Η επίσκεψη του Πατριάρχου Βαρθολομαίου στην Γαλλία, που πραγματοποιήθηκε το τέλος του 1995, συνετέλεσε στο να στραφή περισσότερο η προσοχή των Γάλλων στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Μέχρι τώρα γνωρίζαμε ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία με την θεολογία, την τέχνη της, όπως την βυζαντινή αγιογραφία και την μουσική, με την μυστική της παράδοση προσήλκυε πολλούς Ευρωπαίους στους κόλπους της. Στην Ευρώπη ιδρύονται Έδρες για την σπουδή της Ορθοδόξου Παραδόσεως, συγκροτούνται ομάδες για να μελετήσουν πτυχές της Ορθοδόξου θεολογίας, κυρίως της λεγομένης νηπτικής θεολογίας. Όμως η επίσκεψη του Πατριάρχου μεγάλωσε αυτή την στροφή, όπως φαίνεται από δημοσιεύματα εφημερίδων.
* * *
Πρόσφατα το Γαλλικό περιοδικό “LE POINT”, όπως το αναλύει η Ελευθεροτυπία (15-1-1997), ως κεντρικό θέμα του έχει την Ορθόδοξη Εκκλησία με τίτλο “Ορθοδοξία, το μεγάλο ξύπνημα”. Κεντρική ιδέα είναι η ύπαρξη στην Γαλλία μιας “ορθόδοξης γοητείας”. Παρατηρείται μια αθρόα προσέλευση Γάλλων στην Ορθοδοξία. Γράφει το περιοδικό: “Η Γαλλία μετρά σήμερα περίπου 300.000 Ορθοδόξους. Κάθε χρόνο δεκάδες Γάλλοι επιλέγουν να μπούν στην γλυκυτάτη Ορθοδοξία”. Προσπαθεί το περιοδικό να απαντήση στο ερώτημα, γιατί μεγαλώνει ο αριθμός των Γάλλων που προσέρχονται στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Γράφει: “Ο μη Χριστιανός γοητεύεται από το προσκύνημα στις πηγές του πρωτόγονου Χριστιανισμού. Βρίσκει εκεί μια πνευματική τεχνική και μια μυστικιστική διάσταση που δεν έχει σε τίποτε να ζηλέψη τα ανατολικά δόγματα”.
Ασφαλώς εδώ γίνεται λόγος για την νηπτική παράδοση και θεολογία της Εκκλησίας, που σήμερα γίνεται αντικείμενο ερεύνης από πολλούς Χριστιανούς, αλλά και αθέους της Δύσεως. Εξ άλλου, η Ορθόδοξη θεολογία, που συνδέει πολύ στενά τον ησυχασμό με την δράση, την αποφατικότητα με την καταφατικότητα, την λογική με τον νού… κ.λ.π., είναι μοντέρνα στην μεταμοντέρνα εποχή και ικανή να αναπαύη τα πιο ατίθασα πνεύματα των ανθρώπων.
* * *
Ένα άλλο αξιοπρόσεκτο σημείο της αναλύσεως από το γαλλικό περιοδικό είναι ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ελλάδα διατηρεί σε μεγάλο βαθμό την αυθεντικότητα της πίστης. Ενώ, όπως ισχυρίζεται, η Ορθοδοξία στην Ρωσία, την Σερβία, την Ρουμανία έχει πέσει στην “εθνικιστική παγίδα” και τον “θρησκευτικό ιμπεριαλισμό”, αντίθετα η Ελλάδα είναι “η πατρίδα της πίστης” όπου η Ορθοδοξία αποτελεί “αναπόσπαστο τμήμα του εθνικού πολιτισμού, γνωρίζει μια ανανέωση και τα μοναστήρια του Άθω ξαναζωντανεύουν”.
Βέβαια, οι γενικεύσεις κάνουν μεγάλο κακό, καθώς επίσης και οι απλουστεύσεις δημιουργούν αρκετά προβλήματα. Όμως, διακατέχομαι από την βεβαιότητα ότι πράγματι στην Ελλάδα, την οποία ακόμη και άλλοι ομόδοξοι αδελφοί μας υπολογίζουν πολύ, αφού διαθέτει πολύ μεγάλο θεολογικό και μοναστικό δυναμικό, διαζώζεται η αυθεντικότητα της πίστεως και η αληθινότητα της ζωής, παρά τα διάφορα σφάλματα σε προσωπικό επίπεδο. Οι επισκέψεις μου σε Ανατολή και Δύση με οδήγησαν σε αυτό το συμπέρασμα.
