάπης στόν πλησίον, τήν ὑποκριτική συμπεριφορά, τά ἄτοπα συναισθήματα, τίς ἄπρεπες ἐνθυμήσεις καί ἐπιθυμίες, τήν ἀμέλεια στήν προσευχή, τίς ἄτοπες πράξεις κ.λ.π.. Ἐξέτασε τόν ἑαυτό σου μέ εἰλικρίνεια μήπως εἶσαι κυριευμένος ἀπό κάποιο πάθος. Φύγε μακρυά ἀπό τήν αὐταρέσκεια.
Θυμήσου ὅτι ἀκόμη καί ἄν ὅλα τά προστάγματα τοῦ Κυρίου τά τηρήσεις καί πταίσεις σέ μία μόνο ἐντολή εἶσαι ἔνοχος ὅλων σύμφωνα μέ αὐτό πού εἶναι γραμμένο στήν Ἁγία Γραφή: «Ἐάν τις τόν νόμον ὅλον τηρήσῃ, πταίσῃ δέ ἐν ἑνί, γέγονε πάντων ἔνοχος»3.
Κατά τήν αὐτοεξέτασή σου, γράφει ὁ ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος, ρώτησε τόν ἑαυτό σου: «Ἄρα γε μήπως ἀμέλησα κάποιαν φοράν ταύτην ἤ ἐκείνην τήν ἐντολήν, ἤ ἀμελῶ, καί καταφρονῶ αὐτήν, καί δέν κάμνω ἐκείνην;»4 . Πρόσεξε καί κρίνε τόν ἑαυτό σου μέ βάση τίς Ἅγιες Γραφές.
Ἐξέτασέ τον ἄν ἔχει ταπείνωση. Ἰσχύει γιά σένα τό «Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι»; (Ματθ. 5, 3). Δές πῶς συμπεριφέρεσαι ὅταν ὑβρίζεσαι ἤ ἀδικεῖσαι ἤ καταφρονεῖσαι. Ἐκεῖνος πού ἔχει ταπείνωση σέ τέτοιες καταστάσεις δέν ἀγανακτεῖ ἀλλά «ὑπομένει ὅλα τά λυπηρά μετά χαρᾶς, καί δέν κεντᾶται ἡ καρδία του τελείως εἰς κανένα ἀπό αὐτά»5. Ἐάν δέ συμβεῖ νά πειραχθεῖ λίγο ἀπό τήν ἀδικία τότε «παιδεύει, καί ὀνειδίζει τόν ἑαυτόν του· καί ἐμβαίνωντας μέσα εἰς τήν κατοικίαν του, καί στοχαζόμενος τόν ἑαυτόν του λυπεῖται, καί κλαίει· καί οὕτω προσπίπτει εἰς τόν Θεόν, καί ἐξομολογεῖται εἰς αὐτόν, ὡσάν νά ἔχασεν ὅλους του τούς κόπους»6.
Στή συνέχεια ἐξέτασε τόν ἑαυτό σου ἐάν πενθεῖς συνεχῶς γιά τίς ἁμαρτίες σου. Διότι λέγει ὁ μακαρισμός τοῦ Κυρίου ὅτι «εἶναι μακάριοι αὐτοί πού πενθοῦν» (Ματθ. 5, 4) . Ὁ δέ Ἅγιος Συμεών σχολιάζει: «Στοχασθῆτε παρακαλῶ, ὅτι δέν εἶπεν οἱ πενθήσαντες, ἀλλ’ οἱ πενθοῦντες, δηλαδή ἐκεῖνοι ὅπου πάντοτε κάθε ἡμέραν, καί κάθε ὥραν πενθοῦν»7. Φρόντισε στό ἑξῆς νά μήν περνάει ἡμέρα ἤ νύκτα πού νά μήν ἔχεις πένθος καί δάκρυα γιά τίς ἁμαρτίες σου.
Γνώριζε δέ, ὅτι διά τοῦ πένθους θά μπορέσεις νά ἐκπληρώσεις καί τήν ἐντολή τῆς πραότητας καί νά ἀξιωθεῖς τοῦ μακαρισμοῦ τῶν πραέων (Ματθ. 5, 5). Διότι: «καθώς ἡ φλόγα τοῦ πυρός σβέννυται μέ τό νερόν, τοιουτοτρόπως καί ὁ θυμός τῆς ψυχῆς σβέννυται μέ τό πένθος καί μέ τά δάκρυα»8. Ἐξέτασε λοιπόν τόν ἑαυτό σου ἐάν εἶσαι ἀληθινά πρᾶος. «Ὁ πρᾶος», παρατηρεῖ ὁ Ἅγιος Συμεών, «δέν ὑποφέρει νά ἰδῇ παράβασιν ἐντολῆς Θεοῦ εἰς κανένα ἄνθρωπον, ἀλλά θρηνεῖ πάντοτε διά ἐκείνους ὅπου παραβαίνουν τάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ, καί ἁμαρτάνουν, ὡσάν νά ἁμαρτάνῃ αὐτός ὁ ἴδιος»9.
