Στὶς ἀρχὲς τῆς δεκαετίας τοῦ 1980, ὅταν ἤμουν φοιτητὴς στὴν Ἀθήνα, γνωρίστηκα, ἀσφαλῶς κατὰ ἀγαθὴ πρόνοια τοῦ Θεοῦ, μὲ τὸν Γεράσιμο Φωκᾶ, τὸν μετέπειτα Μητροπολίτη Κεφαλληνίας, τὸν ἄνθρωπο ποὺ μὲ ἀγκάλιασε ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ σὰν πατέρας καὶ μεγάλος ἀδελφός.

Ὁ μακαριστὸς Γεράσιμοςἤταν ὁ ἄνθρωπος πού, κρατώντας τὸ δικό μου χέρι, μὲ ὁδήγησε –χωρὶς φανατισμοὺς καὶ πιέσεις- μὲ μεγάλη εὐθύνη, ἁπλότητα κι ἐλευθερία σὲ πολὺ σημαντικοὺς ἀνθρώπους τοῦ Θεοῦ.

 Ἦταν ὁ ἄνθρωπος, ποὺ μὲ γνώρισε στὸν ὅσιο Πορφύριο, στὸν ὅσιο Παΐσιο· ποὺ μὲ πῆρε μία Τετάρτη τοῦ Μεγάλου Κανόνος στὸ Νοσοκομεῖο Λοιμωδὼν στὴν Ἁγία Βαρβάρα Ἀθηνῶν καὶ γνώρισα τὸ «Ἅγιον Ὄρος τῆς Ἀθήνας», ὅπως ἔλεγε, τὸν Γέροντα τῶν Λεπρῶν, πατέρα Εὐμένιο Σαριδάκη ἀπὸ τὴν Ἐθιὰ Μονοφατσίου τοῦ Νομοῦ Ἡρακλείου Κρήτης, ποὺ ἀπὸ ἐκείνη τὴν ἡμέρα ἔγινε ὁ ἐξομολόγος μου. Ἦταν ὁ πρῶτος ἄνθρωπος, ποὺ μοῦ μίλησε γιὰ τὸν Γέροντα Ἰάκωβο Τσαλίκη, ἡ γνωριμία μου μὲ τὸν ὁποῖο ὑπῆρξε καθοριστικῆς σημασίας καὶ τέτοια παραμένει μέχρι σήμερα.

Ὁ Γεράσιμος Φωκᾶς, μὲ ἄλλα λόγια, ἦταν ὁ ἄνθρωπος, ποὺ μᾶς ὁδήγησε στὸν τρόπο τῆς Ὀρθοδοξίας, στὴν ἀγάπη καὶ τὴ διακονία τοῦ πλησίον. Ἦταν ἕνας ἀκούραστος καὶ ἀκαταπόνητος φίλος καὶ ἀδελφός, ποὺ μᾶς μάζευε καὶ μᾶς ἔμπαζε σιγά σιγά στὴν πνευματικὴ ἐν Χριστῷ ζωή. Μᾶς ὁδηγοῦσε σὲ ἁγίους ἀνθρώπους, σὲ μοναστήρια, προσκυνήματα, ἀκόμη σὲ πονεμένους ἀνθρώπους καὶ σὲ εὐσεβεῖς οἰκογένειες, καὶ ποὺ ποτὲ δὲν κουραζόταν, ἀλλὰ οὔτε ἔπαψε νὰ μᾶς συμπαραστέκεται. Δόξα τῷ Θεῷ, ἡ φιλία μου μὲ τὸν μακαριστὸ Γεράσιμο κρατήθηκε ἀνέπαφη κι ἀλώβητη ἀπὸ πειρασμούς, γνήσια κι ἀληθινὴ μέχρι τὴν ἱερὴ ἀποδημία του.

