ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΟΡΦΥΡΙΟΥ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΟΥ
ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΟΡΦΥΡΙΟΥ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΟΥ – ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΙ
ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΟΡΦΥΡΙΟΥ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΟΥ
ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΙ
© Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής-Χρυσοπηγής
Β’ Έκδοση Απρίλιος 2003,
ISBN 960-87617-0-0
731 00 Χανιά Κρήτη
Τηλ. 2821091125 – Fax 2821097600.
ΒΙΟΣ
Δεν ήθελα καθόλου να κάθομαι. Ήθελα να πάω εδώ, να πάω εκεί, να ποτίσω, να κόψω ξύλα. Κι όλ’ αυτά με μία μετάνοια κάθε φορά. Είχα πολλή χαρά κι αγαλλίαση. Ένιωθα γεμάτος κι έτρεχα. Έτρεχα, δεν περπατούσα. Ντρεπόμουνα, όμως, να με βλέπουν οι Γέροντες να τρέχω, γι’ αυτό περπατούσα σιγά σιγά στην αρχή κι όταν απομακρυνόμουν, έτρεχα. Φτερά έκανα να πάω γρήγορα και να γυρίσω γρήγορα στους Γέροντές μου. Ζωή χαρισάμενη, τι να σας πω! Αυτή η ζωή είναι όντως αγγελική. Είχε κι εκείνος ο ευλογημένος ο Γέροντάς μου πολλή προθυμία. Μου έλεγε: «Πήγαινε εδώ, πήγαινε εκεί …». Έ, είχαμε βέβαια και πολλές δουλειές. Μου είχανε δώσει την επίβλεψη του κελλιού. Είχαμε σπίτι νοικοκυρεμένο. Είχαμε ελιές, είχαμε λίγα δέντρα, είχαμε και κηπευτικά.
Απ’ τις δουλειές φυσικά κουραζόμουνα. Πήγαινα σε πολλές δουλειές. Πήγαινα στο βουνό. Τα πόδια μου συχνά κοβόντουσαν. Έ, που να ήξεραν οι Γέροντές μου, παιδί με βλέπανε. Όταν κατέβαινα απ’ το βουνό μετά από τρεις ώρες δρόμο, μου έλεγε ο παπα-Ιωαννίκιος:
-Αύριο θα ζυμώσομε, γι’ αυτό τώρα ετοιμάσου να πάεις να φέρεις κλαδιά.
Έπαιρνα το σχοινί κι επήγαινα στο βουνό για κλαδιά. Επήγαινα σε βατό δρόμο αλλά και σ’ απότομο. Όχι μόνον αυτά θυμάμαι, αλλά πολλές φορές οι Γέροντές μου με στέλνανε να φέρω κούτσουρα ή ξύλα και τα έβαζα πάνω μου σαν γαϊδουροφόρτωμα. Κι όπως ήμουν φορτωμένος κι }063} είχε πάθει η μέση, καθόμουν στο πεζούλι να ξεκουραστώ. Αν καμιά φορά με πείραζε πολύ το βάρος, έλεγα στον εαυτό μου: «Θα σου δείξω εγώ, παλιογάϊδουρο!».Την τεμπελιά δεν την εγνώριζα. Έ, πραγματικά δεν λυπόμουν το σώμα μου. Επειδή τα γόνατά μου πονούσανε, εγώ ήθελα εκδίκηση. Δηλαδή, όσο διαμαρτύρονταν και πονούσανε, εγώ όλο και πιο μεγάλο φορτίο έπαιρνα. «Θα σου δείξω εγώ, παλιογάϊδαρο!», ξανάλεγα. Εκδικιόμουν, εκδικιόμουνα τον κακό εαυτό μου.
Με την αγάπη γίνεσαι αεικίνητος. Να ιδείς τότε πού πάνε οι αμαρτίες! Κοιμούνται όλα. Ακούτε; Αυτή είναι πραγματικά ξένη ζωή, ζωή οσία αγία ζωή παραδεισένια. }064}
Είδα έναν άγιο ζωντανό. Ναι, έναν άγνωστο άγιο. Ο καημένος, περιφρονημένος. Ποιος ξέρει, όταν πέθανε, έπειτα από πόσες ημέρες θα το μάθαμε κι ίσως μήνες, αν ήταν και χειμώνας. Πού να πήγαινε άνθρωπος εκεί ψηλά στη λίθινη καλύβα του! Δεν τον έβλεπε κανείς. Πολλές φορές αυτούς τους ερημίτες τους βρίσκανε έπειτα από ένα-δυό μήνες μετά την κοίμησή τους.
Το εκχείλισμα και το περίσσευμα της χάριτος ήλθε σ’ εμένανε τον ταπεινό, όταν είδα αυτόν, τον Γερο-Δημά, στο Κυριακό να κάνει τις μετάνοιές του και ν’ αναλύεται σε λυγμούς στην προσευχή του. Με τις μετάνοιες αυτουνού, τόσο }79} πολύ τον επεσκίασε η χάρις, ώστε ακτινοβόλησε και σ’ εμένα. Τότε ξέσπασε και σ’ εμένα ο πλούτος της χάριτος. Δηλαδή υπήρχε και πριν, με την αγάπη που είχα στον Γέροντά μου. Αλλά τότε αισθάνθηκα κι εγώ την χάρι πάρα πολύ έντονα. Να σας πω πώς μου συνέβηκε.
Ένα πρωί, κατά τις τρεισήμισι, επήγα στο Καθολικό, στην Αγία Τριάδα, για την ακολουθία. Ήταν νωρίς ακόμη. Δεν είχε χτυπήσει ακόμη το σήμαντρο. Κανείς δεν ήταν μες στην εκκλησία. Κάθισα στον πρόναο, κάτω από μία σκάλα. Ήμουν αθέατος και προσευχόμουν. Σε μια στιγμή ανοίγει η πόρτα της εκκλησίας και μπαίνει ένας ψηλός κι ηλικιωμένος μοναχός. Ήταν ο Γερο-Δημάς. Μόλις μπήκε, κοίταξε δεξιά-αριστερά· δεν είδε κανένα. Τότε, λοιπόν, κρατώντας ένα μεγάλο κομποσχοίνι, άρχισε τις μετάνοιες τις στρωτές, πολλές και γρήγορες, κι έλεγε συνεχώς: «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με … Υπεραγία Θεοτόκε, σώσον ημάς». Σε λίγο έπεσε σ’ έκσταση. Δεν μπορώ, δεν βρίσκω λόγια να σας περιγράψω τη συμπεριφορά του απέναντι στον Θεό· κινήσεις αγάπης και λατρείας, κινήσεις θείου έρωτος, θείας αγάπης κι αφοσιώσεως. Τον είδα να στέκεται, ν’ ανοίγει τα χέρια του όρθιος, σε σχήμα σταυρού, όπως έκανε ο Μωυσής στη θάλασσα, κι έκανε ένα πράγμα: «Ούουουουου! …». Τι ήταν αυτό; Ήταν μέσα στην χάρι. Έλαμπε μέσα στο φως. Αυτό ήταν! Αμέσως μου μετέδωσε την ευχή. Αμέσως μπήκα στη δική του ατμόσφαιρα. Δεν με είχε δεί. Ακούστε με. Συγκινήθηκα κι άρχισα να κλαίω. Ήλθε σ’ εμένανε τον ταπεινό κι ανάξιο η χάρις του Θεού. Πώς να σας το πω; Μου μετέδωσε την χάρι. Δηλαδή }80} η χάρις που είχε εκείνος ο άγιος ακτινοβόλησε και στη δική μου ψυχή. Μου μετέδωσε τα χαρίσματά του τα πνευματικά.
Λοιπόν, είχε πάθει έκσταση ο Γερο-Δημάς. Χωρίς να το θέλει το έκανε. Δεν μπορούσε να κρατήσει το βίωμά του. Ούτε κι αυτό που λέω είναι σωστό. Δεν μπορώ να το εκφράσω. Αυτό είναι κατάληψις υπό του Θεού. Αυτά δεν εξηγούνται. Καθόλου δεν εξηγούνται κι άμα τα εξηγήσεις, πέφτεις πολύ έξω. Όχι, δεν εξηγούνται, ούτε στα βιβλία αποδίδονται, ούτε γίνονται καταληπτά. Πρέπει να είσαι άξιος να τα καταλάβεις.
Στις τέσσερις η ώρα χτύπησαν οι καμπάνες. Ο Γερο-Δημάς μόλις άκουσε τις καμπάνες, έκανε μερικές μετάνοιες και σταμάτησε να προσεύχεται. Κάθισε στο πεζούλι –νομίζω πως είναι κτιστό το πεζούλι στον πρόναο – … }81}
… Πίσω του άνοιξε την πόρτα ο Γερο-Δημάς και μπήκε κι αυτός μέσα. Στάθηκε λίγο να τακτοποιηθεί στο στασίδι του για την ακολουθία, νομίζοντας πως κανείς δεν τον είχε δει. Κι εγώ χάθηκα μέσα απ’ τη σκιά της σκάλας και κρυφά και δειλά μπήκα μες στον κυρίως ναό. … Από τη στιγμή που μετέλαβα, μου ήλθε μια χαρά υπερβολική, ένας ενθουσιασμός.
Μετά την ακολουθία έφυγα στο δάσος μόνος μου, γεμάτος χαρά κι αγαλλίαση. Τρέλα! Νοερώς έλεγα την Ευχαριστία πηγαίνοντας για την καλύβα. Με πάθος έτρεχα μες στο δάσος, πηδούσα απ΄ τη χαρά μου, άνοιγα σ’ έκταση τα χέρια μ’ ενθουσιασμό, δυνατά και φώναζα: «Δόξα Σοι ο Θεοοός! Δόξα Σοι ο Θεοοός!». Ναι, τα χέρια μου μείνανε ξερά, γίνανε κόκκαλο, ξύλο, κι ανοιγμένα ίσια σχημάτιζαν με το σώμα μου σταυρό. … Το κεφάλι μου σηκωμένο προς τον ουρανό, το στέρνο ετέντωνε με τα χέρια να φύγει για τον ουρανό. Το μέρος που είναι η καρδιά επήγαινε να πετάξει. … Πόση ώρα ήμουν σ’ αυτή την κατάσταση δεν ξέρω. Όταν συνήλθα, έτσι όπως ήμουν, κατέβασα τα χεράκια μου και σιωπηλός με δάκρυα προχώρησα πάλι με βρεγμένα τα μάτια μου. }82}
ΠΕΡΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Η Εκκλησία είναι άναρχη, ατελεύτητη, αιώνια, όπως ο ιδρυτής της, ο Τριαδικός Θεός, είναι άναρχος, ατελεύτητος, αιώνιος. Η Εκκλησία είναι άκτιστη, όπως και ο Θεός είναι άκτιστος. Υπήρχε προ των αιώνων, προ των αγγέλων, προ της δημιουργίας του κόσμου. Είναι θείο καθίδρυμα και σ’ αυτήν «κατοικεί παν το πλήρωμα της θεότητος». Είναι το μυστήριο των μυστηρίων. Υπήρξε αφανέρωτο και εφανερώθη «επ’ εσχάτων των χρόνων». Η Εκκλησία παραμένει απαρασάλευτη, γιατί είναι ριζωμένη στην αγάπη και στη σοφή πρόνοια του Θεού.
Την αιώνια Εκκλησία αποτελούν τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος. }197}
Η αγάπη του Θεού μας έπλασε κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσίν Του. Μας συμπεριέλαβε στην Εκκλησία παρ’ ότι εγνώριζε την αποστασία μας. Μας έδωσε τα πάντα, για να μας κάνει κι εμάς θεούς κατά χάριν και δωρεάν. Εν τούτοις εμείς, κάνοντας κακή χρήση της ελευθερίας μας, εχάσαμε το αρχέγονον κάλλος, την αρχέγονη δικαιοσύνη και αποκοπήκαμε απ’ την Εκκλησία. Έξω απ’ την Εκκλησία, μακριά απ’ την Αγία Τριάδα, εχάσαμε τον Παράδεισο, το παν. Έξω, όμως, απ’ την Εκκλησία δεν υπάρχει σωτηρία, δεν υπάρχει ζωή. Γι’ αυτό η σπλαχνική καρδιά του Θεού-Πατέρα μας δεν μας άφησε έξω απ’ την αγάπη Του. Άνοιξε για μας πάλι τις πύλες του Παραδείσου, επ’ εσχάτων των χρόνων και εφανερώθη εν σαρκί.
Με τη θεία σάρκωση του μονογενούς Υιού του Θεού φανερώθηκε πάλι στους ανθρώπους το προαιώνιο σχέδιο του Θεού για τη σωτηρία του ανθρώπου.
Ο Θεός εν τη απείρω αγάπη Του μας ένωσε πάλι με την Εκκλησία Του στο πρόσωπο του Χριστού. Μπαίνοντας στην άκτιστη Εκκλησία, ερχόμαστε στον Χριστό, μπαίνομε στο άκτιστον. Καλούμαστε δηλαδή κι εμείς οι πιστοί να γίνομε άκτιστοι κατά χάριν, να γίνομε μέτοχοι }198} των θείων ενεργειών του Θεού, να μπούμε μέσα στο μυστήριο της θεότητος, να ξεπεράσομε το κοσμικό μας φρόνημα, να αποθάνομε κατά «τον παλαιό άνθρωπον» και να γίνομε ένθεοι. Όταν ζούμε στην Εκκλησία, ζούμε τον Χριστό. Αυτό είναι πολύ λεπτό θέμα, δεν μπορούμε να το καταλάβομε. Μόνο το Άγιον Πνεύμα μπορεί να μας το διδάξει.
Η Εκκλησία και ο Χριστός είναι ένα. Το σώμα της Εκκλησίας τρέφεται, αγιάζεται, ζει με τον Χριστό. Αυτός είναι ο Κύριος, ο παντοδύναμος, ο παντογνώστης, ο πανταχού παρών και τα πάντα πληρών, ο στηριγμός μας, ο φίλος μας, ο αδελφός μας. Αυτός είναι το Α και το Ω, η αρχή και το τέλος, η βάσις, το παν. Χωρίς Χριστό, Εκκλησία δεν υπάρχει. Νυμφίος ο Χριστός· νύμφη η καθεμία ψυχή.
Ο Χριστός ένωσε το σώμα της Εκκλησίας με τον ουρανό και τη γη. Με τους αγγέλους, τους ανθρώπους και }199} όλα τα δημιουργήματα, με όλη την κτίση του Θεού, με τα ζώα και τα πουλιά, με κάθε μικρό αγριολούλουδο, με κάθε μικρό έντομο. Έγινε έτσι η Εκκλησία «πλήρωμα του τα πάντα εν πάσι πληρουμένου», δηλαδή του Χριστού. Όλα εν Χριστώ και συν Χριστώ, μέσα και μαζί με τον Χριστό. Αυτό είναι το μυστήριο της Εκκλησίας.
Ο Χριστός φανερώνεται μέσα στην ενότητα τη μεταξύ μας και στην αγάπη Του, την Εκκλησία. Εκκλησία δεν είμαι μόνος εγώ, αλλά μαζί κι εσείς. Εκκλησία είμαστε όλοι. Μέσα στην Εκκλησία όλοι ενσωματώνονται. Είμαστε όλοι ένα και ο Χριστός κεφαλή. … Είμαστε όλοι ένα, γιατί ο Θεός είναι Πατέρας μας κι είναι παντού. Όταν το ζήσομε αυτό, είμαστε μέσα στην Εκκλησία. … Ε, αυτό μόνο δια της χάριτος το καταλαβαίνει κανείς. Ζούμε τη χαρά της ενότητος, της αγάπης. Και γινόμαστε ένα μ’ όλους. Δεν υπάρχει πιο ωραίο πράγμα!
Το σπουδαίο είναι να μπούμε στην Εκκλησία. Να ενωθούμε με τους συνανθρώπους μας, με τις χαρές και τις λύπες όλων. Να τους νοιώθομε δικούς μας, να προσευχόμαστε για όλους, να πονάμε για τη σωτηρία τους, να ξεχνάμε τους εαυτούς μας. Να κάνομε το παν γι’ αυτούς, όπως ο Χριστός για μας. Μέσα στην Εκκλησία γινόμαστε ένα με κάθε δυστυχισμένο και πονεμένο κι αμαρτωλό. }200}
Κανείς δεν πρέπει να θέλει να σωθεί μόνος του, χωρίς να σωθούν και οι άλλοι. Είναι λάθος να προσεύχεται κανείς για τον εαυτό του, για να σωθεί ο ίδιος. Τους άλλους πρέπει ν’ αγαπάμε και να προσευχόμαστε να μη χαθεί κανείς· να μπουν όλοι στην Εκκλησία. Αυτό έχει αξία. Και μ’ αυτή την επιθυμία πρέπει να φεύγει κανείς απ’ τον κόσμο, για να πάει στο μοναστήρι ή στην έρημο.