Κατόπιν ἐξέτασε τόν ἑαυτό σου ἐάν «πεινᾶς καί διψᾶς τήν δικαιοσύνη»(Ματθ. 5, 6), δηλαδή Αὐτόν τόν Θεό. «Ἐκεῖνος ὅπου πεινᾶ καί διψᾶ τόν Θεόν, δηλαδεῖ Τόν ποθεῖ, καί Τόν ἀγαπᾶ», σημειώνει ὁ θεοφώτιστος Ἅγιος Συμεών, «ἔχει ὡσάν σκύβαλλα (ἀκαθαρσίες-σκουπίδια) ὅλον τόν κόσμον, καί τά ἐγκόσμια, καί τίς τιμές τῶν ἀνθρώπων. Θεωρεῖ τούς ἐπαίνους τους (καί ὅλα τά τοῦ κόσμου) ὡσάν αἰσχύνην, καί δέν τά βάζει εἰς τόν νοῦν του (δέν τά ἀποδέχεται), οὐδέ τά αἰσθάνεται τελείως»10.
Ἐξέτασε κατόπιν τόν ἑαυτό σου ἄν εἶσαι πραγματικά ἐλεήμων καί ἄν ἰσχύει γιά σένα τό «Μακάριοι οἱ ἐλεήμονες»(Ματθ. 5, 7) «Ποῖοι εἶναι οἱ ἐλεήμονες;» ἐρωτᾶ ὁ Ἅγιος Συμεών. Καί ἀπαντᾶ: Εἶναι «ἐκεῖνοι ὅπου ἔγιναν πτωχοί διά τήν ἀγάπην τοῦ Χριστοῦ, ὁ Ὁποῖος ἐπτώχευσε δι’ ἡμᾶς, καί δέν ἔχουν πλέον τίποτε νά δώσουν, καί ἐνθυμοῦνται πάντοτε νοερῶς τούς πτωχούς, καί τάς χήρας, καί τά ὀρφανά, καί τούς ἀσθενεῖς. Καί πολλές φορές βλέποντάς τους τούς σπλαγχνίζονται, καί κλαίουν θερμῶς διά αὐτούς, … καί ὅταν ἔχουν κάτι τούς ἐλεοῦν μέ ἱλαρότητα, καί τούς νουθετοῦν μέ πολλάς νουθεσίας ἐκεῖνα ὅπου συμφέρουν εἰς τήν σωτηρίαν τῆς ψυχῆς τους»11. Ἐλεημοσύνη δέν εἶναι μόνο τό νά δίνουμε χρήματα ἀλλά κυρίως ἡ πνευματική ἐλεημοσύνη, ἡ βοήθεια γιά τή σωτηρία τοῦ πλησίον καί ἡ ἀληθινή ἐν Χριστῷ ἀγάπη-εὐσπλαχνία.
Ὅταν κάποιος κάνει ὅλα τά μέχρι τώρα ἀναφερθέντα (ταπεινοφροσύνη, πένθος, πραότητα, πείνα καί δίψα γιά τό Θεό, ἐλεημοσύνη), τότε ἐκπληρώνει καί τήν ἐντολή τῆς καθαρότητας. Τότε ἁρμόζει σ’ αὐτόν ὁ μακαρισμός: «Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται» (Ματθ. 5, 8) .
Ἐπίσης τότε γίνεται ἀληθινά εἰρηνοποιός καί μακαρίζεται κατά τό: «Μακάριοι οἱ εἰρηνοποιοί, ὅτι αὐτοί Υἱοί Θεοῦ κληθήσονται» (Ματθ. 5, 9). Ὁ ἄνθρωπος πού ἔχει καθαρή καρδιά βλέπει τόν Θεό καί ἔχει εἰρήνη μαζί Του. Αὐτός ἀπολαμβάνει εἰρήνη μέσα του, σκορπᾶ εἰρήνη γύρω του καί βοηθεῖ τούς ἄλλους νά εἰρηνεύσουν καί αὐτοί.