Ἐπιπλέον, κοντὰ στὸν μακαριστὸ ἀδελφό Γεράσιμο γνώρισα πλειάδα ἐξαίρετων νέων ἀπ’ ὅλα τὰ μήκη καὶ πλάτη τοῦ ἑλληνισμοῦ. Γνώρισα μιὰ ἄλλη Ἑλλάδα ποὺ κρύβεται, κι ὅμως ὑπάρχει. Τὴν Ἑλλάδα, ποὺ σύντομα θὰ ἀναστηθεῖ! Ἀντιλήφθηκα, ὅτι ὁ ἐξαίρετος, ἀληθινός καὶ ἀναφαίρετός της πλοῦτος εἶναι οἱ ἄνθρωποί της. Κι ὅλα αὐτά, τὰ ὀφείλω στὸν Γεράσιμο Φωκᾶ.

Ἕνα σημαντικὸ τεκμήριο τῆς πολύχρονης ἀδελφικῆς μας φιλίας, ποὺ θὰ ἤθελα ἐδῶ νὰ μεταφέρω, εἶναι τὸ πρόχειρο σημείωμά του σὲ μία κὰρτ ποστάλ, ποὺ ἀπεικονίζει τὸ ἱερὸ σκήνωμα τοῦ κεκοιμημένου Ἁγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως, ποὺ τὴ φύλαξα ἔκτοτε ὡς πολύτιμο φυλακτό. Θυμᾶμαι, μοὺ τὴν ἔδωσε μετὰ τὴν πρώτη Ἀγρυπνία ποὺ εἴχαμε κάνει μαζί στὸν ἅγιο Νεκτάριο στὴν Αἴγινα. Στὸ πίσω μέρος λοιπὸν τῆς κάρτας μοῦ ἔγραψε τὰ ἐξῆς:

«Αἴγινα 9.11.1981,  Ἁγίου Νεκταρίου Σημειοφόρου. Ἀδελφούλη μου ἀκριβέ, νὰ ζήσετε… Ψὲς τὸ βράδυ ἀρραβωνιάστηκες μέσα στὴν ξαγρύπνια, στὴ Μαρία τὴ δαιμονισμένη, στὰ ἐγκώμια τοῦ Ἁγίου, στὸν ἀδελφούλη σου… Ἀρραβωνιάστηκες μὲ τὴν Ἐκκλησία, τὴν ἀγκαλιά, τὴ λευτεριά, τὴ λεβεντιά, τὴν ἀπίθανη τρέλα ποὺ λέγεται Ὀρθοδοξία. Τσάο, Γερ(άσιμος)».

Ὄσοι γνώρισαν τὸν Γεράσιμο, θὰ τὸν θυμούνται πάντοτε μέσα ἀπὸ αὐτὰ τὰ ὡραῖα, τὰ τρελά, τὰ κεφαλλονίτικα, τὰ Ὀρθόδοξα…

Βέβαια, γιὰ πολλούς, ἡ κοίμηση τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτη Κεφαλληνίας κυροῦ Γερασίμου ἦταν ξάφνιασμα, ἀλλὰ ὄχι γιὰ μᾶς! Ὁ μακαριστὸς Γεράσιμος σὲ ὅλη του τὴ ζωὴ ἤταν παράδοξος καὶ μᾶς ξάφνιαζε μὲ τὴν ἀγάπη του, τὴν ἐλευθερία του καὶ τὴν ἀσκητικότητά του. Ἤταν ὄντως γνήσιος Κεφαλλονίτης.

Πολλοὶ μὲ ρωτοῦν: «Γιατί νὰ ζήσει ὁ Γεράσιμος μόνο 22 μέρες ὡς ἀρχιερέας;» Καὶ τοὺς ἀπαντῶ -καὶ τολμῶ νὰ τὸ πῶ-, ἐπειδὴ εἶχε ἀνάγκη ὁ Οὐρανὸς ἀπὸ ἕναν ἅγιο ἐπίσκοπο τοῦ 21^ου αἰῶνα. Ἐπειδὴ εἶχε ἀνάγκη ἡ παρέα τῶν ἁγίων τοῦ Οὐρανοῦ… Φαίνεται, ὅτι ἠρπάγη γιὰ νὰ μὴν ἀλλοιωθεῖ ἡ ἁγιασμένη προσωπικότητά του ἀπὸ ἐμᾶς ποὺ μείναμε πίσω. Ὑπῆρξε ἀπὸ τοὺς λίγους ἀρχιερεῖς τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ποὺ ἔζησε τὴν ἁγιότητα καὶ μίλησε ἐκτενῶς γι᾽ αὐτὴ τὴν ἁγιότητα –κληρικῶν καὶ λαϊκῶν- στὸν χειροτονητήριό του λόγο. Ὁ ἅγιος Κεφαλληνίας… Φαίνεται ὅτι ὁ Θεὸς μᾶς ἔδειξε γιὰ μιὰ στιγμὴ τὴν ἀρχιερατικὴ ἁγιότητα καὶ μᾶς ὑπενθύμισε αὐτό, ποὺ λέει ὁ ποιητής: «Μιὰ λάμψη ὁ ἄνθρωπος, κι ἂν εἶδες, εἶδες». Μιὰ λάμψη ὁ Γεράσιμος, κι ἂν εἶδες, εἶδες.

