Δ’ Κυριακή Νηστειών 2004

Την Τετάρτη Κυριακή των Νηστειών, μνήμην επιτελούμεν, Ιωάννου του Σιναΐτου, συγγραφέως της Κλίμακος.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης χριστιανοί μου, είναι ασκητικός συγγραφεύς του έκτου (6ου) αιώνος μετά Χριστόν. Είναι άγνωστον πού γεννήθηκε, αλλά εκοιμήθη οσίως γύρω στο πεντακόσια ενενήντα πέντε, μετά Χριστόν (595 μ.Χ.). Από πολύ μικρός ακολούθησε την καλογερική ζωή, και μάλιστα κάτω από την καθοδήγηση του γέροντός του, Αγίου Μαρτυρίου. Μετά την κοίμηση του γέροντός του ασκήτευσε σε μια σπηλιά, του όρους Σινά που απέχει δυο ώρες από το μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης. Μετά από σαράντα χρόνια σκληρής ασκήσεως στην έρημο, εξελέγη ηγούμενος της Ιεράς Μονής του Σινά. Η μνήμη του γιορτάζεται στις τριάντα Μαρτίου αλλά και την τετάρτη Κυριακή των Νηστειών.
Στο πρόσωπο αυτού του Οσίου ασκητού, συνδυάζεται η μεγάλη αγιότης, και η μεγάλη σοφία. Κι αυτό γιατί συνέγραψε ένα περίφημο βιβλίο που το ονόμασε «Κλίμακα» και στο οποίον η Εκκλησία έδωσε το όνομά του. «Κλίμαξ Ιωάννου του Σιναΐτου». Το βιβλίο αυτό έγινε το πιο προσφιλές και το πιο ωφέλιμο ανάγνωσμα, όχι μόνο στις τράπεζες και στα κελιά των μοναχών, αλλά και στα σπίτια των χριστιανών όλων των εποχών και μέχρι των ημερών μας. Ονομάστηκε «Κλίμαξ» επειδή ανεβάζει τον κάθε πιστό αγωνιζόμενο χριστιανό και τον μοναχό από τα χαμηλότερα σκαλοπάτια στα υψηλότερα των αρετών, μέχρι το τριακοστό, που είναι και το κεφάλαιο όλων των αρετών, δηλαδή την αγάπη.
Όποιος διαβάζει την Κλίμακα ωφελείται και πνευματικά οικοδομείται. Εκεί βλέπει τα χάλια του και την αμαρτωλότητά του, αλλά και τους πολλούς τρόπους με τους οποίους πρέπει να αγωνίζεται εναντίον του κακού.
Αρχίζει με την πράξιν της υπακοής στο θέλημα του Αγίου Θεού, τη μετάνοια, το πένθος και τα δάκρυα και καταλήγει στη θεωρία του Θεού.
Από τα χιλιάδες χιλιάδων βιβλία που κυκλοφορούν σήμερα, εννοώ τα Ορθόδοξα , και τα θεολογικά, για νάχουν σοφία και γνώση, από τα περισσότερα λείπει η πράξις και το βίωμα σαν ιερή πείρα, όπως λείπει και η μυστική βιωματική θεωρία. Είναι γεμάτα από γνωσιολογική θεώρηση, από γνώσεις ξερές, και διανοητικές έρευνες, όμως δεν στηρίζονται όλα αυτά στους προσωπικούς πνευματικούς αγώνες, ούτε και στην πάλη με τα πάθη και ιδιαίτερα με τα δαιμόνια. Λείπει από όλους μας, όπως και από τα βιβλία, λείπει η πράξις, λείπει το βίωμα. Δεν έχουμε βιώματα και ας κάνουμε ότι είμαστε χριστιανοί.