Όταν ξεχωρίζουμε τον εαυτό μας, δεν είμαστε χριστιανοί. Αληθινοί χριστιανοί είμαστε, όταν αισθανόμαστε βαθιά ότι είμαστε μέλη του μυστικού σώματος του Χριστού, της Εκκλησίας, με μια συνεχή σχέση αγάπης. Όταν ζούμε ενωμένοι εν Χριστώ, δηλαδή όταν ζούμε την ενότητα μέσα στην Εκκλησία Του με το αίσθημα του ενός. … Αυτό είναι το μεγαλύτερο βάθος, η μεγαλύτερη έννοια που έχει η Εκκλησία. Εκεί βρίσκεται το μυστήριο· να ενωθούν όλοι σαν ένας άνθρωπος εν Θεώ.
Είμαστε ένα ακόμη και με τους ανθρώπους που δεν είναι κοντά στην Εκκλησία. Είναι μακριά από άγνοια. }201}
Η Εκκλησία είναι νέα ζωή εν Χριστώ. Στην Εκκλησία δεν υπάρχει θάνατος, δεν υπάρχει κόλασις. }202}
Ο Χριστός καταργεί το θάνατο. Όποιος μπαίνει στην Εκκλησία σώζεται, γίνεται αιώνιος. Μία είναι η ζωή, είναι ατελείωτη συνέχεια, δεν έχει τέλος, δεν υπάρχει θάνατος. Όποιος ακολουθεί τις εντολές του Χριστού, δεν πεθαίνει ποτέ. Πεθαίνει κατά σάρκα, κατά τα πάθη και αξιώνεται να ζει απ’ την εδώ ζωή μες στον Παράδεισο, στην Εκκλησία μας, και κατόπιν στην αιωνιότητα. Με τον Χριστό ο θάνατος γίνεται η γέφυρα, που θα την περάσομε σε μια στιγμή, για να συνεχίσομε να ζούμε εν τω ανεσπέρω φωτί.
Κι εγώ αφότου έγινα μοναχός, πίστευσα ότι δεν υπάρχει θάνατος. Έτσι ένοιωθα και νιώθω πάντα, ότι είμαι αιώνιος και αθάνατος. Τι ωραία!
Μέσα στην Εκκλησία που έχει τα μυστήρια που σώζουν δεν υπάρχει απελπισία. Μπορεί να είμαστε πολύ αμαρτωλοί. Εξομολογούμαστε, όμως, μας διαβάζει ο παπάς κι έτσι συγχωρούμαστε και προχωρούμε προς την αθανασία, χωρίς καθόλου άγχος, χωρίς καθόλου φόβο.
Όταν αγαπήσομε τον Χριστό ζούμε τη ζωή του Χριστού. Άμα αυτό, με την χάρι του Θεού, το κατορθώσομε, τότε βρισκόμαστε σε μια άλλη κατάσταση, ζούμε μια άλλη κατάσταση ζηλευτή. Για μας δεν υπάρχει καμιά φοβία. Ούτε θάνατος, ούτε διάβολος, ούτε κόλασις. Όλ’ αυτά υπάρχουν για τους ανθρώπους που είναι μακράν του Χριστού, για τους μη χριστιανούς. Για μας που είμαστε χριστιανοί }203} και κάνομε το θέλημά Του, εκεί, όπως το λέει, δεν υπάρχουν αυτά τα πράγματα. Υπάρχουν δηλαδή, αλλ’ όταν ο άνθρωπος αποκτείνει τον παλαιό άνθρωπο «συν τοις παθήμασι και ταις επιθυμίαις», δεν δίδει σημασία στον διάβολο ούτε και στο κακό. Δεν τον απασχολεί. Εκείνο που τον απασχολεί είναι η αγάπη, η λατρεία στον Χριστό και στον συνάνθρωπό του. Άμα φθάσομε στο βαθμό να αισθανόμαστε τη χαρά, την αγάπη, τη λατρεία του Θεού χωρίς καμιά φοβία, φθάνομε να λέμε: «Ζω δε ουκέτι εγώ, ζη δε εν εμοί Χριστός». Κανείς δεν μας εμποδίζει να μπούμε μέσα στο μυστήριο.
Με τη λατρεία του Θεού ζεις στον Παράδεισο. Άμα γνωρίσεις και αγαπήσεις τον Χριστό, ζεις στον Παράδεισο. Ο Χριστός είναι ο Παράδεισος. Ο Παράδεισος αρχίζει από δω. Η Εκκλησία είναι ο επί γης Παράδεισος ομοιότατος με τον εν ουρανοίς. Ο Παράδεισος που είναι στον ουρανό ο ίδιος είναι κι εδώ στη γη. Εκεί όλες οι ψυχές είναι ένα, όπως η Αγία Τριάδα είναι τρία πρόσωπα, αλλά είναι ενωμένα κι αποτελούν ένα.
Κύριο μέλημά μας είναι να αφομοιωθούμε στον Χριστό, να ενωθούμε με την Εκκλησία. Αν μπούμε στην αγάπη του Θεού, μπαίνομε στην Εκκλησία. Αν δεν μπούμε στην }204} Εκκλησία, αν δεν γίνομε ένα με την εδώ, την επίγεια Εκκλησία, υπάρχει φόβος να χάσομε και την επουράνια.
Όποιος ζει τον Χριστό, γίνεται ένα μαζί Του, με την Εκκησία Του. Ζει μια τρέλα! Η ζωή αυτή είναι διαφορετική απ’ τη ζωή των άλλων ανθρώπων. Είναι χαρά, είναι φως, είναι αγαλλίαση, είναι ανάταση. Αυτή είναι η ζωή της Εκκλησίας, η ζωή του Ευαγγελίου, η Βασιλεία του Θεού. «Η Βασιλεία του Θεού εντός ημών εστίν». Έρχεται μέσα μας ο Χριστός κι εμείς είμαστε μέσα Του. Και συμβαίνει όπως μ’ ένα κομμάτι σίδηρο που τοποθετημένος μες στη φωτιά γίνεται φωτιά και φως· έξω απ’ τη φωτιά, πάλι σίδηρος σκοτεινός, σκοτάδι.
Στην Εκκλησία γίνεται η θεία συνουσία, γινόμαστε ένθεοι. Όταν είμαστε με τον Χριστό, είμαστε μέσα στο φως· κι όταν ζούμε μέσα στο φως, εκεί δεν υπάρχει σκότος. Το φως όμως δεν είναι παντοτινό· εξαρτάται από μας. Συμβαίνει όπως με το σίδηρο, που έξω απ’ τη φωτιά γίνεται σκοτεινός. Σκότος και φως δεν συμβιβάζονται. Ποτέ δεν μπορεί να έχομε σκοτάδι και φως συγχρόνως. Ή φως ή σκότος. Όταν ανάψεις το φως, πάει το σκότος. }205}
Για να διατηρήσουμε την ενότητά μας, θα πρέπει να κάνομε υπακοή στην Εκκλησία, στους επισκόπους της. Υπακούοντας στην Εκκλησία, υπακούομε στον ίδιο τον Χριστό. Ο Χριστός θέλει να γίνομε μία ποίμνη μ’ έναν ποιμένα.
Να πονάμε την Εκκλησία. Να την αγαπάμε πολύ. Να μη δεχόμασθε να κατακρίνουν τους αντιπροσώπους της. … Και με τα μάτια μας να δούμε κάτι αρνητικό να γίνεται από κάποιον ιερωμένο, να μην το πιστεύομε, ούτε να το σκεπτόμαστε, ούτε να το μεταφέρομε. Το ίδιο ισχύει και τα λαϊκά μέλη της Εκκλησίας και για κάθε άνθρωπο. Όλοι είμαστε Εκκλησία.
Να προσέχομε και το τυπικό μέρος. Να ζούμε τα μυστήρια, ιδιαίτερα το μυστήριο της Θείας Κοινωνίας. Σ’ αυτά }206} βρίσκεται η Ορθοδοξία. Προσφέρεται ο Χριστός στην Εκκλησία με τα μυστήρια και κυρίως με την Θεία Κοινωνία. Να σας πω για μια επίσκεψη του Θεού σ’ εμένανε τον ταπεινό, για να δείτε την χάρι των μυστηρίων.
Έτσι όπως πονούσα, μου σταυρώσανε το σπυράκι με ευχέλαιο κι αμέσως έσβησε ο πόνος.
Την Πεντηκοστή εξεχύθη η χάρις του Θεού όχι μόνο στους αποστόλους αλλά και σ’ όλο τον κόσμο που βρισκόταν γύρω τους. Επηρέασε πιστούς και απίστους. }207}
Ενώ ο Απόστολος Πέτρος ομιλούσε τη δική του γλώσσα, η γλώσσα του μετεποιείτο εκείνη την ώρα στο νου των ακροατών. Με τρόπο μυστικό το Άγιον Πνεύμα τους έκανε να καταλαβαίνουν τα λόγια του στη γλώσσα τους, μυστικά, χωρίς να φαίνεται. Αυτά τα θαύματα γίνονται με την επενέργεια του Αγίου Πνεύματος. Παραδείγματος χάριν, η λέξη «σπίτι» σ’ αυτόν που ήξερε γαλλικά θ’ ακουγόταν «la maison». Ήταν ένα είδος διοράσεως· άκουγαν την ίδια τους τη γλώσσα. Ο ήχος χτυπούσε στο αυτί, αλλά εσωτερικά, με τη φώτιση του Θεού, τα λόγια ακούγονταν στη γλώσσα τους. Οι Πατέρες της Εκκλησίας αυτή την ερμηνεία της Πεντηκοστής δεν την αποκαλύπτουν πολύ φανερά, φοβούνται τη διαστρέβλωση. Το ίδιο συμβαίνει και με την Αποκάλυψη του Ιωάννου. Οι αμύητοι δεν μπορούν να καταλάβουν το νόημα του μυστηρίου του Θεού.
Στην Πεντηκοστή οι άνθρωποι βρέθηκαν ξαφνικά σε μία τέτοια κατάσταση θεώσεως, που τα χάσανε. Έτσι, όταν η θεία χάρις τους επεσκίαζε, τους ετρέλαινε όλους –με την καλή έννοια – τους ενθουσίαζε. }208}
Η «κλάσις του άρτου» ήταν η Θεία Κοινωνία. Και συνεχώς αυξάνονταν οι σωζόμενοι, εφόσον έβλεπαν όλους τους χριστιανούς να είναι «εν αγαλλιάσει και αφελότητι καρδίας αινούντες τον Θεόν». … Αυτό είναι ενθουσιασμός κι αυτό πάλι τρέλα. Εγώ όταν το ζω αυτό, το αισθάνομαι και κλαίω. Πηγαίνω στο γεγονός, ζω το γεγονός, το αισθάνομαι κι ενθουσιάζομαι και κλαίω. Αυτό είναι θεία χάρις. Αυτό είναι και η αγάπη προς τον Χριστό.
Αυτό που ζούσαν οι απόστολοι μεταξύ τους κι αισθανόντουσαν όλη αυτή τη χαρά, στη συνέχεια έγινε με όλους κάτω από το υπερώον. Δηλαδή αγαπιόντουσαν, χαιρόταν ο ένας τον άλλον, ο ένας με τον άλλον είχαν ενωθεί. Ακτινοβολεί αυτό το βίωμα και το ζούνε κι άλλοι.
Ο απώτερος σκοπός της θρησκείας μας είναι το «ίνα ώσιν έν». Εκεί ολοκληρώνεται το έργο του Χριστού. Η θρησκεία μας είναι αγάπη, είναι έρωτας, είναι ενθουσιασμός, είναι τρέλα, είναι λαχτάρα του θείου. Είναι μέσα μας όλ’ αυτά. Είναι απαίτηση της ψυχής μας η απόκτησή τους.
Για πολλούς όμως η θρησκεία είναι ένας αγώνας, μία αγωνία κι ένα άγχος. Γι’ αυτό πολλούς απ’ τους «θρήσκους» τους θεωρούνε δυστυχισμένους, γιατί βλέπουνε σε τι χάλια βρίσκονται. Κι έστι είναι τα πράγματα. Γιατί αν δεν καταλάβει κανείς το βάθος της θρησκείας και δεν τη ζήσει, η θρησκεία καταντάει αρρώστια και μάλιστα φοβερή. Τόσο φοβερή, που ο άνθρωπος χάνει τον έλεγχο των πράξεών του, γίνεται άβουλος κι ανίσχυρος, έχει αγωνία κι άγχος }210} και φέρεται υπό του κακού πνεύματος. Κάνει μετάνοιες, κλαίει, φωνάζει, ταπεινώνεται τάχα, κι όλη αυτή η ταπείνωση είναι μια σατανική ενέργεια. Ορισμένοι τέτοιοι άνθρωποι ζούνε τη θρησκεία σαν ένα είδος κολάσεως. Μέσα στην εκκλησία κάνουν μετάνοιες, σταυρούς, λένε, «είμαστε αμαρτωλοί, ανάξιοι» και μόλις βγούνε έξω, αρχίζουν να βλασφημάνε τα θεία, όταν κάποιος λίγο τους ενοχλήσει. Φαίνεται καθαρά ότι υπάρχει στο μέσον δαιμόνιο.
Στην πραγματικότητα η χριστιανική θρησκεία μεταβάλλει τον άνθρωπο και τον θεραπεύει. Η κυριότερη, όμως, προϋπόθεση, για να αντιληφθεί και να διακρίνει ο άνθρωπος την αλήθεια, είναι η ταπείνωση. Ο εγωισμός σκοτίζει το νου του ανθρώπου, τον μπερδεύει, τον οδηγεί στην πλάνη, στην αίρεση. Είναι σπουδαίο να κατανοήσει ο άνθρωπος την αλήθεια.
Μες στη σπηλιά ο άνθρωπος φθείρεται αρρωσταίνει, καταστρέφεται, ενώ έξω ζωογονείται. Μπορείς να καταλάβεις την αλήθεια; Τότε είσαι στον ήλιο, στο φως, βλέπεις όλα τα μεγαλεία· αλλιώς είσαι σε μια σπηλιά σκοτεινή. Φως και σκότος. Ποιο είναι το πιο καλό; Να είσαι πράος, ταπεινός, ήσυχος, να έχεις μέσα σου αγάπη ή να είσαι νευρικός, στενόχωρος, να διαπληκτίζεσαι με τους πάντες; Ασφαλώς το ανώτερο είναι η αγάπη. }211}
Η αμαρτία κάνει τον άνθρωπο πολύ μπερδεμένο ψυχικά. Το μπέρδεμα δεν φεύγει με τίποτα. Μόνο με το φως του Χριστού γίνεται το ξεμπέρδεμα. Την πρώτη κίνηση την κάνει ο Χριστός. «Δεύτε προς με πάντες οι κοπιώντες …». Μετά εμείς οι άνθρωποι αποδεχόμαστε αυτό το φως με την αγαθή μας προαίρεση, που την εκφράζομε με την αγάπη μας απέναντί Του, με την προσευχή, με τη συμμετοχή στη ζωή της Εκκλησίας, με τα μυστήρια.
Πολλές φορές ούτε ο κόπος ούτε οι μετάνοιες, ούτε οι σταυροί προσελκύουν την χάρι. Υπάρχουν μυστικά. Το ουσιαστικότερο είναι να φεύγεις από τον τύπο και να πηγαίνεις στην ουσία. Ό,τι γίνεται να γίνεται από αγάπη. (ΚΟΛΠΟΙΣ ΚΤΩΝΤΑΙ) }212}
Η αγάπη εννοεί πάντα να κάνει θυσίες. Σ’ ότι κάνεις αγγάρια, κλωστάει η ψυχή, αντιδρά. Η αγάπη ελκύει την χάρι του Θεού. Όταν έλθει η χάρις, έρχονται τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. «Ο δε καρπός του Πνεύματος εστιν αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, αγαθωσύνη, πίστις, πραότης, εγκράτεια». Αυτά είναι που πρέπει να έχει μια υγιής ψυχή εν Χριστώ.