Ὁ Γεράσιμος ἤταν πολὺ πονεμένος, κουρασμένος καὶ ἕτοιμος γιὰ τὸν οὐρανό! Γιὰ μᾶς, «τοὺς περιλειπομένους», ἰσχύουν τὰ τοῦ «ἀπορφανισθέντος θεολόγου». Πρόκειται γιὰ ἕνα νέο ἄνθρωπο τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ ἀναζητεῖ πνευματικὴ πατρότητα, καὶ ποὺ μοῦ ἔγραψε μὲ πολὺ πόνο ψυχῆς πρὶν λίγες μέρες. Παραθέτω στὴ συνέχεια τὴν ἐπιστολή του ὅπως τὴν παρέλαβα, καὶ ἐπαναλαμβάνω τὸ τοῦ Γέροντος Ἰακώβου Τσαλίκη: «Μὲ συγχωρεῖτε»! Μὲ συγχωρεῖτε, ἅγιοι ἀρχιερεῖς! Μὲ συγχωρεῖτε, Πνευματικοὶ πατέρες! Μὲ συγχωρεῖτε, ὅλα τὰ ὀρφανὰ τῆς Ὀρθοδοξίας!

Γεράσιμε ἀδελφέ μου σ’ εὐχαριστῶ…Ὁ Μητροπολίτης Μόρφου Νεόφυτος

————–

Ἕνας φίλος βρέθηκε στὴν κηδεία καὶ τὴν ταφὴ τοῦ μητροπολίτου Γερασίμου στὴν Κεφαλλονιά. Μοῦ ἀνέφερε ἔκπληκτος τὸ μέγεθος τοῦ  πλήθους τῶν παρισταμένων ἀλλὰ αὐτὸ ποὺ κυρίως τὸν συγκλόνισε ἦταν οἱ πολυάριθμοι νέοι ἄνθρωποι, ποὺ ἀποσβολομένοι στὸν αὔλειο χῶρο τῆς Μονής τοῦ ἁγίου Γερασίμου, ἔκλαιγαν σιωπηλά. Γιατί ἔκλαιγαν; Προφανῶς γιατὶ ἔχασαν τὸν πατέρα τους καὶ ὀρφάνεψαν κατ᾽ ἄνθρωπον.

Μιὰ ἀπὸ τὶς πολλὲς λέξεις ποὺ δεσπόζουν στὴν ἐκκλησιαστικὴ καθημερινότητα εἶναι ἡ λέξη πατήρ, πάτερ, πατέρας. Εἶναι μιὰ λέξη ποὺ ἀκούγεται σὲ κάθε ἀκολουθία, σὲ κάθε Θεία Λειτουργία: «Πάτερ» (ἡμῶν). Εἶναι μιὰ λέξη τόσο καθημερινή, ὅσο καὶ ὑπερκόσμια.

Ὁ Θεὸς καλεῖται πατέρας.