Στους λόγους «Περί των Αρετών», στο βιβλίο της Κλίμακος του Αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου, την πρώτη θέση την κατέχει η υπακοή. Η υπακοή που είναι το αντίδοτο της ανταρσίας και της πτώσεως των Πρωτοπλάστων. Είναι η μίμησις του Νέου Αδάμ, του Ιησού Χριστού, που εγένετο υπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δε Σταυρού. Είναι το σήκωμα του Σταυρού μέχρι το τέλος της ζωής μας αγόγγυστα. Γι’ αυτό και μας προσκαλεί και μας λέγει ο Κύριος γι’ αυτήν την υπακοή «όστις θέλει οπίσω μου ελθείν απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον Σταυρόν αυτού καθ’ ημέραν και ακολουθήτω μοι».
Η ελευθέρα υπακοή μέσα από τις Ευαγγελικές εντολές, την προσευχή και το πένθος, οδηγεί με ασφάλεια τον υπακούοντα χριστιανόν στην ταπείνωση, στο ταπεινό φρόνημα της ζωής, και από κει σιγά σιγά τον ανεβάζει στα ψηλότερα σκαλοπάτια της πνευματικής κλίμακος, δηλαδή στη σωτηρία. Αναλυτικότερα τον οδηγεί στην κάθαρση, και απ’ την κάθαρση στον φωτισμό, και απ’ τον φωτισμό στην θέωση.
Υπακοή όχι μόνον ο μοναχός στον γέροντά του, υπακοή και κάθε κοσμικός και κάθε λαϊκός χριστιανός στον πνευματικό του πατέρα, στον εξομολόγο, και δια μέσω αυτού στην Εκκλησία του Χριστού. Υπακοή στις εντολές του Ευαγγελίου. Υπακοή στους ιερούς κανόνες της Εκκλησίας. Υπακοή που βασίζεται στην απόλυτη ελευθερία του χριστιανού. Αν θέλεις κάνεις υπακοή. Αν δεν θέλεις, δεν κάνεις. Δεν σ’ έπιασε κανένας απ’ το λαιμό… Αν θέλεις εφαρμόζεις τις εντολές του Χριστού, και του Ευαγγελίου, αν πάλι δεν θέλεις, δεν ακούς κανέναν και κάνεις του κεφαλιού σου.