Ο άνθρωπος με τον Χριστό γίνεται χαριτωμένος και ζει έτσι πάνω απ’ το κακό. Το κακό γι’ αυτόν δεν υπάρχει. Υπάρχει μόνο το αγαθό, ο Θεός. Δεν μπορεί να υπάρχει κακό. Δηλαδή, εφόσον έχει το φως, δεν μπορεί να έχει σκοτάδι. Ούτε μπορεί να τον καταλάβει το σκοτάδι, διότι έχει το φως. }213}
Όταν είσαι εν προσευχή όλα γίνονται όπως πρέπει. Παραδείγματος χάριν, πλένεις πιάτα και δεν σπάζεις κανένα, δεν κάνεις ζημιές. Έρχεται μέσα σου η χάρις του Θεού. Όταν έχεις την χάρι, όλα γίνονται με χαρά, χωρίς κόπο. }280}
Όταν κάνομε συνέχεια προσευχή, θα μας φωτίζει ο Θεός τι να κάνομε κάθε φορά και στις πιο δύσκολες καταστάσεις. Θα το λέει ο Θεός μέσα μας. Θα βρίσκει τρόπους ο Θεός. Μπορούμε βέβαια να συνδυάζομε την προσευχή και με νηστεία. Δηλαδή, όταν έχομε ένα σοβαρό πρόβλημα ή δίλημμα, να προηγείται πολλή προσευχή και νηστεία.
Όταν πάλι έχομε αιτήματα για τον κόσμο να τα λέμε μυστικά, με την προσευχή που γίνεται «εν τω κρυπτώ» και δεν φαίνεται. Η πολλή περίσπαση δεν διευκολύνει την προσευχή. Αφήστε τα τηλέφωνα, τις επικοινωνίες και τα πολλά λόγια με τους ανθρώπους. Αν ο Κύριος δεν βοηθήσει, τι κάνουν οι δικές μας προσπάθειες; Άρα προσευχή, προσευχή με αγάπη. Καλύτερα τους βοηθάμε από μακριά με την προσευχή. Τους βοηθάμε με τον πιο καλό, με τον πιο τέλειο τρόπο. }281}
Είμαστε όλοι ένα σώμα με κεφαλή τον Χριστό. Όλοι είμαστε Εκκλησία. Η θρησκεία μας αυτό το μεγαλείο έχει, ενώνει τον κόσμο νοερώς. Η δύναμη της προσευχής είναι μεγάλη, πολύ μεγάλη, κυρίως όταν γίνεται από πολλούς αδελφούς. Στην κοινή προσευχή ενούνται όλοι. Να νιώθομε τον πλησίον μας σαν τον εαυτό μας. Αυτό είναι η ζωή μας, το αγαλλίαμά μας, ο θησαυρός μας. Όλα είναι εύκολα εν Χριστώ. Ο Χριστός είναι το κέντρο· όλοι συντρέχουν προς το κέντρο και ενώνονται εν ενί πνεύματι και μια καρδία. Κάτι τέτοιο συνέβη κατά την Πεντηκοστή. }282}
Η αγάπη η λατρεία προς τον Θεό, η λαχτάρα, η ένωσις μετά του Θεού, η ένωσις μετά της Εκκλησίας είναι ο επί γης Παράδεισος. Αν αποσπάσομε τη θεία χάρι, όλα είναι εύκολα, χαρούμενα και ευλογία Θεού.
Όταν έχομε κάποιο πρόβλημα εμείς ή κάποιος άλλος, να ζητάμε κι από άλλους προσευχές και να παρακαλούμε όλοι τον Θεό με πίστη και αγάπη. Να είστε σίγουροι ότι ο Θεός ευαρεστείται σ’ αυτές τις προσευχές και επεμβαίνει κάνοντας θαύματα. Αυτό δεν το έχομε καταλάβει καλά. Το πήραμε έτσι απλά και λέμε: «Κάνε μια προσευχή για μένα».
Πιο πολύ θα προσεύχεσθε για τους άλλους παρά για τον εαυτό σας. Θα λέτε το «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με» και θα έχετε μέσα σας πάντοτε και τους άλλους. Όλοι είμαστε παιδιά του ίδιου Πατέρα, είμαστε όλοι ένα· γι’ αυτό όταν προσευχόμαστε για τους άλλους λέμε, «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με», και όχι «ελέησέ τους». Τους κάνομε έτσι ένα με τον εαυτό μας.
Όταν έχετε μεγάλη αγάπη και αυτή η αγάπη σας κινεί σε προσευχή, τότε τα κύματα της αγάπης σας πηγαίνουν και επηρεάζουν αυτόν για τον οποίο προσεύχεσθε }283} και δημιουργείτε γύρω του μια ασπίδα προστασίας και τον επηρεάζετε, τον οδηγείτε προς το αγαθόν. Βλέποντας την προσπάθειά σας ο Θεός δίδει πλούσια την χάρι Του και σ’ εσάς και σ’ εκείνον. Αλλά πρέπει να αποθάνομε για τον εαυτό μας. Καταλάβατε;
Εσείς με τη σοφία σας υποδεικνύετε ενώ αυτό δεν είναι και τόσο σωστό. Το μυστικό είναι άλλο, όχι αυτό που θα πούμε, που θα υποδείξομε στους άλλους. Το μυστικό είναι η αφοσίωσή μας, η προσευχή μας στον Θεό, για να επικρατήσει αυτό που πρέπει στους αδελφούς μας με την χάρι του Θεού. Αυτό είναι. Αυτό που εμείς δεν μπορούμε να το κάνομε, θα το κάνει η χάρις Του.
Προσεύχομαι για τα θέματά σας, αλλ’ αυτό δεν αρκεί. Πρέπει η προσευχή μου να βρίσκει κι από σας μια ανταπόκριση. }284} Ο Θεός που στέλνει την χάρι Του σ’ εμάς, πρέπει να βρει την αγκαλιά μας ανοικτή, ώστε να τη δεχθεί. Κι ό,τι επιτρέψει Εκείνος θα είναι προς ψυχική μας ωφέλεια. Όχι όμως, ημών προσευχομένων, υμών δε κοιμωμένων.
Να προσεύχεσθε για την κάθαρση κάθε ανθρώπου, για να μιμηθείτε τον αγγελικό τρόπο στη ζωή σας. Ναι, οι άγγελοι δεν προσεύχονται για τον εαυτό τους. Εγώ έτσι προσεύχομαι για τους ανθρώπους, για την Εκκλησία, για το Σώμα της Εκκλησίας. Την ώρα που προσεύχεσθε για την Εκκλησία, απαλλάσεσθε κι απ’ τα πάθη. Την ώρα που δοξολογείτε απαλύνεται η ψυχούλα σας και αγιάζεται υπό της θείας χάριτος. Αυτή την τέχνη θέλω να μάθετε. }285}
Ο Θεός θέλει να ομοιωθούμε με τους αγγέλους. Οι άγγελοι μόνο δοξολογούν τον Θεό. Αυτή είναι η προσευχή τους, μόνο η δοξολογία. Είναι λεπτό πράγμα η δοξολογία· ξεφεύγει απ’ τα ανθρώπινα. … Η δοξολογία είναι ανιδιοτελής προσευχή. Οι άγγελοι δεν προσεύχονται, για να κερδίσουν κάτι, είναι ανιδιοτελείς. Ο Θεός έδωσε και σ’ εμάς αυτή τη δυνατότητα, αν είναι η προσευχή μας μια διαρκής δοξολογία, προσευχή αγγελική. Εδώ βρίσκεται το μεγάλο μυστικό. Όταν μπούμε σ’ αυτή την προσευχή θα δοξάζομε τον Θεό συνεχώς αφήνοντας τα όλα σ’ Αυτόν, όπως εύχεται η Εκκλησία μας: «… πάσαν την ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα». Αυτά είναι τα «ανώτερα μαθηματικά» της θρησκείας μας! }286}
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΟΣ
Είναι ένα μυστήριο ο άνθρωπος. Φέρομε μέσα μας κληρονομιά αιώνων, όλο το καλό που βιώθηκε από τους προφήτες, τους αγίους, τους μάρτυρες, τους αποστόλους και κυρίως από τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό· αλλά επίσης και το κακό που υπάρχει στον κόσμο από του Αδάμ μέχρι σήμερα. Όλα είναι μέσα μας, και τα ένστικτα και τα πάντα, και ζητούν ικανοποίηση. Αν δεν τα ικανοποιήσομε, κάποτε θα εκδικηθούν, εκτός και τα διοχετεύσομε αλλού, στο ανώτερο, στον Θεό.
Γι’ αυτό πρέπει να αποθάνομε κατά τον παλαιό άνθρωπο και να ενδυθούμε τον νέο. Αυτό ομολογούμε με το μυστήριο του βαπτίσματος. Με το βάπτισμα μπαίνομε στη χαρά του Χριστού. … Δεύτερο βάπτισμα είναι η εξομολόγηση με την οποία γίνεται η κάθαρση από τα πάθη, η απονέκρωση. }289} Έτσι έρχεται η θεία χάρις μέσω των μυστηρίων.
Το Πνεύμα το Άγιον μας τα διδάσκει όλα. Μας αγιάζει. Μας θεώνει. Όταν έχομε το Πνεύμα του Θεού, γινόμαστε ανίκανοι προς κάθε αμαρτία, καθιστάμεθα ανίκανοι προς το αμαρτάνειν. Όταν έχομε το Άγιον Πνεύμα, δεν μπορούμε να κάνομε το κακό. Δεν μπορούμε να θυμώσομε, να μισήσομε, να κακολογήσομε, δεν, δεν, δεν …
Να γίνομε γεμάτοι, έμπλεοι Αγίου Πνεύματος. Εδώ έγκειται η ουσία της πνευματικής ζωής. Αυτό είναι η τέχνη. Τέχνη τεχνών. Ας ανοίξουμε τα χέρια κι ας ριχθούμε στην αγκαλιά του Χριστού. Όταν έλθει ο Χριστός, κερδίσαμε το παν. Ο Χριστός θα μεταποιήσει τα πάντα μέσα μας. Θα φέρει την ειρήνη, τη χαρά, την ταπείνωση, την αγάπη, την προσευχή, την ανάταση. Η χάρις του Χριστού θα μας ανακαινίσει. Αν στραφούμε σ’ Αυτόν με πόθο, με λαχτάρα, με αφοσίωση, με έρωτα, ο Χριστός θα μας τα δώσει όλα.
Χωρίς τον Χριστό είναι αδύνατο να διορθώσομε τον εαυτό μας, δεν θα μπορέσομε ν’ αποδεσμευθούμε απ’ τα πάθη, Μόνοι μας δεν μπορούμε να γίνομε καλοί. «Χωρίς εμού ου δύνασθε ποιείν ουδέν». Όσο κι αν προσπαθήσομε τίποτα δεν θα επιτύχομε. Ένα πρέπει να κάνομε, να στραφούμε σ’ Εκείνον και να Τον αγαπήσομε «εξ όλης της ψυχής». Η αγάπη στον Χριστού· μόνο αυτή είναι η καλύτερη θεραπεία των παθών. }290}
Ο Θεός έχει βάλει μια δύναμη μέσα στην ψυχή του ανθρώπου. Απ’ αυτόν εξαρτάται πώς τη διοχετεύει, για το καλό ή για το κακό. Αν το καλό το παρομοιάσομε με ανθόκηπο γεμάτο λουλούδια, δέντρα και φυτά, ενώ το κακό με αγκάθια και τη δύναμη με νερό, τότε μπορεί να συμβεί το εξής: όταν το νερό το διοχετεύσομε προς τον ανθόκηπο, τότε όλα τα φυτά αναπτύσσονται πρασινίζουν ανθίζουν ζωογονούνται· την ίδια στιγμή τα’ αγκάθια επειδή δεν ποτίζονται μαραίνονται χάνονται. Και το αντίθετο.
Δεν χρειάζεται, λοιπόν να ασχολείσθε με τα αγκάθια. Μην καταπιάνεσθε με την εκδίωξη του κακού. Έτσι μας θέλει ο Χριστός, να μην ασχολούμαστε με τα πάθη και με τον αντίθετο. Κατευθύνετε το νερό, δηλαδή όλη τη δύναμη της ψυχής σας προς τα λουλούδια και θα χαίρεσθε την ομορφιά την ευωδία τη δροσιά τους.
Δεν γίνεσθε άγιοι κυνηγώντας το κακό. Αφήστε το κακό. Να κοιτάζετε προς τον Χριστό κι Αυτός θα σας σώσει. Αντί να στέκεσθε έξω απ’ την πόρτα και να διώχνετε τον εχθρό περιφρονήστε τον. Έρχεται από δω το κακό; Δοθείτε με τρόπο απαλό από κει. Δηλαδή έρχεται να σας προσβάλει το κακό, εσείς δώστε την εσωτερική σας δύναμη στο καλό, στον Χριστό. Παρακαλέστε: «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με». Ξέρει Εκείνος πώς να σας ελεήσει, με τι τρόπο. Κι όταν γεμίζετε απ’ το καλό, δεν στρέφεσθε πια προς το κακό. Γίνεσθε μόνοι σας, με την χάρι του Θεού, καλοί. Που να βρεί τόπο τότε το κακό; Εξαφανίζεται!
Όλα συν Χριστώ είναι δυνατά. Πού είναι ο κόπος και η προσπάθεια για να γίνεις καλός; Τα πράγματα είναι απλά. }291} Θα καλείτε τον Θεό κι Εκείνος θα μεταβάλλει τα πράγματα προς το καλό. Αν δώσετε σ’ Εκείνον την καρδιά σας, δεν θα μείνουν περιθώρια για τα άλλα. Όταν ενδυθείτε τον Χριστό, δεν θα κάνετε καμία προσπάθεια για την αρετή. Εκείνος θα σας τηνε δώσει. Σας πιάνει φοβία κι απογοήτευση; Στραφείτε στον Χριστό. Αγαπήστε Τον απλά, ταπεινά, χωρίς απαίτηση και θα σας απαλλάξει ο ίδιος. Να στραφείτε προς τον Χριστό και να πείτε με ταπείνωση και ελπίδα σαν τον απόστολο Παύλο: «Τις με ρύσεται εκ του σώματος του θανάτου τούτου;». Θα κινηθείτε λοιπόν προς τον Χριστό κι Εκείνος αμέσως θα έλθει. Αμέσως θα ενεργήσει η χάρις Του.
Έτσι ν’ αγωνίζεσθε στην πνευματική ζωή, απλά, απαλά, χωρίς βία. Η ψυχή αγιάζεται και καθαίρεται με τη μελέτη των λόγων των Πατέρων, με την αποστήθιση ψαλμών, αγιογραφικών χωρίων, με την ψαλτική, με την ευχή.
… Είναι δύο δρόμοι που μας οδηγούν στον }292} Θεό, ο σκληρός και κουραστικός με τις άγριες επιθέσεις κατά του κακού και ο εύκολος με την αγάπη. Υπάρχουν πολλοί που διάλεξαν το σκληρό δρόμο και «έχυσαν αίμα για να λάβουν Πνεύμα», ώσπου έφθασαν σε μεγάλη αρετή. Εγώ βρίσκω ότι πιο σύντομος και σίγουρος δρόμος είναι αυτός με την αγάπη. Αυτόν ν’ ακολουθήσετε κι εσείς.
Μπορείτε δηλαδή να κάνετε άλλη προσπάθεια. Να μελετάτε και να προσεύχεσθε και να έχετε ως στόχο να προχωρήσετε στην αγάπη του Θεού και της Εκκλησίας. Μην πολεμάτε να διώξετε το σκοτάδι απ’ το δωμάτιο της ψυχής σας. Ανοίξτε μια τρυπίτσα, για να έλθει το φως, και το σκοτάδι θα φύγει. Το ίδιο ισχύει και για τα πάθη και τις αδυναμίες. Να μην τα πολεμάτε, αλλά να τα μεταμορφώνετε σε δυνάμεις περιφρονώντας το κακό. Να καταγίνεσθε με τα τροπάρια, τους κανόνες, τη λατρεία του Θεού, το θείο έρωτα. … Να διαβάζετε με χαρά και αγάπη και αγαλλίαση. Όταν δοθείτε σ’ αυτή την προσπάθεια με λαχτάρα, η ψυχή σας θ’ αγιάζεται με τρόπο απαλό, μυστικό, χωρίς να το καταλαβαίνετε. }293}
… Δεν χρειάζεται ούτε τον διάβολο να φοβάσθε, ούτε την κόλαση, ούτε τίποτα. Δημιουργούν αντίδραση. Έχω κι εγώ μια μικρή πείρα σ’ αυτά. Ο σκοπός δεν είναι να κάθεσθε, να πλήττετε και να σφίγγεσθε για να βελτιωθείτε. Ο σκοπός είναι να ζείτε, να μελετάτε, να προσεύχεσθε, να προχωράτε στην αγάπη, στην αγάπη του Χριστού, στην αγάπη της Εκκλησίας.