Οἱ ἅγιοι ποὺ χαράσσουν μὲ τὴν διδασκαλία καὶ τὴν βιοτή τους  τὴν πορεία  τῆς  Ἐκκλησίας ἀνὰ  τοὺς αἰῶνες λέγονται πατέρες. Χάρη σ᾿  αὐτοὺς διαμορφώνεται ἡ ἐκκλησιαστικὴ συνείδηση, τὸ λεγόμενο πατερικὸ φρόνημα ποὺ ἐγγυᾶται τὸ ὀρθὸν τῆς πορείας μας πρὸς τὴν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. [Στὰ Συναξάρια δὲν ἀποκαλοῦνται παναγιώτατοι μήτε μακαριώτατοι μήτε πανιερώτατοι μήτε σεβασμιώτατοι μήτε θεοφιλέστατοι μήτε πανοσιολογιώτατοι  μήτε  πανοσιώτατοι  μήτε αἰδεσιμολογιώτατοι μήτε αἰδεσιμώτατοι μήτε ἱερολογιώτατοι μήτε εὐλαβέστατοι μήτε ὁσιολογιώτατοι μήτε ὁσιώτατοι. Καλοῦνται ἁπλῶς πατέρες. Τὸ εἰδικὸ βάρος τῆς λέξης ἐπιβάλλει τὸ ἀπέριττο. Καὶ διὰ τοῦ ἀπερίττου ἐπισφραγίζεται  τὸ  ἀπόλυτο   τῆς σχέσης πατρὸς καὶ υἱοῦ].

Στὴν ἴδια λογικὴ οἱ κληρικοί μας ὀνομάζονται πατέρες, ἀφοῦ ἔχουν λάβει διὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος τὸ χάρισμα τῆς πατρότητος, διὰ τοῦ ὁποίου (ἀνα)γεννοῦν ἀνθρώπους στὴν πίστη καὶ ἀγωνίζονται νὰ τοὺς ἐνηλικιώσουν πνευματικά «εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος  τοῦ  Χριστοῦ».

Τί προσφέρει ὁ πατέρας στὸ παιδὶ κατὰ τὴν ἐπιστήμη τῆς ψυχολογίας, ποὺ μελετᾶ τὰ ἀνθρώπινα; Προσφέρει παράδειγμα· προσφέρει σταθερότητα ἐπιλογῶν καὶ ἀρχῶν· προσφέρει τὴν ἀπαραίτητη αὐτοπεποίθηση τοῦ ὑγιοῦς βαδίσματος στὴν ζωή. Μὲ λίγα λόγια, ὁ πατέρας ἐγγυᾶται τὴν ἐνηλικίωση, τὴν μὲ ὡριμότητα ἀνάληψη τῆς εὐθύνης ἀπὸ τὸ παιδί, τὴν κατὰ διαδοχὴν πατρότητα.

Σήμερα ἡ Ἐκκλησία περιλαμβάνει στὶς τάξεις της πολλοὺς διδασκάλους, «ἀλλ᾿ οὐ πολλοὺς πατέρας». Διαθέτει πολλὰ στελέχη ποὺ φιλοδοξοῦν, χωρὶς ἐνδεχομένως τὴν ἀνάλογη προσωπική τους θυσία, νὰ γίνουν διδάσκαλοι τῆς κατὰ Θεὸν δεοντολογίας, ἔχει  ὅμως λίγους ἀνθρώπους στοὺς ὁποίους μπορεῖ νὰ στηριχτεῖ ὁ ἀρχάριος στὴν πίστη ποὺ ἀκόμα τρεκλίζουν τὰ γόνατά του, ὁ ἔφηβος ποὺ ἀναζητεῖ πυξίδα πορείας, ὁ ἔγγαμος ποὺ ἀγωνίζεται νὰ μεταμορφώσει μιὰν οἰκογένεια σὲ κατ᾿ οἶκον Ἐκκλησία, ὁ μοναχὸς ποὺ διψᾶ νὰ τροφοδοτήσει τὴν μοναχική του κλήση, ὁ κληρικός ποὺ ἐπιζητεῖ οὐσιαστικὴ στήριξη στοὺς ὁραματισμοὺς καὶ τὶς καθημερινὲς ἀπογοητεύσεις του, ὁ ἁμαρτωλὸς ποὺ ἔχει τόση ἀνάγκη νὰ θρηνήσει γιὰ τὴν πτώση του καὶ νὰ θέσει θεμέλιο μετανοίας.