Εκτός της υπακοής, στην Κλίμακα γίνεται μια εκτενής αναφορά στις αρετές, που πρέπει να καλλιεργούνται, αλλά και στα πάθη που πρέπει να καταπολεμούνται, να καταστρέφονται, και να εξουδετερώνονται. Και τα μεν, και τα δε, να οδηγούν στην σωτηρία. Γι’ αυτό στις μεταξύ μας και στις μεταξύ σας πνευματικές συζητήσεις σας, το κεντρικό σημείο θα είναι πως θα καταπολεμήσομε τα διάφορα πάθη μας. Γι’ αυτό και θα ρωτάμε ο ένας στον άλλον, τι μας διδάσκει το Ευαγγέλιον, τι μας συμβουλεύει ο πνευματικός, τι ακούσαμε σήμερα και εχθές στο κήρυγμα, πως μας κατευθύνει η πείρα των Πατέρων της Εκκλησίας μας, τι μας λένε τα γεροντικά, τα συναξάρια, οι βίοι των Αγίων, ο Ευεργετινός; Ασφαλώς όλα μας διδάσκουν το καλό, όλα μας οδηγούν στο σωστό και όλα μας φωτίζουν. Έτσι μαζί με την βοήθεια του Θεού, χρειάζεται λέγει ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, και ο δικός μας κόπος και πόνος. Χρειάζεται ακόμα, άκρα πνευματική νηστεία στις αισθήσεις, εγκράτεια πολλή και προσευχή αδιάλειπτη. Αλλά ποιος κάνει προσευχή; Και μακροχρόνια σκληρή πάλη με τους λογισμούς, με τις σκέψεις μας, διότι από δω ξεκινάει το κακό. Από το νου και απ’ τις σκέψεις και απ’ τους λογισμούς δημιουργούνται αδυναμίες, τρέφονται τα πάθη, και δίνουμε την εξουσία στα δαιμόνια να μας κάνουν ότι θέλουν.
Προσοχή λοιπόν. Μπορεί ο διάβολος να μας βάλει να ασχοληθούμε με πνευματικά υψηλά θέματα. Έτσι δε βλέπομε τον διάβολο, με πόση ευκολία μετασχηματίζεται σε άγγελον φωτός, ούτε το πώς μέσα μας παρουσιάζει πολλούς από τους πονηρούς λογισμούς, σαν αγαθούς και αγγελικούς. Και δεν είναι λίγες φορές που μερικές αρετές τις κάνει να τις βλέπομε σαν κακίες ή σαν κάτι που είναι ακατόρθωτο γι’ αυτή τη ζωή, και άλλοτε πάλι άλλες κακίες ή να τις μειώνει τελείως ή να τις κάμει αγαθές.
Προσοχή λοιπόν, άλλο πράγμα η αμαρτία, και άλλο η προσβολή της αμαρτίας που δεν είναι αμαρτία. Άλλο πράγμα η αμέλεια και άλλο η ακηδία. Άλλο πράγμα το πάθος, και άλλο πράγμα η πτώσις στην αμαρτία, η πράξις της αμαρτίας. Άλλο πράγμα η ακαθαρσία του νου, και άλλο η βρωμιά στο στόμα. Γιατί από βρωμιά δυστυχώς έχομε πολλή στο στόμα. Άλλο η ασχήμια στις πέντε αισθήσεις, και άλλο πράγμα η κακία, η αδικία, η πονηρία, η σκληροκαρδία, η υπερηφάνεια, η κενοδοξία, ο εγωισμός, και όλα αυτά μέσα στις πράξεις, και τέλος άλλο πράγμα η βλασφημία στο νου, και άλλο στο στόμα. Διότι η βλασφημία στο νου δεν είναι αμαρτία, είναι ένας πόλεμος του διαβόλου, που σας τον κάνει είτε μέσα στην εκκλησία ή την ώρα που έρχεστε να κοινωνήσετε. Να τον περιφρονείτε τον διάβολο σε τέτοιες περιπτώσεις ζητώντας το έλεος του Θεού και να προσέρχεστε αφόβως στη Θεία Κοινωνία.