Αυτό είναι το άγιο και ωραίο που ευφραίνει κα απαλλάσσει την ψυχή από κάθε κακό, η προσπάθεια να ενωθεί κανείς με τον Χριστό. Ν’ αγαπήσει τον Χριστό, να λαχταρήσει τον Χριστό …
Τις αδυναμίες αφήστε τις όλες, για να μην παίρνει είδηση το αντίθετο πνεύμα και σας βουτάει και σας καθηλώνει και σας βάζει στη στενοχώρια. Να μην κάνετε καμιά προσπάθεια ν’ απαλλαγείτε απ’ αυτές. Ν’ αγωνίζεσθε με }294} απαλότητα και απλότητα, χωρίς σφίξιμο και άγχος. Μη λέτε: «Τώρα θα σφιχτώ, θα κάνω προσευχή ν’ αποκτήσω αγάπη, να γίνω καλός κ.λπ.» Δεν είναι καλό να σφίγγεσαι και να πλήττεις, για να γίνεις καλός. Έτσι θ’ αντιδράσετε χειρότερα. Όλα να γίνονται με απαλό τρόπο, αβίαστα κι ελεύθερα. Ούτε να λέτε: «Θεέ μου, απάλλαξέ με απ’ αυτό», παραδείγματος χάριν, το θυμό, τη λύπη. Δεν είναι καλό να προσευχόμαστε ή και να σκεπτόμαστε το συγκεκριμένο πάθος· κάτι γίνεται στην ψυχή μας και μπλεκόμαστε ακόμη περισσότερο. Ρίξου με ορμή για να νικήσεις το πάθος και θα δεις τότε πώς θα σ’ αγκαλιάσει, θα σε σφίξει και δεν θα μπορέσεις τίποτα να κάνεις.
Μην πολεμάτε απευθείας τον πειρασμό, μην παρακαλείτε να φύγει, μη λέτε: «Παρ’ τον Θεέ μου!» Τότε του δίνετε σημασία κι ο πειρασμός σφίγγει. Γιατί παρόλο που λέτε «πάρ’ τον, Θεέ μου», βασικά τον θυμάστε και τον υποθάλπετε περισσότερο. Η διάθεση για απαλλαγή, βέβαια, θα υπάρχει αλλά θα είναι πάρα πολύ μυστική και λεπτή, χωρίς να φαίνεται. Θα γίνεται μυστικά. Θυμηθείτε εκείνο που λέγει η Αγία Γραφή: «Μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου». Όλη η δύναμη σας να στρέφεται στην αγάπη του Θεού, στη λατρεία Του, στην προσκόλληση σ’ Αυτόν. Έτσι η απαλλαγή απ’ το κακό και τις αδυναμίες θα γίνεται μυστικά, χωρίς να παίρνετε είδηση, χωρίς κόπο.
Αυτή την προσπάθεια κάνω κι εγώ. Βρήκα ότι είναι ο καλύτερος τρόπος αγιασμού, αναίμακτος. Δηλαδή, }295} να ρίχνομαι στην αγάπη, μελετώντας τους κανόνες, τα τροπάρια, τους ψαλμούς. Αυτή η μελέτη κι εντρύφηση, χωρίς να το καταλάβω, πηγαίνει το νου μου προς τον Χριστό και γλυκαίνει την καρδιά μου.
Γι’ αυτό εγώ προτιμώ τον «εύκολο δρόμο», δηλαδή αυτό τον τρόπο που τον πετυχαίνομε με τη μελέτη των κανόνων των αγίων. … Καλό είναι να κάνομε αυτή την «κλοπή». Να κάνομε κι εμείς ό,τι έκαναν εκείνοι. Αυτοί ρίχθηκαν στην αγάπη του Χριστού. Έδωσαν όλη την καρδιά τους. Να κλέψομε τον τρόπο τους. }296}
Η πνευματική εργασία που κάνετε στα βάθη της ψυχής σας να γίνεται μυστικά να μη γίνεται αντιληπτή όχι μόνο απ’ τους άλλους αλλά ούτε κι από σας τους ίδιους. … Χρειάζεται τέχνη για να μην παίρνει είδηση ο παλαιός. Χρειάζεται τέχνη και κυρίως η χάρις του Θεού.
Υπάρχουν μερικά μυστικά. Το Ευαγγέλιο και ο ίδιος ο Χριστός μας προτρέπει πώς πρέπει να προλαμβάνομε ορισμένα πράγματα που θα μας δυσκολεύσουν στον αγώνα μας. … Για παράδειγμα θέλετε να γευθείτε μια χαρά απ’ τον Θεό; Ποιο είναι εδώ το μυστικό; Έστω κι αν την πιστεύετε κι αν τη ζητάτε τη χαρά και λέτε, «δεν μπορεί παρά να μου τήνε δώσει ο Θεός», Εκείνος δεν τη δίδει. Και αιτία είστε εσείς οι ίδιοι. Όχι ότι ο Θεός δεν θέλει να τη δώσει αυτή τη χαρά, αλλά όλο το μυστικό είναι η δική μας απλότης και απαλότης. Όταν λείπει η απλότης και λέτε, «θα κάνω αυτό κι ο Θεός θα μου δώσει αυτό που ζητώ, θα κάνω εκείνο, θα κάνω το άλλο …» δεν γίνεται. Ναι να κάνω τούτο το άλλο αλλά με τόση μυστικότητα, με τότη απλότητα, }297} με τόση απαλότητα, ώστε κι εγώ ο ίδιος που το ζητάω να μην το παίρνω είδηση.
Απλά, απαλά θα κάνετε το καθετί. Δεν θα κάνετε τίποτα με σκοπιμότητα. Να μη λέτε, «θα το κάνω έτσι, για να έλθει αυτό το αποτέλεσμα», αλλά θα το κάνετε έτσι απαλά, χωρίς να το ξέρετε. Δηλαδή προσεύχεσθε απλά και δεν σκέπτεσθε τι θα χαρίσει ο Θεός μες στην ψυχή σας. Δεν κάνετε υπολογισμούς. Ξέρετε, βέβαια, τι χαρίζει ο Θεός στην επαφή μαζί Του, αλλά είναι σαν να μην ξέρετε. Να μην το συζητάτε ούτε με τον εαυτό σας. Έτσι όταν λέτε την ευχή, «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με» να τη λέτε απαλά, απλά και να μη σκέπτεσθε τίποτ’ άλλο παρά μόνο την ευχή. Αυτά είναι πολύ λεπτά πράγματα και χρειάζεται να επενεργήσει η χάρις του Θεού.
Η καρδιά σας να είναι απλή όχι διπλή και ανειλικρινής· αγαθή κι όχι πονηρή και ιδιοτελής.
Ο αγαθός, ο καλοκάγαθος, αυτός που δεν έχει πονηρούς λογισμούς, ελκύει την χάρι του Θεού. Κυρίως η αγαθότητα και η απλότητα ελκύουν την χάρι του Θεού· είναι οι προϋποθέσεις, για να έλθει ο Θεός και «μονήν ευρήσει». Αλλά πρέπει να γνωρίζει ο αγαθός και τις πονηριές του διαβόλου και των ανθρώπων, διότι πολύ θα ταλαιπωρείται. Αλλιώς θα έπρεπε να ζει σε κοινωνία αγγέλων. }298}
Απλότητα και αγαθότητα. Αυτό είναι το παν, για ν’ αποκτήσετε τη θεία χάρι. Πόσα μυστικά υπάρχουν στην Αγία Γραφή! «Κακότεχνος ψυχή» είναι η κακοφτιαγμένη, η κακοχτισμένη ψυχή, αυτή που κατασκευάζει το κακό. Ούτε εισέρχεται ούτε, πολύ περισσότερο κατοικεί η θεία σοφία σε μια τέτοια ψυχή. Όπου υπάρχει διαφθορά και δολιότητα, δεν εισέρχεται η χάρις του Θεού. }299}
Να ερευνάτε πόσες φορές λέει η Αγία Γραφή μία λέξη, για παράδειγμα τη λέξη «απλότητα», και πόσες την άλλη. Φως Χριστού θα πλημμυρίσει την ψυχή σας.
Αυτό το φως είναι το άκτιστο φως του Χριστού. Άμα αποκτήσομε αυτό το φως, θα γνωρίσωμε την αλήθεια. Και η αλήθεια είναι ο Θεός. Ο Θεός τα γνωρίζει όλα. Γι’ Αυτόν είναι όλα γνωστά φωτεινά. Ο κόσμος είναι έργο Θεού. Αυτόν τον κόσμο ο Θεός τον φωτίζει με το άκτιστον φως Του. Ο Θεός είναι φως ο ίδιος. Είναι φως διότι γνωρίζει τον εαυτό Του. Εμείς δεν γνωρίζομε τον εαυτό μας, γι’ αυτό είμαστε στο σκότος. Όταν αφήσομε το φως να μας διαποτίσει, τότε έχομε κοινωνία με τον Θεό. Αν αυτό δεν γίνει, τότε έχομε άλλα φώτα, χίλια φώτα αλλά δεν έχομε το φως. Όταν είμαστε ενωμένοι μαζί Του, ο Χριστός μας κάνει φωτεινούς. Το φως το μέγα το προσφέρει στον καθένα μας. Μακάρι να το δεχόμαστε. Τότε αποκτούμε και πίστη πιο βαθιά και συμβαίνει αυτό που λέει το κείμενο της Σοφίας Σολομώντος: «εμφανίζεται τοις μη απιστούσιν Αυτώ».
Σ’ αυτούς που δυσπιστούν, αμφιβάλλουν κι αμφισβητούν και τα σκέπτονται μόνο με τη λογική και δεν είναι ανοικτοί }300} στον Θεό, ο Θεός δεν εμφανίζεται. Σε κλειδωμένες ψυχές ο Θεός δεν εισέρχεται, δεν εκβιάζει δεν παραβιάζει. Αντίθετα, σ’ αυτούς που έχουν πίστη απλη χωρίς διακυμάνσεις, ο Θεός εμφανίζεται και χαρίζει το άκτιστον φως Του. Το δίδει πλούσια και στην εδώ ζωή και πολύ περισσότερο στην άλλη.
Μη νομίζετε όμως ότι όλοι εδώ βλέπουν το ίδιο καθαρά το φως της αληθείας. Καθένας το βλέπει ανάλογα με την ψυχή του, με το πνεύμα του, με τη μόρφωσή του, με την ψυχική του κατάσταση. Καταλάβατε; Βλέπουν για παράδειγμα πολλοί μια εικόνα όμως δεν έχουν όλοι όσοι τη βλέπουν τα ίδια συναισθήματα. Έτσι είναι και το θείον φως. Το αληθινό φως δεν λάμπει σ’ όλες τις ανθρώπινες καρδιές το ίδιο. Δηλαδή το ίδιο λάμπει ο ήλιος ο φυσικός αλλά στο σπίτι που είναι μαύρα τα τζάμια του, λίγο περνάνε από κει οι ακτίνες. Καταλάβατε;
Ακόμη και στους αγίους μας και στους προφήτες συνέβαινε αυτό το πράγμα. Κι αυτοί ακόμη, ανάλογα με την καθαρότητά τους, αισθάνονταν το φως το θείον.
Να έχετε συνέχεια τη μνήμη του Θεού. Έτσι ο νους σας θα αποκτήσει ευλυγισία. Η ευλυγισία του νου έρχεται }301} απ’ την εγρήγορση. Εγρήγορση είναι ο έρως για τον Θεό. Είναι να έχεις πάντα στο νου και στην καρδιά σου τον Χριστό έστω κι αν κάνεις άλλες δουλειές. Θέλει έρωτα προς τον Χριστό λαχτάρα.
Αν ζείτε μέσα στην θεία χάρι, δεν θα σας προσβάλλει το κακό. Αν δεν ζείτε το θείον, θα σας κυκλώνει το κακό, θα σας πιάσει η νωθρότης και θα παιδεύεσθε. Άμα βλέπετε νωθρότητα ο άνθρωπος δεν είναι καλά στην ψυχή. … Οι νωθροί οι οκνηροί οι τεμπέληδες δεν είναι εντάξει απέναντι του Θεού. … Ο Θεός δεν μας θέλει νωθρούς. Ρέμπελα θα ζείτε; «Εξέχασα να κάνω αυτή τη δουλειά, παραδείγματος χάριν, να κλείσω την πόρτα, όταν βγήκα απ’ το δωμάτιο». Τι θα πει «εξέχασα»; Να θυμηθείς! Να προσέξεις! Ενώ η πολλή προσπάθεια, η κίνηση, ο κόπος, η δράση είναι αρετή. Ο σωματικός κόπος είναι αγώνας, αγώνας πνευματικός. Όσο απερίσκεπτοι είστε τόσο θα βασανίζεσθε. Αντίθετα όσο ευλαβείς και προσεκτικοί τόσο ευτυχείς. }302}
Στο Άγιον Όρος στο κελλί που έχω, η πόρτα έχει μια παλιά μπετούγια. Πρέπει να την πιέσει κανείς για ν’ ανοίξει και τότε κάνει έναν πολύ δυνατό θόρυβο. Κάθε φορά που ερχόταν κάποιος και την πατούσε, η μπετούγια έκανε «κράααακ!». Σε εκατό μέτρα ακουγόταν ο θόρυβος. Δεν μπορούσαν ν’ ανοίξουν χωρίς να κάνουν θόρυβο. Ενώ ήταν εύκολο και τους το έδειξα και δομίμασαν, και πάλι έκαναν θόρυβο.
Αυτά τα πράγματα φαίνονται απλά, αλλά έχουν σχέση με όλη μας τη ζωή. Όσο πλησιάζετε τον Θεό, τόσο είστε πιο προσεκτικοί, χωρίς να το επιδιώκετε, σε όλα τα πράγματα αλλά και στα πνευματικά. Προσέχοντας για την ψυχή σας, γίνεσθε με τη θεία χάρι πιο έξυπνοι. Έχετε εργασθεί στη ζωή σας χωρίς λογισμούς; Δεν κάνετε λάθη. Η χάρις του Θεού σας σκεπάζει.
Ο χριστιανός δεν πρέπει να είναι νωθρός δεν πρέπει να κοιμάται. Πρέπει, όπου κι αν πάει και με την προσευχή του και με τη φαντασία του να πετάει. Και πράγματι δύναται ο χριστιανός που αγαπάει τον Θεό να πετάει με τη φαντασία του. Να πετάει μες στ’ άστρα μες στ’ άπειρα μες στο μυστήριο μες στην αιωνιότητα μες στον Θεό. Να είναι υψιπετής. Να προσεύχεται και να αισθάνεται ότι γίνεται και αυτός Θεός κατά χάριν. Να γίνεται πούπουλο και να πετάει με τη σκέψη του. Και η σκέψη του δεν είναι μία σκέτη φαντασία. Αυτό που λέμε «πετάει» δεν είναι φαντασία, είναι πραγματικότητα, όχι φαντασιοπληξία. Ο χριστιανός δεν ζει στα σύννεφα, όπως λέμε συνήθως. Συλλαμβάνει την πραγματικότητα και τήνε ζει. Αυτά που διαβάζει }303} στο Ευαγγέλιο και στους Πατέρες τα ενστερνίζεται, τα ζει, μπαίνει στις λεπτομέρειες, τα εμβαθύνει, τα κάνει βιώματα. Γίνεται λεπτός δέκτης των μηνυμάτων του Θεού.
Μέσα μας έχομε δύο κόσμους, τον καλό και τον κακό. Και οι δύο αυτοί αντλούν τη δύναμη από μία πηγή. Η δύναμη αυτή είναι σαν την μπαταρία. Αν βάζει την πρίζα στην μπαταρία ο κακός, μας οδηγεί στην καταστροφή. Αν, όμως, τηνε βάλει ο καλός, τότε όλα είναι στη ζωή μας ωραία, γαλήνια, θεία. Αλλά η ίδια δύναμη τροφοδοτεί τον καλό ή τον αντίθετο εαυτό μας. Κάθε φορά είμαστε αιχμάλωτοι σ’ ένα από τα δύο, ή στο καλό ή στο κακό.