Μὲ λίγα λόγια ὁ λαὸς τοῦ Θεοῦ ἀναζητεῖ τὴν ἀνάπαυση, τὴν καθοδήγηση, τὴν ἀγάπη· ἀναζητεῖ πατέρα. Κι ἕνα πρᾶγμα προσδοκοῦν μὲ ἄσβεστη τὴν ἐλπίδα οἱ χριστιανοὶ ἀπὸ ἕνα κληρικό: πολιτεία πατρότητος, δηλαδὴ βαθειά, ἀταλάντευτη πίστη, ἀνδρεῖο φρόνημα, ἀνιδιοτέλεια κινήτρων, πατρικὴ στήριξη καὶ συμπόρευση.

Ἀκοῦμε συχνὰ ἀπὸ χείλη ἐπισκόπων γιὰ ὑποψηφίους κληρικούς: «Εἶναι καλὸ παιδί· θὰ τὸν χειροτονήσουμε (διάκονο, πρεσβύτερο, ἐπίσκοπο)». Καὶ χειροτονοῦν  στὴν συνέχεια αὐτὸ τὸ καλὸ παιδί ποὺ προσπαθεῖ κατόπιν νὰ ἐργαστεῖ στὴν ἐνορία ἢ τὴν ἐπισκοπή του. Κι ὅλο παραπονιέται, γιατὶ οἱ ἄνθρωποι ποὺ τὸν διακονοῦν (!) δὲν εἶναι ὅπως ἀνέμενε καὶ γιατὶ τὸν ἀμφισβητοῦν καὶ ὁ κατάλογος μὲ τά «γιατί» ὅλο καὶ μακραίνει, ἀφοῦ ὅπως λέει ἡ λαϊκὴ σοφία: «Τό «γιατί» τό ’σπειραν καὶ δὲν φύτρωσε»…

 Τὸ μεγαλύτερο πρόβλημα σήμερα στὴν Ἐκκλησία δὲν εἶναι οὔτε τὰ ἐπιτίμια τῶν σαρκικῶν πτώσεων οὔτε ὁ οἰκουμενισμός οὔτε καὶ τὰ ἐσχατολογικά. Τὸ μεῖζον πρόβλημα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ ἔλλειψη παιδαγωγῶν «εἰς Χριστόν», εἶναι ἡ ἔλλειψη πατέρων, ἀνθρώπων δηλαδή ποὺ θὰ γίνουν κληρικοὶ ἀναλαμβάνοντας τὸν ρόλο τοῦ πατέρα, αἴροντας κηρυναϊκὰ τὴν εὐθύνη ποὺ τοὺς ἀναλογεῖ στὴν κατὰ Θεὸν διαπαιδαγώγηση τοῦ λογικοῦ ποιμνίου τους, μὲ μόνο σκοπὸ νὰ διακονήσουν τὴν σωτηρία τῶν ἀνθρώπων κι ὄχι ἁπλῶς νὰ  διακονηθοῦν οἱ  ἴδιοι καὶ τὰ πάθη τους, διαβλητὰ καὶ ἀδιάβλητα.

Ἔχει χορτάσει ὁ χῶρος τῆς Ἐκκλησίας ἀπὸ «καλὰ παιδιά».

Πατέρες ἀναζητεῖ  ἐναγωνίως  τὸ  ἐκκλησιαστικὸ πλήρωμα, γιὰ νὰ μπορέσει νὰ ἀνδρωθεῖ κατά Θεόν, γιὰ νὰ καταφέρει ν᾿ ἀποφύγει «τὸ χαῦνον τοῦ θήλεως» ποὺ ἐξαπλώνεται ἡμέρα τῇ ἡμέρᾳ ὅλο καὶ πιὸ πολὺ καὶ φανερώνεται στὴν ἐπιζήτηση τῶν ἀνέσεων καὶ στὴν ἀποφυγὴ τοῦ σωτηριώδους κόπου, στὴν ὑποκριτικὴ συμπεριφορά, στὴν δειλία τῶν ἀποφάσεων, στὴν ὑστεροβουλία κατὰ τὴν προσέγγιση τοῦ ἀδελφοῦ.