Ἐξέτασε ἐπίσης τόν ἑαυτό σου ἐάν ἰσχύει γιά σένα ὁ μακαρισμός: «Μακάριοι οἱ δεδιωγμένοι ἕνεκεν δικαιοσύνης» (Ματθ. 5, 10). Ἄραγε ὑπέστης διωγμό γιά χάρη τοῦ Χριστοῦ, διότι θέλησες νά τηρήσεις τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ; Ὁ Κύριος διά τοῦ στόματός Του, τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Παύλου βεβαίωσε ὅτι ὅλοι ὅσοι θέλουν νά ζήσουν κατά Χριστόν, θά διωχθοῦν. Ἄραγε ἰσχύει γιά σένα τό: «Μακάριοι ἐστέ, ὅταν ὀνειδίσωσιν ὑμᾶς καί διώξωσι, καί εἴπωσι πᾶν πονηρόν ρῆμα καθ’ ὑμῶν ψευδόμενοι ἕνεκεν ἐμοῦ· χαίρετε, καί ἀγαλλιάσθε, ὅτι ὁ μισθός ὑμῶν πολύς ἐν τοῖς οὐρανοῖς»; (Ματθ. 5, 11-12)
Ὅταν ἐκπληρώσεις ὅλα τά προηγούμενα πού ἀναφέραμε τότε ἀξιώνεσαι νά ὀνομασθεῖς υἱός τοῦ Θεοῦ καί τότε μπορεῖς νά ὑπομείνεις ὅλους τούς διωγμούς καί τίς ἀδικίες γιά χάρη τοῦ Χριστοῦ πού ἀγαπᾶς. Ἄν ὅμως δέν ἔχεις μέσα σου τόν Κύριο καί δέν εἶσαι καί ἐσύ μέσα Του, μαζί μ’ Αὐτόν πού εἶναι ἡ ἐνυπόστατη Χαρά καί εἰρήνη καί ἀγάπη τότε εἶναι ἀδύνατο νά ὑπομείνης τούς διωγμούς καί νά μήν μνησικακήσεις.
Ἔτσι λοιπόν ἐξέτασε τόν ἑαυτό σου ὡς πρός τίς βασικές ἐντολές πού ἀποτυπώνονται στούς ὀκτώ μακαρισμούς τοῦ Κυρίου (Ματθ. 5, 3-12).
Ἔπειτα προχώρησε σέ μία πιό λεπτομερή ἀνίχνευση-διάγνωση.
Στάσου μέ εἰλικρίνεια ἀπέναντι στόν ἑαυτό σου. Δές τον ὅπως πραγματικά εἶναι. Χωρίς νά προσθέσεις καί χωρίς νά ἀφαιρέσεις ἐνοχές. Μήν λεπτολογήσεις τά διάφορα περιστατικά καί καθόλου μήν θυμηθεῖς λεπτομέρειες σχετικές μέ τά διάφορα σαρκικά ἁμαρτήματα. Ἐξέτασε τόν ἑαυτό σου σέ σχέση μέ τόν Θεό, τόν πλησίον καί τόν ἑαυτό σου
Α) Ἡ σχέση σου μέ τόν Θεό: Ἐξέτασε τόν ἑαυτό σου γιά τό ἄν ἀγαπᾶς τόν Θεό, ἄν ἔχεις εὐλάβεια, ἄν σέβεσαι τόν Θεό, ἄν ἔχεις σταθερή πίστη, ἄν Τόν δοξάζεις καί Τόν εὐχαριστεῖς γιά ὅλα καί μάλιστα γιά τά θλιβερά, ἄν προσεύχεσαι κάθε στιγμή, ἄν Τόν ὁμολογεῖς (κάνεις δημόσια τόν σταυρό σου ἤ μήπως ντρέπεσαι), ἄν ἐκκλησιάζεσαι κάθε Κυριακή καί ἑορτή, ἄν μελετᾶς τό νόμο Του, ἄν ἐξομολογεῖσαι καί κοινωνεῖς τακτικά σύμφωνα μέ τήν ὁδηγία τοῦ Πνευματικοῦ σου, ἄν βλασφημεῖς, ἄν ὀλιγοπιστεῖς, ἄν γογγύζεις κατά τοῦ Θεοῦ, ἄν ὁρκίζεσαι (πρᾶγμα πού δέν πρέπει νά κάνεις ποτέ), ἄν χρησιμοποιεῖς τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ «ἐπί ματαίῳ» (ἀνέκδοτα μέ τό Θεό ἤ τούς Ἁγίους), ἄν πηγαίνεις σέ ἀνθρώπους πού ὑπηρετοῦν τό διάβολο (μάγοι, μέντιουμ) ἤ σέ ἄλλες θρησκεῖες-αἱρέσεις, ἤ πιστεύεις σέ πλάνες (ἀστρολογία, γιόγκα, ὁμοιοπαθητική, ξεματιάσματα ἀπό λαϊκούς, δεισιδαιμονίες, προλήψεις κ.λ.π.),