Κι όταν γίνει κανείς αιχμάλωτος του καλού, τότε δεν μπορεί να κακολογήσει, δεν μπορεί να μισήσει, δεν μπορεί να πει ψέματα. Δεν μπορεί και να θέλει ακόμη. }304} Πώς να έλθει στην ψυχή του ο πονηρός να του φέρει απελπισία, απογοήτευση, νωθρότητα και τα τοιαύτα; Η θεία χάρις τον γεμίζει κι εκείνα δεν έχουν τη δύναμη να μπούνε μέσα. Δεν μπορούν να μπούνε, όταν το δωμάτιό του είναι γεμάτο από φίλους του πνευματικούς, που είναι μέσα στον αιθέρα, μέσα στο άπειρο –εννοώ τους αγγέλους, τους αγίους, τους μάρτυρες και κυρίως τον Χριστό. Το αντίθετο συμβαίνει όταν γίνει κανείς αιχμάλωτος του παλαιού ανθρώπου. Τότε κατέχεται υπό του κακού πνεύματος και δεν μπορεί να κάνει το καλό, γεμίζει κακίες, κατακρίσεις θυμούς κ.λπ.
Όταν σας προσβάλλει το κακό, να έχετε ευλυγισία και να στρέφεσθε στο καλό. Το κάθε κακό να το μεταστρέφετε να το μεταστοιχειώνετε να το μεταβάλλετε σε καλό. Η μεταστοιχείωσις αυτή γίνετε με την χάρι. … Για να γίνει αυτό ο άνθρωπος πρέπει να έχει δοθεί «εξ όλης ψυχής και εξ όλης καρδίας» στον Χριστό.
Θυμηθείτε τον πρωτομάρτυρα Στέφανο. Κατείχετο υπό του Θεού και ενώ εδιώκετο και ελιθοβολείτο, έλεγε για τους διώκτες του: «Κύριε, μη στήσης αυτοίς την αμαρτίαν ταύτην …». Γιατί φέρθηκε έτσι ο Άγιος Στέφανος; }305} Απλούστατα, γιατί δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς. Ήταν αιχμάλωτος του καλού. Νομίζετε, είναι εύκολο να ρίχνουν πάνω σας σωρό τις πέτρες; Για να σου ρίξουν καμιά πέτρα! Καλός, καλός, αλλά άμα σου έλθει η πέτρα, «ά!» θ’ αρχίσεις να φωνάζεις, «παλιόπαιδο!» κ.λπ. Αυτό δείχνει ότι παθαίνομε κατάληψη από το κακό πνεύμα. Και τότε πού να μπει ο Χριστός, πού να σταθεί; Είναι όλα μέσα μας κατειλημμένα. Μόλις, όμως μπούμε στην πνευματική ζωή, μόλις μπούμε στον Χριστό αλλάζουν όλα. Και κλέπτης να ήταν κανείς, παύει να κλέβει, και φονιάς, παύει να είναι φονιάς, και αιμοβόρος και κακός και μνησίκακος … Παύουν όλα. Παύει η αμαρτία και ζει ο Χριστός.
Και ο άνθρωπος σήμερα αυτό ζητάει. Και παίρνει τα δηλητήρια και τα ναρκωτικά, για να έλθει σε κόσμους χαράς· αλλά ψεύτικης χαράς. Κάτι αισθάνεται εκείνη τη στιγμή και αύριο είναι τσακισμένος. Το ένα τον τρίβει τον τρώει, τον τσακίζει, τον ψήνει. Ενώ το άλλο δήλαδή το δόσιμο στον Χριστό, τον ζωογονεί, του δίνει τη χαρά, τον κάνει να χαίρεται τη ζωή, να νιώθει δύναμη, μεγαλείο. }306}
Είναι μεγάλη τέχνη να τα καταφέρετε να αγιασθεί η ψυχή σας. Παντού μπορεί ν’ αγιάσει κανείς. Και στην Ομόνοια μπορεί ν’ αγιάσει, αν το θέλει. Στην εργασία σας, όποια κι αν είναι, μπορείτε να γίνετε άγιοι. Με την πραότητα, την υπομονή, την αγάπη. Να βάζετε κάθε μέρα νέα σειρά, νέα διάθεση, με ενθουσιασμό και αγάπη, προσευχή και σιωπή. Όχι να έχετε άγχος και να σας πονάει το στήθος.
Συμβαίνει για παράδειγμα να σας αναθέτουν εργασίες πέραν των ορίων των καθηκόντων σας. Δεν είναι σωστό ν’ αντιδράτε ή να εκνευρίζεσθε και να διαμαρτύρεσθε. Αυτές οι ταραχές φέρνουν κακό στον άνθρωπο. Να τα θεωρείτε όλα σαν ευκαιρίες αγιασμού. … μπορείτε ωστόσο να πείτε με ευγένεια βέβαια: «Συγχωρέστε με, δεν }307} θα μπορέσω να κάνω αυτή την εργασία». Αλλά μπορείτε και να μη μιλήσετε και να σας βγει σε καλό όλος αυτός ο κόπος.
Δούλευα σ’ όλα με επιμέλεια και χωρίς αντίρρηση. Έπαθα κανένα κακό;
Να εργάζεσθε με εγρήγορση, απλά, απαλά, χωρίς αγωνία, με χαρά κι αγαλλίαση, με αγαθή διάθεση. Τότε έρχεται η θεία χάρις. }308}
Συμβαίνει πολλές φορές να αισθάνεται κανείς υπερβολική στενοχώρια για την κατάσταση του κόσμου. Να υποφέρει που βλέπει ότι το θέλημα του Θεού δεν γίνεται σήμερα απ’ τους ανθρώπους ή κι απ’ τον ίδιο. Να πονάει με τον πόνο το σωματικό και τον ψυχικό των άλλων. Η ευαισθησία αυτή είναι δώρο του Θεού. Στις γυναίκες τη συναντάμε συχνότερα. Οι ψυχές που έχουν αυτή τη λεπτότητα είναι ιδιαίτερα δεκτικές στα μηνύματα και στη θέληση του Θεού. Αυτές οι ευαίσθητες ψυχές έχουν τη δυνατότητα να προχωρήσουν πολύ στην εν Χριστώ ζωή, διότι αγαπάνε τον Θεό και δεν θέλουν να Τον λυπήσουν. Διατρέχουν όμως έναν κίνδυνο. Αν δεν δώσουν στον Χριστό με εμπιστοσύνη τη ζωή τους, είναι δυνατόν το πονηρό πνεύμα να εκμεταλλευθεί τη λεπτότητά τους και να τις οδηγήσει σε λύπη και σε απελπισία.
Η ευαισθησία δεν έχει διόρθωση. Μπορεί μόνο να μετασχηματισθεί, να μεταποιηθεί, να μετατραπεί, να μεταμορφωθεί, να μεταστοιχειωθεί, να γίνει αγάπη, χαρά, θεία λατρεία. Πώς; Με τη στροφή προς τα άνω. Να στρέψετε την κάθε θλίψη στη γνώση του Χριστού, στην αγάπη Του, στη λατρεία Του. Κι ο Χριστός που συνεχώς περιμένει με λαχτάρα να μας βοηθήσει, θα σας δώσει την χάρι Του και τη δύναμή Του και θα μετατρέψει τη θλίψη σε χαρά, σε αγάπη για τους αδελφούς, σε λατρεία προς τον ίδιο. Έτσι θα φύγει το σκοτάδι. }309}
Μην κοιτάζετε αυτό που σας συμβαίνει, αλλά να κοιτάζετε το φως, τον Χριστό, όπως το παιδί κοιτάζει την μητέρα του, όταν κάτι του συμβεί. Όλα να τα βλέπετε χωρίς άγχος, χωρίς στενοχώρια, χωρίς πίεση, χωρίς σφίξιμο. Δεν είναι ανάγκη να προσπαθείτε και να σφίγγεσθε. Όλη σας η προσπάθεια να είναι ν’ ατενίσετε προς το φως, να κατακτήσετε το φως. Έτσι, αντί να δίδεσθε στη στενοχώρια, που δεν είναι του Πνεύματος του Θεού, θα δίδεσθε στη δοξολογία του Θεού.
Όλα τα δυσάρεστα που μένουν μέσα στην ψυχή σας και φέρνουν άγχος, μπορούν να γίνουν αφορμή για τη λατρεία του Θεού και να παύσουν να σας καταπονούν. Να έχετε εμπιστοσύνη στον Θεό. Τότε ξενοιάζετε και γίνεσθε όργανά Του.
Όλα να τα’ αντιμετωπίζετε με αγάπη, με καλοσύνη, με πραότητα, με υπομονή και με ταπείνωση. Να είστε βράχοι. Όλα να ξεσπάνε πάνω σας και σαν τα κύματα να γυρίζουν πίσω· εσείς να είστε ατάραχοι. Αλλά θα πείτε: «Έ, γίνετε αυτό;». Ναι, με την χάρι του Θεού γίνεται πάντοτε. Αν τα παίρνομε ανθρώπινα, δεν γίνεται. }310}
… γυμναστική είναι για μας όλες οι αντιδράσεις του περιβάλλοντος και οι δυσκολίες γύρω μας. Γυμνάζομε τον εαυτό μας πάνω στην υπομονή, στην καρτερία.
-Ετούτη εδώ η γυναίκα σου, σ’ αγαπάει πολύ.
-Ναι, αλλά μου κάνει αυτά …
-Σου τα κάνει αυτά για να σ’ αγιάσει, αλλά εσένα δεν κόβει το μυαλό σου. Εξοργίζεσαι και, αντί ν’ αγιάζεις, κολάζεσαι.
Αν είχε όμως υπομονή και ταπείνωση, δεν θα έχανε τις ευκαιρίες του αγιασμού.
Είναι μεγάλο πράγμα, μεγάλη αρετή η υπομονή. Ο Χριστός είπε: «Άμα δεν έχετε υπομονή, θα χάσετε τις ψυχές σας· για να τις κερδίσετε, πρέπει να έχετε υπομονή». Η υπομονή είναι αγάπη, χωρίς αγάπη δεν μπορείς να έχεις υπομονή. Είναι όμως και θέμα πίστεως. Στην πραγματικότητα, είμαστε άπιστοι, γιατί δεν ξέρομε πώς τα φέρνει ο Θεός και μας απαλλάσει απ’ τις δυσκολίες και τις στενοχώριες. Να παρακαλάτε την Παναγία: }311}
«Στρέψον τον κοπετόν εις χαράν,
εις ευθυμίαν δε το πένθος μετάβαλε,
τον θρήνον εις ευφροσύνην και αγαλλίασιν νυν,
Θεοτόκε μόνη παντευλόγητε».
Η διάθεση ν’ αγαπήσομε τον Θεό έχει μέσα της και κάποιον πόνο. Όταν θέλομε να ζήσομε πνευματικά, πονάμε, διότι πρέπει να κόβομε κάθε δεσμό που μας ενώνει με την ύλη. Όταν όμως θέλομε να ικανοποιήσομε τον εαυτό μας ή τους άλλους, αυτό που δίνομε είναι μια αγάπη, μία ενέργεια· είναι μία δύναμη της ψυχής μας, που μέρος το «ξοδεύομε» κι εκεί. Θέλει προσοχή, τι τάξη και σειρά θα βάλομε στη ζωή μας, για ποιόν θα γίνει το «έξοδο».
Η θλίψη, η κατά Θεόν, έχει μέσα της χαρά. Προχωρεί κανείς εμπρός εξαιτίας της. Δεν αφήνει μέσα του την κατάθλιψη, που φθείρει την ψυχή. Όταν υπάρχει ταπείνωση, δεν υπάρχει κατάθλιψη. Ο εγωιστής στενοχωριέται πολύ με το καθετί. Ο ταπεινός είναι ελεύθερος και ανεξάρτητος απ’ όλους κι απ’ όλα. Αυτό γίνεται μόνο με την ένωση με τον Χριστό. Όλες οι αισθήσεις να λειτουργούν σύμφωνα με το νόμο του Κυρίου. Να είστε έτοιμοι να κενωθείτε στον οποιονδήποτε. Αυτό είναι ελευθερία. Όπου αγάπη εκεί ελευθερία. Ζώντας μέσα στην αγάπη του Θεού, ζείτε μέσα στην ελευθερία. }312}
Πολλοί άνθρωποι και μάλιστα χριστιανοί, δεν δέχονται καθόλου την ύπαρξη του δαίμονα. Το δαιμόνιο όμως δεν μπορείς να το αρνηθείς. Πιστεύω ότι υπάρχει διάβολος και λέω μάλιστα ότι, αν βγάλουμε απ’ το Ευαγγέλιο την πίστη στην ύπαρξη του διαβόλου τι γίνεται; Πάει το Ευαγγέλιο. … Δεν μπορούμε ν’ αγνοήσομε την ύπαρξη του διαβόλου, του οποίου τα έργα ήλθε να καταργήσει ο Χριστός.
Εγώ όμως σας λέγω, αντί ν’ ασχολείσθε με τον διάβολο και τις πονηρίες του, αντί ν’ ασχολείσθε με τα πάθη, να στραφείτε στην αγάπη του Χριστού. }313}
Εδώ θαυμάζει κανείς το πνεύμα του ποιητή. Βάζει τέχνη στη δομή του τροπαρίου, δηλαδή πλοκή, πλοκή λόγου. Είδατε τι λέει; Προσέχετε την κάθε λέξη. «Πλάνης μηχανήματα». …
Ο σατανάς φτιάχνει το μηχανισμό της πλάνης. Χωρίς να το καταλάβομε εμείς ο πονηρός φτιάχνει παγίδες. Με τη λαχτάρα για τον Χριστό η δύναμη της ψυχής φεύγει απ’ τις παγίδες και πάει στον Χριστό. Άλλο πράγμα αυτό. Πιο ευγενές. Το να μάχεσαι τον εχθρό σου είναι μια προσπάθεια με σπρωξίματα και πίεση. Στην αγάπη του Χριστού όμως δεν υπάρχουν σπρωξίματα. Εδώ η δύναμη της ψυχής μεταποιείται χωρίς κόπο. Δεν πρέπει ν’ αντιδράτε με τα ίδια όργανα. Αδιαφορήστε! Αυτή η αδιαφορία προς τον εχθρό είναι μεγάλη τέχνη. Τέχνη τεχνών. Γίνεται μόνο με τη θεία χάρι. Η αντιμετώπιση του κακού με την χάρι του Θεού γίνεται αναίμακτα και ακοπίαστα. Χωρίς σπρώξιμο και χωρίς σφίξιμο.
Τι είπαμε; Δεν είπαμε ότι ο διάβολος είναι πολυμήχανος; Οι μηχανισμοί του διαβόλου είναι πονηροί. Τρόμος! Γιαυτό πρέπει κι εμείς να φτιάχνομε ευσεβείς μηχανισμούς αμύνης,χωρίς πονηρία, για να καταστρέψομε τη δύναμη των δικών του παγίδων. }314}
Όταν ντυθούμε την πανοπλία του Θεού, τα πάντα θα κατορθώσομε· και μάλιστα πολύ εύκολα. Είναι εύκολα όλα, όταν μπούμε στη θεία χάρι. Τότε είμαστε πιο ελεύθεροι, πιο δυνατοί. Μας προστατεύει η θεία χάρις. Αν αγωνισθούμε ερωτευθούμε τον Χριστό, τότε αποκτούμε τη θεία χάρι. Οπλισμένοι με τη θεία χάρι, δεν διατρέχομε κίνδυνο κι ο διάβολος μας βλέπει και φεύγει.
Κι εγώ ο καημένος ο ταπεινός από μικρός έτσι εργαζόμουν κι έχω μια μικρή πείρα. Δεν ήθελα να σκέπτομαι τις παγίδες, αδιαφορούσα. Στην αρχή, όμως, ξεκίνησα αλλιώς. Ξαπλωνόμουν κάτω κι έλεγα ότι είμαι πεθαμένος. Βίαζα τον εαυτό μου με τη βία του θανάτου. Δαίμονες έρχονταν και μες στο φόβο έλεγα: «Έχε μνήμην θανάτου δια παντός, έχε μνήμην κολάσεως». Τα παράτησα. Τα είχα ζήσει κι εκείνα. Καλά είναι κι εκείνα για τους αρχαρίους. Αλλά «ο φοβούμενος ου τετελείωται εν τη αγάπη».