Πατέρες ἀναζητεῖ ὁ λαὸς τοῦ Θεοῦ, γιὰ νὰ μπορεῖ μὲ θάρρος, ἐνίοτε καὶ θράσος, νὰ διεκδικεῖ τὴν ἀλήθεια τῆς πίστεως μέσα στὶς καθ᾿ ἡμέραν συγκρούσεις ἐφήμερων καὶ ἐφημεριακῶν συμφερόντων, γιὰ νὰ  ὑπομένει μὲ ἀνδρεία τὶς θλίψεις τοῦ βίου, γιὰ νὰ ἐπουλώνει τὰ δήγματα τῶν ψευδαδέλφων, γιὰ νὰ ὑπομένει τὸν ἴδιο τὸν Θεό, κατὰ τὴν ῥήση τοῦ ψαλμωδοῦ.

Ἐπιλογικὰ θὰ παραθέσω μιὰ πατρικὴ νουθεσία πνευματικοῦ πατρὸς ἀπὸ τὸ κλίμα τοῦ μακαριστοῦ π. Σωφρονίου Σαχάρωφ  σὲ φιλικὸ πρόσωπο τὸ ὁποῖο παιδιόθεν ἐπιθυμεῖ  τὴν  ἱερωσύνη: «Γιὰ ποιό λόγο θέλεις νὰ γίνεις κληρικός; Γνώριζε ὅτι κληρικὸς σημαίνει πρωτίστως ἐνδιαφέρον γιὰ τὴν σωτηρία σου προσωπικά, δηλαδή ἐνεργοποίηση τῆς γενικῆς ἱερωσύνης, ποὺ ἔχεις λάβει μὲ τὸ βάπτισμα, κι ἔπειτα ἀγάπη γιὰ τὴν σωτηρία τῶν ἀδελφῶν σου, πρᾶγμα  ποὺ χαρακτηρίζει τὸ εἰδικὸ χάρισμα τῆς ἱερωσύνης. Μόνο ἔτσι ὡς κληρικὸς θὰ ταυτιστεῖς μὲ τὸν Κύριο ὁ ὁποῖος «θέλει πάντας σωθῆναι καὶ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν». Σὲ κάθε ἄλλη περίπτωση ἡ εἰδικὴ ἱερωσύνη εἶναι βάρος δυσβάστακτο  γι᾿ αὐτὸν ποὺ δὲν συνειδητοποιεῖ ὅτι τὸ νὰ εἶσαι ἱερέας δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ ἀγῶνας καὶ ἀγωνία γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ κόσμου. Ἄλλωστε αὐτὸς εἶναι καὶ ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο κινεῖται ὁ Θεός».

 Ἂν ἡ (διοικοῦσα) Ἐκκλησία ἐνδιαφέρεται νὰ ἀναδείξει πατέρες, ἂν ἡ (διοικοῦσα) Ἐκκλησία φροντίζει νὰ προαγάγει στὸ ἀξίωμα τῆς πατρότητας μέλη της ποὺ διακρίνονται γιὰ τὴν γνήσια διάθεση πατρικῆς διακονίας τοῦ λαοῦ, τότε τὸ ἐπίγειο μέλλον Της προβλέπεται εὐοίωνο, ἐφόσον ἡ πατρότητα  ἐγγυᾶται  τὴν γέννηση νέων μελῶν καὶ τὴν αὔξηση τοῦ πλήθους τῶν πιστευόντων.

Στὸν ἀντίποδα, ἡ κακέκτυπη πατρότητα ποὺ μόνο τὴν τιμὴ πρὸς τὴν πατρική της ἱδιότητα γνωρίζει ν᾿ ἀποζητεῖ καὶ νὰ διεκδικεῖ, θὰ ὁδηγήσει μὲ μαθηματικὴ ἀκρίβεια σὲ πνευματικὴ στειρότητα, σ᾿ ἕνα δημογραφικοῦ τύπου πρόβλημα ποσότητας καὶ ποιότητας τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας. Μὴ γένοιτο!