Η βίωση της αγιοπνευματικής χαράς, καθίσταται αδύνατη στις περιπτώσεις των ανθρώπων που καταπατούν την ηθική συνείδηση. Και θα έλεγε κανείς, αλίμονο στις ψυχές που έχει πάψει να τους ελέγχει η ηθική συνείδηση.
Επίσης, συμβαίνει σε πολλούς ανθρώπους να φαίνεται μεν ότι έχουν πνευματική ζωή, αλλά ουσιαστικά να «τα μπαλώνουν» με την συνείδηση τους. Δεν πειράζει το ένα, δεν πειράζει το άλλο. Και πάνε στον πνευματικό και παρουσιάζουν τις αλυσίδες, – γιατί η αμαρτία είναι αλυσίδες-, τις παρουσιάζουν ωραιοποιημένες, επιχρυσωμένες και στολισμένες με λουλούδια. Μπορεί πίσω από ένα ψέμα να κρύβεται ένα έγκλημα. Όμως λένε, «είπα ψέματα», και τελείωσε. Είναι όπως η νοικοκυρά, που αντί να πάει στα σκουπίδια, πετάει τα σκουπίδια μέσα στο σπίτι. Αυτοί οι άνθρωποι δεν μπορεί να έχουν αληθινή, αγιοπνευματική χαρά. Γι’ αυτό και τα κόμπλεξ της μειονεξίας και οι καταθλίψεις και οι αντιδράσεις. Διότι κάποια στιγμή αναταράζεται αυτό το υποσυνείδητο, στο οποίο απωθούνται όλα τα ενοχικά βιώματα, και το εξαγόμενο είναι αντίδραση, ανεξήγητα ξεσπάσματα, θυμός, μειονεξία, ψυχική κόπωση και όλα αυτά τα σχετικά.
Οι άνθρωποι όμως που ζουν αυθεντική πνευματική ζωή, βιώνουν την αγιοπνευματική χαρά κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Αυτή η χαρά είναι η χαρά που απορρέει από την ταπείνωση και την αυτομεμψία. Σ’ αυτή την περίπτωση η ταπείνωση γίνεται η χωματερή, μέσα στην οποία συγχωνεύονται και δουλεύονται όλα τα ενοχικά βιώματα και οι τύψεις της συνειδήσεως, και έτσι καταργείται το υποσυνείδητο. Τότε η ψυχή γίνεται δοχείο που έχει μύρο και είναι ανοιχτό. Δεν μπορεί να μην ξεχειλίσει η ευωδία.
Βέβαια, πολλές φορές, όταν μας λένε για ταπείνωση και αυτομεμψία, αντιδρούμε και δεν θέλουμε να ακούμε· κουραζόμαστε. Αλλά η ταπείνωση είναι συνυφασμένη με την χαρά. Ακόμα και μετά από την αμαρτία μπορεί να νοιώθουμε χαρά, αν την αντιμετωπίζουμε με ταπείνωση και μετάνοια. Και αμαρτάνοντας και μετανοώντας αληθινά, μπορεί να νοιώθουμε χαρά, τη χαρά της μετανοίας και των δακρύων.
Αν λοιπόν δεν νοιώθουμε χαρά, ας αναρωτηθούμε μήπως κάτι συμβαίνει. Είναι σαν να λέμε στους Αγίους, κάνατε λάθος που είχατε χαρά στο μαρτύριο σας. Σαν να κρίνουμε τους Αγίους, ενώ «οι Άγιοι κρινούσιν ημάς». Και ας μην λέμε, μου έφταιξε αυτό ή το άλλο, και γι’ αυτό δεν έχω χαρά. Αυτό είναι κοροϊδία, ξεγέλασμα του εαυτού μας· είναι πλάνη. Γιατί την αγιοπνευματική χαρά την νιώθουμε κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.