Στην Ανατολή (Συρία, Λίβανο) λειτουργούν ακόμη Εκκλησίες οι οποίες διασώζουν μονοφυσιτικές και μονοθελητικές αντιλήψεις, όπως είναι η Συριακή Ορθόδοξη Εκκλησία (μονοφυσιτική) και η Μαρωνική Εκκλησία (μονοθελητική). Όλες οι διαμάχες μεταξύ των Πατέρων της Εκκλησίας και των φιλοσοφούντων Θεολόγων έγιναν κυρίως στην Ανατολή, όχι τόσο επειδή εκεί ανθούσε ο Χριστιανισμός, αλλά επειδή οι άνθρωποι εκεί είναι επηρεπείς σε φανατισμούς και σε απολυτοποιήσεις.
Στην Δύση ακόμη οι Χριστιανοί ή θα εκκοσμικεύονται και θα αλλοιώνουν την πίστη τους ή θα παρασύρονται σε φανατισμούς και υπερβολές. Αυτό το παρατήρησα σε πολλά θεολογικά ζητήματα.
Στην Ελλάδα, όμως, υπάρχει μια θαυμαστή ισορροπία, τόσο στην θεολογία, όσο και τον μοναχισμό. Αυτό έχει υποστηριχθή παλαιότερα από τον οσιολογιώτατο Μοναχό π. Θεόκλητο Διονυσιάτη, που ισχυριζόταν ότι ο μοναχισμός στην Ελλάδα απέκτησε μια ισορροπία, αφού ξέφυγε από μυστικισμούς και ορθολογισμούς.
Πιστεύω ότι αυτό έχει σχέση με την Παράδοση ενός τόπου. Πριν την έλευση του Χριστιανισμού στον τόπο αυτό έγινε μεγάλη συζήτηση πάνω στα βασικά θέματα που απασχολούσαν και απασχολούν τον άνθρωπο, ήτοι τα θέματα του Θεού, της υπάρξεως του ανθρώπου, του κακού που υπάρχει στον κόσμο και κάθε φιλόσοφος κατέληγε σε διαφορετικά συμπεράσματα. Έπειτα, οι Πατέρες της Εκκλησίας έχοντας την Αποκάλυψη του Θεού, την διετύπωσαν με την βοήθεια της υπάρχουσας ορολογίας. Έτσι, οριοθέτησαν την πίστη με ψυχραιμία και ακριβολογία, αφήνοντας όμως περιθώρια και στην βίωση του μυστηρίου.
* * *
Ο αρθρογράφος του Γαλλικού περιοδικού “LE POINT” μεταξύ άλλων λέγει: “Πατρίδα της ορθοδοξίας η Ελλάδα παρουσιάζει μια διπλή ιδιαιτερότητα. Είναι η μόνη ορθόδοξη χώρα όπου η Εκκλησία και το κράτος δεν είναι χωρισμένα και περιλαμβάνει την μοναδική θεοκρατία του κόσμου, την μοναστική κοινότητα του όρους Άθω. Αυτή η πρωτοτυπία αντιστέκεται με θαυμαστό τρόπο στους καιρούς”.
Μπορεί κανείς να διατυπώση πολλές σκέψεις, θέσεις και επιφυλάξεις. Το σημαντικό είναι ότι στην σύγχρονη Ορθόδοξη Ελλάδα, παρά τα λάθη και τα σφάλματα, παρά τις υπερβολές σε μερικά ζητήματα, διατηρούμε τα πιο αυθεντικά στοιχεία. Υπάρχουν τρεις μεγάλοι τομείς που προξενούν το ενδιαφέρον των ξένων. Ο ένας είναι το ζωντανό θεολογικό δυναμικό, ο άλλος η πλούσια μοναχική αναγέννηση και ζωή, και ο τρίτος η πολυποίκιλη ιεραποστολική δράση. Μακάρι αυτά τα τρία να συντονίζονται για το καλό όλης της ανθρωπότητας.
Ίσως γι’ αυτό μερικά “ύποπτα κέντρα” επιδιώκουν να δημιουργήσουν προβλήματα μέσα στον Ελλαδικό χώρο. Μήπως οι επιθέσεις με αφορμή μερικά μεμονωμένα περιστατικά από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αποβλέπουν στην διατάραξη της οργανικής σχέσης που υπάρχει μεταξύ λαού και ποιμαινούσης Εκκλησίας; Μήπως η “γλυκυτάτη Ορθοδοξία” προξενεί πίκρα σε μερικούς; Μήπως και εμείς με την άγνοια και αφέλειά μας πέφτουμε θύματα μιας ύπουλης δολιοφθοράς;