Γράφει ο ιερός Αυγουστίνος: «Διαλογισμοί με απασχολούν και μπλέκομαι σε συζητήσεις». Βλέπετε, εδώ ομιλούσε ο παλαιός άνθρωπος με τον νέο, με τον κατά Χριστόν άνθρωπο. Έκανε συζήτηση. Εμένα δεν μου αρέσει }315} να συζητώ με τον παλαιό άνθρωπο. Δηλαδή με τραβάει από πίσω, απ’ το ράσο, αλλ’ αμέσως ανοίγω τα χέρια προς τον Χριστό κι έτσι τον περιφρονώ με τη θεία χάρι, δεν τον σκέπτομαι. Όπως το μωρό παιδί ανοίγει τα χέρια και πέφτει στην αγκαλιά της μάνας του, έτσι κάνω κι εγώ. Είναι μυστήριο, δεν ξέρω αν καταλαβαίνετε τη λεπτότητα του θέματος. Όταν προσπαθείτε ν’ αποφύγετε τον παλαιό άνθρωπο χωρίς την χάρι, τον ζείτε. Με την χάρι, όμως, δεν σας απασχολεί πια. Υπάρχει στο βάθος. Όλα μένουν μέσα μας και τα άσχημα δεν χάνονται. Με την χάρι όμως μετουσιώνονται, μεταποιούνται, μεταστοιχειώνονται. «Ίνα τον παλαιόν αποθέμενοι άνθρωπον, τον νέον ενδυσώμεθα και Σοι ζήσωμεν, τω ημετέρω Δεσπότη», δεν λέγει στην ευχή της ενάτης ώρας;
Ο Χριστός θέλει να ενωθούμε μαζί Του και περιμένει έξω απ’ την πόρτα της ψυχής μας. Από μας εξαρτάται να δεχθούμε τη θεία χάρι. Μόνο η θεία χάρις μπορεί να μας αλλάξει. Εμείς τίποτα δεν μπορούμε μόνοι μας. Η χάρις όλα θα μας τα δώσει. Εμείς να προσπαθούμε να μειώνομε τον εγωισμό και τη φιλαυτία μας. Να είμαστε ταπεινοί. Να δοθούμε στον Χριστό κι όλα φεύγουν τα αντιδραστικά, σωματικά και ψυχικά. }316}
Ενώ πρώτα ήταν ανίκανος (ο απόστολος Παύλος) να κάνει το καλό, μετά έγινε ανίκανος να κάνει το κακό. Δεν μπορούσε δεν το ήθελε.
Με τη θεία χάρι τα πάντα είναι κατορθωτά. Με τη θεία χάρι οι μάρτυρες του Χριστού δεν καταλάβαιναν τους πόνους, που προξενούσαν τα μαρτύρια. Με τη θεία χάρι όλα γίνονται ανώδυνα. Αυτόν τον τρόπο τον απαλό να χρησιμοποιείτε. Μην αγωνίζεσθε να διώξετε το σκοτάδι, το κακό. Δεν πετυχαίνετε τίποτα χτυπώντας το σκοτάδι. Βρίσκεσθε στο σκοτάδι και θέλετε να απαλλαγείτε; Εσείς τι κάνετε; Διώχνετε με δύναμη το σκοτάδι, το χτυπάτε, αλλ’ αυτό δεν φεύγει. Θέλετε φως; Ανοίξτε μια τρυπίτσα και θα έλθει μια ακτίνα του ήλιου, θα έλθει το φως. Αντί να διώχνετε το σκοτάδι, αντί να διώχνετε τον εχθρό, να μην μπει }317} μέσα σας, ανοίξτε τα χέρια στην αγκάλη του Χριστού. Αυτός είναι ο πιο τέλειος τρόπος, να μην πολεμάτε, δηλαδή, απευθείας το κακό, αλλά ν’ αγαπήσετε τον Χριστό, το φως Του, και το κακό θα υποχωρήσει. }318}
Το σπουδαιότερο όπλο κατά του διαβόλου είναι ο Τίμιος Σταυρός, που τον τρέμει. Ο σταυρός όμως, να γίνεται σωστά.
Η επικοινωνία με τον Χριστό όταν γίνεται απλά, απαλά, χωρίς πίεση κάνει τον διάβολο να φεύγει. Ο σατανάς δεν φεύγει με πίεση, με σφίξιμο. Απομακρύνεται με την πραότητα και την προσευχή. Υποχωρεί όταν δει την ψυχή να τον περιφρονεί και να στρέφεται με αγάπη προς τον Χριστό. Την περιφρόνηση δεν μπορεί να την υποφέρει, διότι είναι υπερόπτης. Όταν όμως πιέζεσθε το κακό πνεύμα σας παίρνει είδηση και σας πολεμάει. Μην ασχολείσθε με τον διάβολο, ούτε να παρακαλείτε να φύγει. Όσο παρακαλείτε να φύγει, τόσο σας αγκαλιάζει. Τον διάβολο να τον περιφρονείτε. Να μην τον πολεμάτε κατά μετώπον. Όταν πολεμάς με πείσμα κατά του διαβόλου, επιτίθεται κι εκείνος σαν τίγρις, σαν αγριόγατα. Όταν του ρίχνεις σφαίρα, }318} αυτός σου ρίχνει χειροβομβίδα. Όταν του ρίχνεις βόμβα, σου ρίχνει πύραυλο. Μην κοιτάζετε το κακό. Να κοιτάζετε την αγκαλιά του Θεού και να πέφτετε μες στην αγκαλιά Του και να προχωράτε. Να Του δοθείτε, να Τον αγαπήσετε τον Χριστό, να ζείτε με εγρήγορση. Η εγρήγορση στον άνθρωπο που αγαπάει τον Θεό είναι απαραίτητη.
Τα πράγματα είναι απλά κι εύκολα στην πνευματική ζωή, στη ζωή εν Χριστώ· αρκεί να ξέρετε να διακρίνετε. Όταν σας ενοχλήσει κάτι, ένας λογισμός, ένας πειρασμός, μία επίθεση, περιφρονώντας όλ’ αυτά, θα στρέφετε την προσοχή σας, το βλέμμα σας στον Χριστό. Εκείνος μετά θα αναλάβει να σας ανεβάσει. Εκείνος θα σας πιάσει απ’ το χέρι και θα σας δώσει πλούσια τη θεία Του χάρι. Εσείς λίγη προσπάθεια θα κάνετε. Παίρνομε ένα εκατομμύριο. Το κόβομε κομματάκια. Παίρνομε το ένα εκατομμυριοστό. Το ένα εκατομμυριοστό του εκατομμυριοστού είναι του ανθρώπου η προσπάθεια, λίγη δηλαδή διάθεση. Κινείσθε προς τον Θεό και στο δευτερόλεπτο του δευτερολέπτου έρχεται η θεία χάρις. Το σκέπτεσθε κι έρχεται το Άγιον Πνεύμα. Δεν κάνετε τίποτα.
Όταν δείτε το αντίθετο πνεύμα να έρχεται να σας }319} βουτήξει εσείς δεν τρομοκρατείσθε, ούτε το κοιτάζετε, ούτε προσπαθείτε να το βγάλετε από μέσα σας. Τι κάνετε; Ο καλύτερος τρόπος είναι η περιφρόνηση. Δηλαδή ανοίγετε την αγκαλιά σας, ανοίγετε τα χέρια σας στον Χριστό, όπως το παιδάκι που βλέπει κάποιο θηρίο άγριο και δεν φοβάται, γιατί είναι δίπλα ο πατέρας του και πέφτει στην αγκαλιά του. Αυτό τον τρόπο να χρησιμοποιείτε σε κάθε προσβολή του πονηρού και σε κάθε λογισμό δηλαδή την περιφρόνηση.
Όλα να τα προλαμβάνετε με την προσευχή. Αυτό είναι μεγάλο μυστικό. Την ώρα του πειρασμού, εκεί που πάτε να τον περιφρονήσετε, ο πονηρός σας βουτάει, σας καθηλώνει και σας σφίγγει και κάνει το δικό του κι όχι αυτό που θέλετε εσείς. Πρέπει να προλάβετε να κάνετε το άνοιγμα στον Θεό. Για να το πετύχετε όμως αυτό πρέπει να σας φωτίσει η θεία χάρις. Αν αυτό δεν γίνει αμέσως, τότε σας αρπάζει ο πονηρός κι ενώ προσπαθείτε να τον διώξετε, σας έχει ήδη συλλάβει.
Εζήτησα από έναν άνθρωπο να μου κάνει κάτι. Αυτός αρνιόταν λέγοντας ότι η επιστήμη τα λεει αλλιώς. Επέμεινα εγώ, τίποτα εκείνος.Πήγα ν’ αγανακτήσω. Το κατάλαβα. Τη στιγμή εκείνη, στράφηκα στον Χριστό και πρόλαβα το κακό. }320}
Αυτή περιφρόνηση έχει μεγάλη τέχνη.
Η περιφρόνηση του κακού πνεύματος γίνεται μόνο με την χάρι του Θεού. Γυρίζετε προς τον Χριστό τρέχετε προς τον Χριστό, ανοίγετε τα χέρια σας προς τον Χριστό, προσπαθείτε να γνωρίσετε τον Χριστό, ν’ αγαπήσετε τον Χριστό, να αισθανθείτε τον Χριστό και σ’ αυτή σας την προσπάθεια, όταν τα ελατήρια σας είναι αγνά και καθαρά και ειλικρινή, ανοίγει η χάρις την ψυχή σας και σας λέει: «Έγειρε ο καθεύδων και ανάστα εκ των νεκρών και επιφαύσει σοι ο Χριστός». Εκεί, μέσα στο θείο φως θα ζούμε πάντοτε, εφόσον θ’ αγαπάει και θα λαχταράει η ψυχή μας τον Θεό. Έτσι, με την χάρι του Χριστού, είναι όλα εύκολα κι όλα αληθινά τα λόγια του Χριστού, που είπε: «Ο γαρ ζυγός μου χρηστός και το φορτίον μου ελαφρόν εστιν».
Μερικοί βλέπουν τον διάβολο να παρουσιάζεται με διάφορες μορφές, να κάνει θορύβους, να τους χτυπάει κ.α. Αυτά γίνονται τις πιο πολλές φορές στους μπερδεμένους.
Όταν κανείς δεν άρχισε κανονικά την πνευματική ζωή ή τον βαραίνει κάτι κληρονομικό, βλέπει τον σατανά να παρουσιάζεται μπροστά }322} του, να του κάνει φασαρίες κ.λπ. Καμιά φορά μπορεί να πάθει και σχιζοφρένεια ο άνθρωπος. Ο σχιζοφρενής επηρεάζεται απ’ τα βιώματα της παλιάς ζωής των προγόνων.
Και κάτι ακόμη. Να μη δίνομε στον διάβολο δικαιώματα. Δηλαδή εγώ δεν αφήνω ούτε μια σκέψη μνησικακίας μέσα μου ούτε μια σκέψη εγωισμού, μη βρει παράθυρο ο σατανάς. Το παράθυρο είναι το δικαίωμα. Όταν απομακρύνεσαι απ’ τον Θεό, κινδυνεύεις, γιατί σε βρίσκει «σκέτον» ο σατανάς και κυριαρχεί επάνω σου. Ακούστε κι εμένανε, που έχω λίγη πείρα σ’ αυτά.
Η τελεία εμπιστοσύνη στα χέρια του Θεού -αυτή είναι η αγία ταπείνωση. Η τέλεια υπακοή στο Θεό χωρίς αντίρρηση, χωρίς αντίδραση, έστω κι αν ορισμένα πράγματα φαίνονται δύσκολα και παράλογα. Το άφημα στα χέρια του Θεού. Αυτό που λέμε στην Θεία Λειτουργία τα λέγει όλα: «πάσαν την ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα». Σ’ εσένα Κύριε, τα }323} αφήνομε όλα. Αυτή είναι η εμπιστοσύνη στον Θεό. Αυτή είναι η αγία ταπείνωση. Αυτή μεταμορφώνει τον άνθρωπο. Τον καθιστά θεάνθρωπο.
Ο ταπεινός έχει συνείδηση της εσωτερικής του καταστάσεως και, όσο κι αν είναι άσχημη, δεν χάνει την προσωπικότητά του. Γνωρίζει ότι είναι αμαρτωλός και θλίβεται γι’ αυτό, αλλά δεν απελπίζεται, δεν εξουθενώνει τον εαυτό του. Ο έχων την αγία ταπείνωση δεν μιλάει καθόλου, δηλαδή δεν αντιδρά. Δέχεται να τον παρατηρούν, να τον ελέγχουν οι άλλοι, χωρίς να εξοργίζεται και να δικαιολογείται. Δεν χάνει την ισορροπία του. Το αντίθετο συμβαίνει με τον εγωιστή, τον έχοντα αισθήματα κατωτερότητος. Στην αρχή μοιάζει με τον ταπεινό. Λίγο, όμως, αν τον πειράξει κανείς, αμέσως χάνει την ειρήνη του, εκνευρίζεται, ταράζεται.
Ο ταπεινός πιστεύει ότι όλα εξαρτώνται απ’ τον Χριστό κι ότι ο Χριστός του δίδει την χάρι Του κι έτσι προχωράει. Όποιος έχει την αγία ταπείνωση, ζει από τώρα στην επίγεια άκτιστη Εκκλησία. Έχει πάντα τη χαρά του Χριστού, και στα δυσάρεστα. … Φλεγόταν απ’ την αγάπη του Χριστού. Η ταπείνωση τον ανέβασε εκεί. Να καίγεσαι για τον Θεό· αυτό είναι το παν.
Αν έχετε αγάπη στον πλησίον και στον Θεό, θα δώσει }324} ο Θεός την ταπείνωση, θα δώσει τον αγιασμό. Αν δεν έχετε αγάπη στον Θεό και στον πλησίον αν τεμπελιάζετε, θα σας βασανίσει ο σατανάς, θα σας εκδικηθεί ο παλαιός άνθρωπος, θα σας φταίνε όλοι κι όλα, θα γκρινιάζετε λέγοντας: «Γιατί τα’ άφησες αυτό εδώ, γιατί εκεί;». Και θα νομίζετε ότι δήθεν φταίνε οι δουλειές ο κόπος. Θα λέτε: «Τι θα γίνει μ’ αυτή την κατάσταση που έφθασα, πώς φέρομαι έτσι;», χωρίς να καταλαβαίνετε από πού προέρχεται αυτή η κατάσταση. Ενώ αυτό είναι η εκδίκηση των ενστίκτων.
Όταν ο άνθρωπος ζει χωρίς Θεό, χωρίς γαλήνη, χωρίς εμπιστοσύνη, αλλά με άγχος, αγωνία, κατάθλιψη, απελπισία, αποκτάει ασθένειες σωματικές και ψυχικές. Η ψυχασθένεια, η νευρασθένεια, ο διχασμός είναι δαιμονικές καταστάσεις. Δαιμόνιο είναι επίσης και η ταπεινολογία. Το λένε και αίσθημα κατωτερότητος. Η αληθινή ταπείνωση δεν μιλάει, δεν λέει ταπεινολογίες, δηλαδή «είμαι αμαρτωλός, ανάξιος, ελάχιστος πάντων …». Φοβάται ο ταπεινός μήπως με τις ταπεινολογίες πέσει στην κενοδοξία. Η χάρις του Θεού δεν πλησιάζει εδώ. Αντίθετα η χάρις του Θεού βρίσκεται εκεί όπου υπάρχει αληθινή ταπείνωση, η θεία ταπείνωση, η τελεία εμπιστοσύνη στον Θεό. Η εξάρτηση από Εκείνον.
Αυτό έχει μεγάλη αξία να οδηγείσαι απ’ τον Θεό, να μην έχεις κανένα θέλημα. … Αυτή είναι η πραγματική ελευθερία. Να καίγεσαι για τον Θεό. Αυτό είναι το παν. Αν νικηθείς απ’ }325} τον Θεό, υποδουλώνεσαι σ’ Αυτόν και ζεις στην ελευθερία των τέκνων του Θεού …
Χρειάζεται βέβαια και λίγη προσπάθεια, αλλά η άκρα ταπείνωση δεν αποκτιέται με τις προσπάθειες και τον αγώνα μόνο. Είναι αποτέλεσμα χάριτος. Το λέω εκ πείρας: ό,τι έχω το έχω απ’ την χάρι.
Να είμαστε σε όλα ταπεινοί· στη σκέψη, στα λόγια, στη συμπεριφορά. Ποτέ να μην παρουσιαστούμε στον Θεό και να πούμε: «Έχω αρετές». Ο Θεός δεν θέλει την αρετή μας. Πάντα να παρουσιάζεσαι στον Θεό ως αμαρτωλός· χωρίς όμως απελπισία, αλλά «θαρρών εις το έλεος της ευσπλαχνίας Του». Αρκεί να βρούμε το μυστικό. }326}
Το μυστικό είναι η αγάπη στον Χριστό και η ταπείνωση. Ο Χριστός θα δώσει την ταπείνωση. Εμείς δεν μπορούμε με τις αδυναμίες μας να Τον αγαπήσομε. Ας μας αγαπήσει Αυτός. Ας Τον παρακαλούμε πολύ να μας αγαπήσει Εκείνος και να μας δώσει το ζήλο να Τον αγαπήσομε κι εμείς.