Β)Ἡ σχέση σου μέ τόν πλησίον: Ἐξέτασε τόν ἑαυτόν σου ἄν ἀγαπᾶς τόν κάθε ἄνθρωπο στή γῆ περισσότερο ἀπό τόν ἑαυτό σου καί εἶσαι ἕτοιμος ἀκόμη καί νά πεθάνεις προκειμένου νά τόν βοηθήσεις. Ἐξέτασε τόν ἑαυτό σου ἄν ἐνδιαφέρεσαι γιά τή σωτηρία ὅλων τῶν ἀνθρώπων τῆς γῆς καί κάνεις ὅ,τι μπορεῖς γιά νά γνωρίσουν καί αὐτοί τόν Θεό. Ἐξέτασε τόν ἑαυτό σου ἄν ἔχεις διάκριση, ὑπομονή, ταπείνωση, εὐγένεια, καλωσύνη, φιλευσπλαχνία, ὑπομονή, ὑπακοή, ἁπλότητα, τιμιότητα, εἰλικρίνεια στίς συναναστροφές σου μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους. Ἐξέτασε τόν ἑαυτό σου γιά τό ἄν ἀγαπᾶς καί εὐεργετεῖς τούς ἐχθρούς σου, ἄν προσεύχεσαι μέ ἀγάπη γιά ὅλους, ἄν ἐλεεῖς τούς ἐνδεεῖς, ἄν συμμετέχεις στά κοινά καί συμβουλεύεις τά δέοντα σέ κάθε ἄνθρωπο πού μπορεῖς. Ἐξέτασε ἐπίσης τόν ἑαυτό σου γιά τό ἄν ἀδικεῖς τόν πλησίον σου μέ ὁποιονδήποτε τρόπο (φόνος, ἔκτρωση, κλοπή, νοθεία, μοιχεία, συκοφαντία, διαβολή, καταλαλιά, κατάκριση, καχυποψία, τόκος, δόλος, ὑπουλότητα, ὕβρις, ὑποτίμηση, ἐκμετάλλευση, χρησιμοποίηση τοῦ πλησίον γιά ἰδιοτελεῖς σκοπούς, ἀνηθικότητα, παρακίνηση ἤ συμμετοχή σέ ὁποιαδήποτε ἁμαρτία).
Γ)Ἡ σχέση σου μέ τόν ἑαυτό σου: Ἐξέτασε τόν ἑαυτό σου ἄν ἀληθινά ἀγαπᾶς τή σωτηρία σου καί φροντίζεις γι’ αὐτήν (ἄν προσεύχεσαι ἀδιάλειπτα, ἄν τηρεῖς ὅλες τίς ἐντολές τοῦ Κυρίου, ἄν ἐκκλησιάζεσαι- ἐξομολογεῖσαι καί κοινωνεῖς τακτικά, σύμφωνα μέ τίς ὑποδείξεις τοῦ Πνευματικοῦ σου). Ἐξέτασε τόν ἑαυτό σου ἄν φροντίζεις καί γιά τή σωματική σου ὑγεία φονεύοντας τά πάθη καί ὄχι τό σῶμα σου. Ἐξέτασε τόν ἑαυτό σου ἄν βλάπτεις μέ ὁποιονδήποτε τρόπο τό σῶμα σου καί τήν ψυχή σου (γαστριμαργία, λαιμαργία, φιληδονία, πορνεία ἤ πορνεία μέ τά μάτια ἤ ὁποιοδήποτε ἄλλο σαρκικό ἁμάρτημα, συγκατάθεση σέ αἰσχρούς ἤ βλάσφημους ἤ πονηρούς λογισμούς, ἀκούσματα ἄπρεπα, μουσική δαιμονική, χοροί, ὑποταγή στή μόδα, προκλητική ἀμφίεση, ναρκωτικά, μέθη, τζόγος-τυχερά παιγνίδια, κάπνισμα κ.λ.π.).
3 Ἰακ. 2, 10.
4 Ἁγίου Συμεών τοῦ Νέου Θεολόγου, Τά εὑρισκόμενα, Λόγος ἑβδομηκοστός, ἐκδόσεις Βασ. Ρηγόπουλου, Πῶς πρέπει κάθε ἕνας νά ἐπισκέπτεται, καί νά ἐρευνᾷ μέ ἐπιμέλειαν τόν ἑαυτόν του καί τήν κατάστασίν του. Και τί λογῆς πρέπει νά συγκρίνῃ τά ἔργα του μέ τάς ἐντολάς τοῦ Χριστοῦ, http://www.egolpion.com/sumewn_70stos.el.aspx.