Αγώνας λοιπόν για το πώς θα θεραπεύσουμε τις κακές μας συνήθειες τις αδυναμίες και τα πάθη μας. Ο Θεός να μας λυπηθεί και να μας ελεήσει. Γιατί μόνον το έλεος του Θεού θα φέρει τον φωτισμό και την Θεία Χάρη. Και ο φωτισμός φέρνει την πράξη, την καλή προσπάθεια και τον καλόν καθημερινό αγώνα. Και ο πνευματικός αγώνας θα αυξήσει την υπομονή μας στις θλίψεις, θα αυξήσει την αγάπη μας, την ενεργουμένη αγάπη μας, ακόμα και προς τους εχθρούς μας, θα μας δώσει την δυνατότητα να είναι απλόχερη η ελεημοσύνη και η φιλανθρωπία, να καλλιεργηθούν τα δάκρυα και η μετάνοια, το πένθος και η μνήμη του θανάτου.
Απ’ όλα όσα είπαμε φαίνεται πολύ καθαρά ότι λείπει απ’ όλους μας η πράξις, η αγία πείρα, και προπαντός και ιδιαιτέρως η μυστική εμπειρία της θείας τροφής. Μας λείπει ακόμα απ’ όλους μας η ταπείνωσις. Δεν έχουμε ταπείνωση και μη ξεροβήχετε. Δεν έχουμε ταπείνωση. Είμεθα πτωχοί, γυμνοί, πάμπτωχοι και έρημοι από κάθε αρετή, γι’ αυτό και ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος φωνάζει, το φωνάζει στην προσευχή του και το λέει ότι «Χριστέ μου ποτέ δεν νήστεψα, ποτέ δεν αγρύπνησα», – σαράντα χρόνια στην έρημο – , «ποτέ δεν προσευχήθηκα όσο έπρεπε, ποτέ δεν εγκρατεύτηκα όπως έπρεπε, ποτέ δεν εμελέτησα όσο θα ήθελε η ψυχή μου τον λόγον του Θεού και σπάνια βρέθηκα έτοιμος για Λατρεία και Θεία Κοινωνία». Θέλετε να το επαναλάβω το τελευταίο; Να το ξαναπώ. «Και σπάνια βρέθηκα έτοιμος για Λατρεία και Θεία Κοινωνία». Εκείνος που ήταν Άγιος έκαμε μια φορά δέκα χρόνια για να κοινωνήσει. Και τα βέβαια αυτά τα «ποτέ», «ποτέ», «ποτέ» του Αγίου, δεν τελειώνουν, καλόν είναι να διαβάζετε λίγο και την Αγία Κλίμακα, ιδίως την Μεγάλη Σαρακοστή. «Αλλά όμως εγώ», συνεχίζει ο Άγιος, «γονάτισα, έκλαυσα, ταπεινώθηκα, και έσωσέ με ο Κύριος, με έσωσε το έλεός Του».
Τα πένθιμα δάκρυα και η συντριβή της καρδιάς, δεν είναι μόνον ωφέλιμα αλλά είναι και λυτρωτικά, τα δάκρυα καθαρίζουν, η ταπείνωσις ανορθώνει, η πράξις των αρετών μας βοηθούν, αλλά μόνον ο Θεός σώζει. Δεν σώζουν οι παπάδες και οι δεσποτάδες. Ο Θεός σώζει, ο Θεός σώζει. Και σώζει ο Θεός όταν είμαστε μέσα στο σώμα της Ορθοδόξου Εκκλησίας και όχι έξω απ’ αυτήν. Όταν είμαστε τα σωστά και γνήσια παιδιά της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Η λυτρωτική Θυσία του Ιησού Χριστού αδελφοί μου, μας σώζει δωρεάν αλλά ζητά και την προαίρεσή μας, τη θέλησή μας, θέλει την συγκατάθεσή μας. Και αν πούμε «ναι θέλω να σωθώ» Εκείνος τότε θα μας απαντήσει «τήρησον τας εντολάς». Και ο θείος φωτισμός θα έλθει και δύναμις θα μας δοθεί, ώστε οι δωρεές να τηρηθούν, οι αρετές να καλλιεργηθούν και η συμμετοχή στα Πανάγια σωστικά μυστήρια να πραγματοποιηθεί κατά τον καλύτερο και σωστικό τρόπο.

Και κλείνουμε χριστιανοί μου με τις λυτρωτικές κραυγές του Αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου. Λυτρωτικές κραυγές, τις φώναζε δυνατά. Και δεν τις άκουγε αυτές τις κραυγές μόνον η έρημος, αλλά και ο ουρανός, και η άμμος, και τα βράχια και ό,τι άλλο έχει η έρημος του Σινά.
«Κύριε Ιησού Χριστέ ο Θεός ημών, φώτισον ημάς τω θείω Σου φωτί, φώτισον ημάς δια του ζώντος ύδατος, θρέψον ημάς διά του Παναγίου Σώματός Σου, χειραγώγησον ημάς δια των θείων Σου αρετών, οδήγησον ημάς εν τη τρίβω των εντολών Σου, Κύριε σώσον ημάς, απολλύμεθα».

Και στη δική του φωνή και κραυγή χριστιανοί μου, προσθέτουμε και μεις ταπεινά, την δική μας κραυγή, τη δική μου ιερατική φωνή από καρδίας βγαλμένη.
«Κύριε ο Θεός ημών, σώσον τον λαόν Σου και ευλόγησον την κληρονομίαν Σου»,

Αμήν.