Άμα θέλεις να φιλοσοφήσεις όλα θα τα ρίχνεις στον κακό εαυτό σου και θα ταπεινώνεσαι πάντοτε. Είναι ταπείνωση να πιστεύεις ότι όλοι είναι καλοί. Κι αν ακούεις για κάποιον κάτι αρνητικό να μην το πιστεύεις. Όλους να τους αγαπάεις και να μη σκέπτεσαι για κανέναν κακό και για όλους να προσεύχεσαι. Δεν θέλεις άλλη φιλοσοφία. Η καρδιά του κενόδοξου δεν μπορεί να ταπεινωθεί. Όταν τον ελέγχουν ή νουθετούν, αντιλέγει έντονα, ενώ, όταν τον επαινούν και τον κολακεύουν, φέρεται άπρεπα. Ό,τι και να του πεις, εννοεί να υπερηφανεύεται περισσότερο. Ασχολείται και περιστρέφεται γύρω απ’ τον εαυτό του. Αντίθετα, ο αμαρτωλός που μετανοεί κι εξομολογείται βγαίνει απ’ τον εαυτό του. Όταν εξομολογηθεί δεν γυρνάει πίσω.
Ο κενόδοξος την ψυχή του την αποξενώνει απ’ την αιώνια ζωή. Τελικά ο εγωισμός είναι σκέτη κουταμάρα! Η κενοδοξία μας κάνει κούφιους. Όταν κάνομε κάτι για να επιδειχθούμε, καταντούμε άδειοι ψυχικά. }327}
Θέλω να γίνω πιο καλός, θέλω να λατρεύω τον Θεό με αγάπη, με λαχτάρα, και κάνω όνειρα και κάνω προσπάθεια, αλλά δεν γίνεται τίποτα. Όμως αυτό μου δίνει χαρά και μια ικανοποίηση ότι επιτέλους προσπαθώ ν’ αγαπήσω τον Χριστό. Δεν το έχω κατορθώσει αλλά το επιθυμώ.
Λέγει ο σοφός Σολομών ότι ο Χριστός «ευρίσκεται τοις μη πειράζουσιν Αυτόν». Οι «πειράζοντες» τον Θεόν είναι όσοι αμφιβάλλουν, διστάζουν ή και χειρότερα ακόμη, ανθίστανται στην παντοδυναμία Του και πανσοφία Του. Δεν πρέπει η ψυχή μας ν’ αντιστέκεται και να λέει, «γιατί το }328} έκανε έτσι αυτό ο Θεός, γιατί το άλλο αλλιώς, δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά;». … Αυτά τα «γιατί» πολύ βασανίζουν τον άνθρωπο, δημιουργούν αυτά που λέει ο κόσμος «κόμπλεξ»· παραδείγματος χάριν, «γιατί να είμαι πολύ ψηλός;» ή και το αντίθετο «πολύ κοντός;». Αυτό δεν φεύγει από μέσα. Και προσεύχεται κανείς και κάνει αγρυπνίες, αλλά γίνεται το αντίθετο. Και υποφέρει κι αγανακτεί χωρίς αποτέλεσμα. Ενώ με το Χριστό, με την χάρι φεύγουν όλα. Υπάρχει αυτό το «κάτι» στο βάθος, δηλαδή το «γιατί», αλλ’ η χάρις του Θεού επισκιάζει τον άνθρωπο κι ενώ η ρίζα είναι το κόμπλεξ, εκεί πάνω φυτρώνει τριανταφυλλιά με ωραία τριαντάφυλλα κι όσο ποτίζεται με την πίστη με την αγάπη με την υπομονή με την ταπείνωση τόσο παύει να έχει δύναμη το κακό παύει να υπάρχει δηλαδή δεν εξαφανίζεται αλλά μαραίνεται. Όσο δεν ποτίζεται η τριανταφυλλιά τόσο μαραίνεται, ξηραίνεται, χάνεται κι αμέσως ξεπετάγεται το αγκάθι.
Δεν είναι, όμως μόνο η αντίδραση και τα «γιατί», που δείχνουν ότι εκπειράζομε τον Θεόν. Εκπειράζομε τον Θεό, όταν ζητούμε κάτι από Εκείνον, αλλά η ζωή μας είναι μακράν του Θεού. Τον εκπειράζομε όταν ζητούμε κάτι αλλά η ζωή μας δεν είναι σύμφωνη με το θέλημά Του –πράγματα, δηλαδή ενάντια στον Θεό· άγχος αγωνία απ’ το ένα μέρος κι απ’ το άλλο παρακαλούμε. }329}
Δεν γίνεσθε άγιοι κυνηγώντας το κακό. Άστε το κακό. Να κοιτάζετε προς τον Χριστό κι αυτό θα σας σώσει. Εκείνο που κάνει άγιο τον άνθρωπο είναι η αγάπη, η λατρεία προς τον Χριστό η οποία δεν μπορεί να εκφρασθεί δεν μπορεί δεν μπορεί … Και προσπαθεί ο άνθρωπος να κάνει ασκήσεις, να κάνει τέτοια πράγματα και να καταπονεί τον εαυτό του για την αγάπη του Θεού.
Κανείς ασκητής δεν αγίασε χωρίς ασκήσεις. Κανείς δεν μπόρεσε ν’ ανέλθει στην πνευματικότητα χωρίς ν’ ασκηθεί. Πρέπει να γίνονται ασκήσεις. Άσκηση είναι οι μετάνοιες, οι αγρυπνίες κ.λπ. αλλά όχι με βία. Όλα να γίνονται με χαρά. Δεν είναι οι μετάνοιες που θα κάνομε δεν είναι οι προσευχές είναι το δόσιμο ο έρωτας για τον Χριστό για τα πνευματικά. Υπάρχουν πολλοί που τα κάνουνε αυτά όχι για τον Θεό αλλά για άσκηση, για ωφέλεια σωματική. Όμως οι πνευματικοί άνθρωποι το κάνουνε για ψυχική ωφέλεια, για τον Θεό. Αλλά και το σώμα ωφελείται πολύ δεν αρρωσταίνει. Πολλά καλά έρχονται.
Μέσα στην άσκηση τις μετάνοιες τις αγρυπνίες και τις άλλες κακουχίες είναι και η νηστεία. «Παχεία γαστήρ λεπτόν ου τίκτει νόον». }330}
Λένε ότι το προβατάκι τρώει τα χορταράκια της γης κι είναι τόσο ήσυχο. … Ενώ ο σκύλος ή η γάτα κι όλ’ αυτά τα σαρκοφάγα, είναι όλα τους άγρια ζώα. Το κρέας κάνει κακό στον άνθρωπο. Κάνουν καλό τα χόρτα, τα φρούτα κ.λπ.
Δεν είναι το φαγητό δεν είναι οι καλές συνθήκες διαβιώσεως που εξασφαλίζουν την καλή υγεία. Είναι η αγία ζωή, η ζωή του Χριστού.
Για να τα κάνετε όμως αυτά πρέπει να έχετε πίστη. Αλλιώς σας πιάνει λιγούρα. Η νηστεία είναι και ζήτημα πίστεως. Δεν παθαίνετε μ’ αυτήν κακό, όταν το χωνεύσετε καλά το φαγητό σας. Οι ασκητές μεταποιούν τον αέρα σε λεύκωμα και δεν τους πειράζει η νηστεία. Όταν έχετε τον έρωτα τον θείον, μπορείτε να νηστεύετε με ευχαρίστηση κι όλα είναι εύκολα· αλλιώς σας φαίνονται όλα βουνό. Όποιοι έδωσαν την καρδιά τους στον Χριστό και με θερμή αγάπη }331} έλεγαν την ευχή, κυριάρχησαν και νίκησαν τη λαιμαργία και την έλλειψη εγκράτειας.
Το αλάτι χρειάζεται στον οργανισμό του ανθρώπου. Υπάρχει μία φήμη ότι το αλάτι κάνει κακό. Δεν είναι σωστό αυτό. Είναι στοιχείο που χρειάζεται. Και είναι ορισμένοι μάλιστα που πολύ το έχουν ανάγκη. Άλλοι δεν το έχουν ανάγκη, ενώ κάποιους τους πειράζει. Είναι ζήτημα ιχνοστοιχείων του οργανισμού. Χρειάζεται μικροβιολογική εξέταση. }332}
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ
Μεγάλο πράγμα η μοναχική ζωή! Πολύ μεγάλο. Μεγάλη, υψηλή ζωή, θεία ζωή, ποιητική ζωή. … Αυτή τη ζωή τη λένε αγγελική και είναι αγγελική. Είναι όντως τέτοια.
Για να τη ζει όμως σωστά ο μοναχός πρέπει να έχει μοναχική συνείδηση. Κι αυτό θα το πετύχει με τη στροφή του εξ ολοκλήρου στον Θεό και στο σκοπό που έχει βάλει. Ζει με τη σιωπή, τη νοερά προσευχή, την άσκηση, την υπακοή. Πρέπει να αποθάνει για όλα, για να ζει εν Χριστώ. }335}
Ο μοναχισμός δεν πρέπει να είναι φυγή αρνητική αλλά φυγή θείου έρωτος, θείας λατρείας.
Όλο το μυστήριο είναι η προσευχή το δόσιμο η αγάπη στον Χριστό. Η μοναχική ζωή είναι ζωή χαρισάμενη. Πρέπει να γλυκαθεί ο μοναχός στην προσευχή, να ελκυσθεί υπό της θείας χάριτος. Δεν μπορεί να σταθεί στο μοναχισμό, αν δεν γλυκαθεί στην προσευχή.
Αλλ’ αυτό που τον κρατά στο μοναστήρι μαζί με την προσευχή είναι και η εργασία και το εργόχειρο. Δεν είναι άλλο η δουλειά και άλλο η προσευχή. Η εργασία δεν εμποδίζει την προσευχή, αντίθετα την ενισχύει και την κάνει πιο καλή. Είναι θέμα αγάπης. Η εργασία μάλιστα είναι σαν να προσεύχεται κανείς, σαν να κάνει μετάνοιες. Η εργασία είναι ευλογία. Γι’ αυτό βλέπομε ότι τους μαθητές Του αλλά και τους προφήτες Του ο Χριστός τους καλούσε την ώρα που εργάζονταν επί παραδείγματι την ώρα που κάποιος ψάρευε ή έβοσκε τα πρόβατά του. }336}
Ο ασκητής που πάει στην έρημο όλα τα θυσιάζει και την ανάπαυσή του αρκεί να επιτύχει τον τρόπο έτσι να αισθανθεί την χάρι του Θεού, να βρεθεί στη θαλπωρή του Χριστού στην αγκάλη του Χριστού· να ενωθεί να αισθανθεί τη συντροφιά με τον Θεό, την ένωση του με τον Θεό· να γίνει ένα με τους άλλους όπως η Αγία Τριάδα όπως τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος που είναι ένα. Έτσι φεύγει απ’ τον κόσμο αυτόν όχι απελπισμένος. Κάθεται εκεί βασανίζεται, αλλά δεν φεύγει απελπισμένος. Φεύγει πολύ παρηγορημένος και με μεγάλη συντροφιά. Και συντροφιά του είναι όλη η φύση, και τα πουλιά και τα ζώα, αλλά και όλοι οι άγιοι, οι μάρτυρες και οι άγγελοι. Και κυρίως η συντροφιά του είναι η Παναγία μας με τον Υιό της. }337}
Μπροστά στα μάτια του Θεού είναι το ίδιο ο έγγαμος και ο άγαμος, αρκεί να ζουν τις εντολές του Θεού, αρκεί να ζουν τη ζωή του Θεού. Η παρθενία η ακτημοσύνη η πτωχεία που είναι αρετές του μοναχού βρίσκονται μέσα στην καρδιά του ανθρώπου. Μπορεί να είναι κάποιος παρθένος κατά το σώμα και στην ψυχή να είναι σαν πόρνη διεφθαρμένη απ’ τις κακίες και τα πάθη. Μπορεί να έχεις πολυκατοικίες και μέσα σου να είσαι ελεύθερος απ’ την ύλη κι έτσι να ζεις ως ακτήμων. Μπορεί όμως να είσαι φτωχός και μέσα σου να είσαι μη ακτήμων. Δεν είναι η ποσότητα των αγαθών που κάνει τον άνθρωπο ακτήμονα ή όχι, αλλά η προσκόλληση της καρδιάς.
Ορισμένοι θέλουν να γίνουν μοναχοί από αντίδραση. }339}
Σ’ ένα μοναστήρι μπορεί να υπάρχει σειρά αλλά η μοναχική ζωή να είναι ανύπαρκτη. Το μοναστήρι πάνω απ’ όλα θα πρέπει να βάλει την υπακοή και το επιτραχήλι. Εγώ κάθε φορά που εξομολογιόμουνα, μου ερχόταν μεγάλη χαρά κι έδινα πολύ τον εαυτό μου σε προσευχή. Όχι μόνο τότε αλλά και τώρα, όταν εξομολογηθώ, αισθάνομαι χαρά, ξαλαφρώνω αμέσως. Το έχω πάρει έτσι με πίστη αυτό το μυστήριο. Από κει να δίδονται όλες οι κατευθύνσεις. Όλα εν υπακοή, εν αγιασμώ.
Μεγάλο κι έξυπνο πράγμα η υπακοή. Είναι το μυστήριο της πνευματικής ζωής. Δεν μπορούμε να το καταλάβομε. Εγώ όμως με την χάρι του Κυρίου την έχω ζήσει. Ξέρω πόσο χαριτωμένο πράγμα είναι και πόσο τέλειο κι ανέμελο. Να υπακούεις στον Θεό, να δίδεσαι στη λατρεία του Θεού και να υπακούεις και στον Γέροντα! Η υπακοή είναι σπουδαία. Είναι μία μεγάλη αρετή είναι αυτή η ίδια η ταπείνωση. Υπακοή με χαρά μ’ ευχαρίστηση. Ας είναι }341} και στραβά αυτά που ζητάει ο Γέροντας. Κι αυτή η υπακοή έχει μεγάλη αξία. Αυτή η υπακοή συγκινεί τον Θεό. «Εγώ τους εμέ φιλούντας αγαπώ, οι δε εμέ ζητούντες ευρήσουσι χάριν».
Με την υπακοή αλλάζεις σ’ όλα. Γίνεσαι γρήγορος, έξυπνος, πιο γερός, γίνεσαι σ’ όλα νέος. Μ’ αγάπησε ο Χριστός και μου έδωσε την χάρι να κάνω υπακοή. Κι εγώ ο ταπεινός λίγο την αισθάνθηκα και, ό,τι έχω, απ’ την υπακοή το έχω. Την υπακοή στους Γέροντές μου την αισθανόμουνα σαν παράδεισο. Και το ζητούσα κιόλας, ότι θα έπρεπε να μου είναι πιο αυστηροί. Δεν ήμουνα ευχαριστημένος. Τώρα, όμως, που μεγάλωσα, βλέπω ότι όντως ήταν πολύ αυστηροί. Τότε δεν το καταλάβαινα.
Η υπακοή και μάλιστα σε πνευματικό γέροντα είναι μεγάλο κεφάλαιο. Όταν ζείτε μαζί μ’ έναν άγιο, αγιοποιείσθε κι εσείς. Παίρνετε κάτι απ’ τις άγιες συνήθειές του, απ’ τα λόγια του, τη σιωπή του. Η προσευχή του σας επηρρεάζει. Ακόμη κι αν δεν μιλάτε γίνεται κάτι, μεταδίδεται χωρίς να το καταλάβετε και σ’ εσάς κάτι το άγιο, το θείο.
Ο Γέροντας παίζει πολύ σπουδαίο ρόλο στη ζωή μας. Ο Γέροντας είναι ποδηγέτης. Δεν είναι απλώς ένας άνθρωπος μορφωμένος που έγινε γέροντας, επειδή είναι θεολόγος }342} και κατηρτισμένος γραμματικά. Να διακρίνομε τι είναι Γέροντας. Μπορεί ο Γέροντας να είναι αγράμματος, μπορεί να μην έχει πολλές γνώσεις, να μην έχει ευφράδεια λόγου, να μην έχει μελετήσει συγγράμματα, αλλά να είναι ανώτερος απ’ τον μορφωμένο, όταν έχει ζήσει ως υποτακτικός και έχει αποκτήσει την χάρι του Θεού. Αυτός ο Γέροντας μπορεί να ωφελήσει τους υποτακτικούς του πάρα πολύ αν του κάνουν υπακοή.
Όταν έχεις τον Γέροντα και τον ζεις, τον αγαπάεις τον Γέροντα. Κι όταν ο Γέροντας σ’ αγαπάει κι εκείνος κι είστε ομόψυχοι, τότε γίνεσθε ένα. … Εκεί είναι ο Χριστός. Σ’ αυτή την κατάσταση δεν υπάρχουν αποστάσεις. Όπου κι αν βρισκόμαστε είμαστε ενωμένοι εν Χριστώ και προσευχόμαστε κι έτσι η χάρις του Θεού μας επισκέπτεται και μας τονώνει διαρκώς. Έτσι ζούμε την ενότητα στην Εκκλησία. Έχομε το αίσθημα του «ενός» δηλαδή ότι είμαστε ένα. }343}
Είναι λοιπόν μεγάλη αρετή μεγάλο προσόν η υπακοή σε γέροντα. Είναι το παν. Πρέπει να έχεις περάσει από υπακοή για να είσαι πλήρης, ώστε ν’ αντιμετωπίσεις τις δυσκολίες των ανθρώπων. Αν δεν έχεις ταπείνωση, δεν έχεις υπακοή, δεν έχεις την χάρι του Θεού. Αν δεν περάσεις από ταπείνωση και άρα από την υπακοή, την παθαίνεις πολύ άσχημα. Η έλλειψη υπακοής οφείλεται στον εγωισμό και τη φιλαυτία. Μεγάλο πράγμα η ταπείνωση! Ο εγωισμός η υπερηφάνεια, εγέννησαν την παρακοή κι εφύγαμε απ’ τον Παράδεισο. Ποτέ ένας εγωιστής δεν μπορεί να κάνει υπακοή. Θέλει πάντα να εξετάζει αυτό που του λένε, αν είναι καλό ή όχι αν είναι έτσι ή αλλιώς, κι ανάλογα το κάνει. Ή το κάνει μεν, αλλά με αντιρρήσεις και αντιλογίες νομίζοντας ότι μ’ αυτή τη στάση δείχνει την ελευθερία του. Όμως στην υπακοή βρίσκει ο άνθρωπος την ελευθερία την αληθινή ενώ δουλεία είναι αυτή που τον αναγκάζει να μην υπακούει. Όταν υπακούει, εντάσσεται πια στην ελευθερία των τέκτων του Θεού. }344}
Καμία άλλη ηδονή δεν είναι πιο πάνω από εκείνη που δίδει η ένωση με τον Θεό. Είναι η ηδονή η πάντα νουν υπερέχουσα. Είναι η ηδονή των δοσμένων στον Θεό. Γίνονται όλα αυτά με τη θεία βοήθεια. Άμα ενεργεί η χάρις, τα πράγματα είναι υπέρ την φύσιν.
Να εντρυφάτε στις Γραφές. Ν’ αγαπήσετε τη μελέτη. Εγώ όσο ακούω το Ψαλτήρι και τους κανόνες τόσο δεν τα χορταίνω. Είναι τόσο πραγματικά κι ελκυστικά που δεν έχουν χορτασμό. Να διαβάζετε καθαρά μία μία τις λέξεις. Να τις λέτε και να τις ακούτε κιόλας αυτό πολύ βοηθάει. Κι όπου βλέπετε και υπάρχει πολλή ουσία, να το ξαναδιαβάζετε, για να το καταλάβετε καλύτερα. }345} Επανέρχεται τότε η ψυχή στη αρχική της λαμπρότητα, στην αρχέγονη κατάσταση, στο αρχαίον κάλλος.
Όπως βλέπετε, χωρίς πόλεμο και χωρίς αγώνες αιματηρούς αγιαζόμαστε. Ευφραίνεται η ψυχούλα μας, ηδύνεται η ακοή μας ακούοντας τα τροπάρια και κάτι γίνεται μέσα μας. Αυτή η ευχαρίστηση φέρνει θείο ενθουσιασμό και η ψυχή μας γίνεται άξια να δεχθεί την χάρι του Θεού και την αγιάζει ο ίδιος ο Θεός. Εμείς χωρίς τη θεία χάρι όσες προσπάθειες και να κάνομε, δεν μπορούμε ν’ αγιασθούμε. Ενώ με τη μελέτη των θείων λόγων, μπορούμε απλά, χωρίς πολύ κόπο να γίνομε άγιοι.
Παλαιά στο Άγιον Όρος δεν άφηναν να διαβάζεις την Φιλοκαλία και τα’ άλλα ασκητικά· μόνο Αγία Γραφή και βίους αγίων. Μη με παρεξηγείτε που σας το λέω. Αυτά τα }346} πράγματα πρέπει να έχετε και πνευματικό που να τα έχει ζήσει για να τα διαβάζετε, αλλιώτικα ενδέχεται να μπερδευθείτε. Κι αυτό γιατί πρέπει να συνοδεύονται από υπακοή. Χωρίς υπακοή, παθαίνεις κακό. Τα βιβλία αυτά γράφουν πολύ υψηλά πράγματα, θείες ελλάμψεις που μπορεί να τα εκμεταλλευθεί το κακό πνεύμα χωρίς υπακοή στον Γέροντα. Αλλά υπακοή καθαρή όχι εγωιστική ούτε μόνο για να ευχαριστήσεις τον Γέροντα, αλλά απλή, χωρίς ιδιοτέλεια (ΜΗ ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΠΑΤΕΡΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ).
Διαβάστε το Ευαγγέλιο, την Παλαιά Διαθήκη. Είναι πλούτος αφού εκεί στηρίχθηκαν όλοι τους. Είναι η πηγή είναι η βάσις. Ποτέ δεν χορταίνεται. Ασφαλώς θα νιώσετε κι εσείς τα λόγια του Ψαλμωδού: «τα λόγιά Σου υπέρ μέλι τω στόματί μου». Δεν λέγει «σαν μέλι» αλλά «υπέρ μέλι τω στόματί μου», για να δείξει την εξαιρετικά μεγάλη γλυκύτητα που έχουν τα λόγια του Θεού. }347}
Ό,τι κάνεις αγγάρια και κλωτσάει η ψυχή σου μέσα σου, βλάπτεσαι. Το έχω πει πολλές φορές αυτό. Έχω δει και μοναχούς κι ανθρώπους κάθε ηλικίας να φεύγουν εντελώς απ’ την Εκκλησία κι απ’ τον Θεό, μην αντέχοντας την εσωτερική πίεση αλλά και την πίεση από άλλα πρόσωπα. Απ’ την πίεση, όχι μόνον αντιδρά κανείς εναντίον της Εκκλησίας, αλλά δεν τη θέλει καν. Δεν το επηρεάζει θετικά. Δεν καρπούται. … όλα γίνονται αλλά όταν δίνονται τυπικά, βλάπτουν δεν ωφελούν.
Με άλλο τρόπο να πάεις στην εκκλησία, όχι με σφιξίματα και με σπρωξίματα κ.λπ. αλλά με ευχαρίστηση. Για να γίνει αυτό πρέπει να προσέχεις και ν’ απολαμβάνεις και να χαίρεσαι τις ακολουθίες τα τροπάρια τα αναγνώσματα τις ευχές. Να προσέχεις την κάθε λέξη να παρακολουθείς τα νοήματα. }349}
Οι ακολουθίες είναι μεγάλη υπόθεση. Οι ακολουθίες είναι το παν. Το έχω ζήσει αυτό. Αρκεί πάντα να γίνονται με έρωτα, με ενδιαφέρον, με ακραιφνή λατρευτική διάθεση προς τον Χριστό. Όχι αγγάρια και μηχανικά. Θέλει έρωτα, θείο ενθουσιασμό. Αν δεν αισθανόμαστε έτσι, δεν έχουνε αξία. Όχι μόνο δεν έχουνε αξία, αλλά κάνουνε και κακό. Θα μου πείτε, «τότε να μην τις κάνομε;». Όχι, βέβαια. Όμως, όσο μπορεί κανείς να φεύγει από τον τύπο και να κοιτάζει την ουσία. Δηλαδή να το θέλει να το ορέγεται, να ευχαριστείται με την προσευχή, με τη συνομιλία μετά του Θεού. Είναι καταστροφή για τον μοναχό ο κορεσμός. }350}
… αν είναι δυνατόν κάθε μέρα ν’ ακούω τα ίδια, σήμερα και αύριο και μεθαύριο. Όλο τα ίδια· αλλ’ αυτό έχει αξία. Δεν χορταίνω να τα λέω όλη την ημέρα. Και πιστεύω ότι πολύ μας ωφελούν όλ’ αυτά. Έχουν τόσους χυμούς, που δροσίζουν την ψυχή και την τρέφουν. Κι εσείς έτσι να δίνεσθε με την καρδιά σας στον Χριστό.
Οι λειτουργικές προσευχές, οι οποίες φαίνονται τυπικές, όταν λέγονται με νόημα και προσοχή, γίνονται δικές σας. Την ακολουθία της Θείας Μεταλύψεως όταν τη διαβάσει και ο πιο αμαρτωλός αγιάζεται πολύ. }351}
Έτσι γίνεται η καλλιέργεια χωρίς να το καταλαβαίνομε. Αναίμακτα. Δηλαδή αχρηστεύει ο άνθρωπος τον παλαιό εαυτό του. Τον αχρηστεύει χωρίς πόλεμο. Δεν το εξοργίζει, αλλά τον αχρηστεύει και αναπτύσσει τον καινό άνθρωπο μέσα του.
Να διαλέγετε την κούραση τη σωματική. Να το επιδιώκετε για να γυμνάζετε σώμα και ψυχή. Η ζωή μας εξαρτάται απ’ το θέλημά μας. Ό,τι θέλομε κι όπως το θέλομε μπορούμε να το ζήσομε. Αυτός που κάνει κόπο για τον Χριστό μεγαλύτερο –κι αυτό γίνεται βέβαια από θείο έρωτα- προσελκύει περισσότερη χάρι. Κι όταν λέμε κόπο, εννοούμε, εκτός των άλλων και την προσευχή της νύκτας. Πολύ ωφελεί να σηκώνεσθε τη νύκτα για προσευχή. Καλύτερη είναι η προσευχή της νύκτας. }352} Ώ, τι γίνεται στο Άγιον Όρος τη νύκτα! Ευωδία, λιβάνι, άγγελοι, προσευχές … Οι άγγελοι παίρνουν τις προσευχές των αγίων και τις πηγαίνουν στον Θεό. Μυστήριο!
Είναι μία συνήθεια, μόλις ξυπνήσεις, να πεταχθείς αμέσως όρθιος. Μπορεί βέβαια, να γυρίσεις απ’ την άλλη μεριά και να σε πάρει ο ύπνος μέχρι το μεσημέρι. Πολύ κακό! Γι’ αυτό μόλις ξυπνήσεις, αμέσως να σηκωθείς. Να διαλέγεις τις ώρες της νύκτας. Μπαίνεις ευκολότερα στην προσευχή. Ακόμη και τυχαία να ξυπνήσεις τη νύκτα, μην ξανακοιμηθείς αμέσως· είναι μία ευκαιρία που σου δίνει ο Θεός να προσευχηθείς, όσο μπορείς, μες στην ησυχία.
Εκτός απ’ την ησυχία συμβαίνει την νύκτα και κάτι άλλο. Έχω εξακριβώσει ένα περίεργο πράγμα. Μές στο εικοσιτετράωρο υπάρχει διαφορά στις ώρες και στην επίδραση που έχουν στον ανθρώπινο οργανισμό. Βλέπετε, για παράδειγμα, ενώ ένα τραύμα παραμένει στην ίδια κατάσταση, ο πυρετός κυμαίνεται. Το πρωί πέφτει, το μεσημέρι ανεβαίνει, το απόγευμα και το βράδυ ανεβαίνει πιο πολύ, τα }353} μεσάνυκτα αλλάζει. Αυτό εξαρτάται από την κίνηση της γης. Όπως επηρεάζεται το σώμα από τις ώρες, έτσι επηρεάζεται και η ψυχή.
Αυτός που αγρυπνεί τη νύκτα στην προσευχή, την άλλη μέρα μπορεί να εργασθεί πιο καλά, διότι τον χαριτώνει ο Θεός κι ανανεώνεται ψυχικά. Αντίθετα όποιος δεν έχει διάθεση να κάνει θυσίες για την αγάπη του Χριστού, ο ίδιος αποκλείει τον εαυτό του απ’ την χάρι.
Πριν γκρινιάξεις για το σωματικό κόπο, άρχισε την ευχή, γιατί όταν γκρινιάξεις, φεύγει η χάρις και μένεις με τη δύναμή σου. Αν πεις τρεις φορές το «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με», προχωράεις με χαρά. Σε βλέπει ο Θεός κι απλώνει το χέρι και σε πιάνει. Από κει και πέρα θ’ αρχίσει η αληθινή κοινωνία μ’ Εκείνον.
Όταν ο σωματικός κόπος –μετάνοιες, αγρυπνίες, θυσίες- γίνεται με αγάπη, με έρωτα, δεν βλάπτει το σώμα. }354}
Να γιατί ο σωματικός κόπος, να γιατί οι μετάνοιες. Όχι για να κερδίσεις κάτι, αλλά γιατί δεν σ’ αφήνει η αγάπη, ο έρωτας προς τον Χριστό να κάνεις αλλιώς.
Θα πει ίσως κάποιος: «Την αγάπη την έχω στην καρδιά μου». Ναι, αλλά οι μετάνοιες κι όλες οι ασκήσεις χρειάζονται, διότι είναι μεν τύποι, αλλά μέσω αυτών των τύπων κατορθώνομε να μπαίνομε στην ουσία. Αν δεν μπούμε εκεί, όλ’ αυτά είναι μηδέν. Έτσι είναι. … Εμείς καρπούμεθα, εμείς έχομε αυτή την ανάγκη. … Κατορθώνουνε φοβερές σωματικές ασκήσεις και προσπαθούν μ’ αυτές να επιβληθούν και να επιδράσουν στην ψυχή. Εμείς δεν λέμε έτσι, αλλ’ όταν οι μετάνοιες γίνονται για τον Χριστό, απευθείας επιδρά στην ψυχή η χάρις και φέρνει τη μετάνοια και φέρνει τη γαλήνη και την ειρήνη και τη χαρά. Αλλ’ αυτά }355} έρχονται με τη θεία χάρι και μετά ωφελείται και το σώμα.
Έτσι κι εμείς με τις μετάνοιες δείχνομε ότι είμαστε ταπεινοί δούλοι του Θεού. Δείχνομε τη μικρότητά μας και το σεβασμό μας μ’ έναν αισθητό τρόπο. Με τις μετάνοιες κάτι γίνεται· ταπεινώνεται ο χριστιανός κι αυτό βοηθάει, ώστε να έλθει η χάρις του Θεού μέσα του. Όταν έλθει η χάρις, τότε η καρδιά του γίνεται φωτιά. Η φωτιά της αγάπης κάνει θυσίες. Θυσία και προσφορά είναι οι μετάνοιες· θυσία αγάπης, λατρεία. Και στη λατρεία συμμετέχει όλος ο άνθρωπος, ψυχή και σώμα.
Να μη λυπάσθε το σώμα. Να το παιδεύετε. Δεν μπορείτε να καταλάβετε τι είναι η φωτιά της αγάπης. Πρέπει να κάνετε θυσία, άσκηση. Άσκηση πνευματική και σωματική. Χωρίς άσκηση δεν γίνεται τίποτα. Να κάνετε υπακοή στο πνευματικό πρόγραμμα, επί παραδείγματι, κανόνα, ακολουθίες κ.λπ. και να μην το αμελείτε. Να μην αναβάλλετε για αύριο. Ούτε αρρώστια να το χαλάει, μόνο αρρώστια προς θάνατο. Εγώ μικρός έκανα τρεις χιλιάδες μετάνοιες την ημέρα και δεν κουραζόμουνα, ήμουνα πολύ σκληραγωγημένος. Παίδευα τον εαυτό μου, περιφρονούσα τον κόπο. }356}
Να σας δείξω πώς τις έκανα τις μετάνοιες. Τις έκανα στρωτές και γρήγορα, χωρίς ν’ ακουμπώ τα γόνατα στο έδαφος. Πρώτα έκανα το σταυρό χτυπώντας τα δάχτυλα με δύναμη στο %
