Παρόμοια με τις αρνητικές εμπειρίες εγχαράσσονται στο ασυνείδητο ως αρχετυπικές μνήμες και οι πνευματικές εμπειρίες. Με την αγαθή προαίρεση και τη νηπτική πορεία κάθαρσης των αισθήσεων, ο άνθρωπος μπορεί να αντιληφθεί πνευματικές αλήθειες, να βιώσει την χάρι του Αγίου Πνεύματος και να γίνει κοινωνός των ακτίστων ενεργειών του Θεού. Όμως η βιωματική συμμετοχή, συναίσθηση, εμπειρία και γεύση του Αγίου Πνεύματος δεν είναι συνεχής και αμετάβλητη. Ο άνθρωπος επιστρέφει, προσγειώνεται στην αντικειμενική πραγματικότητα. Αυτό όμως που του δίνει κουράγιο για τη συνέχιση του πνευματικού αγώνα είναι η βιωματική ανάμνηση της πνευματικής εμπειρίας της Χάριτος του Θεού. Αυτή η μνήμη εγγράφεται στον ψυχισμό ως προσωπικό πνευματικό αρχέτυπο.
Σ’ αυτά τα αρχέτυπα θεμελιώνεται η πίστη και η ελπίδα στον Θεό. Τις στιγμές της απελπισίας και της απογοήτευσης αυτές οι πνευματικές μνήμες λειτουργούν ως μήτρες υποστήριξης, τροφοδότησης και νοηματοδότησης για τον συντετριμμένο ψυχισμό. Είναι οι ανοδικές μνήμες, οι χαριτόβρυτες καβάτζες, τα σωστικά σημεία, τα ελπιδοφόρα στίγματα, οι φωτεινές εστίες, τα προσωπικά πνευματικά αρχέτυπα που συγκροτούν, ανορθώνουν και διαυγάζουν τις πνευματικές δυνατότητες της ανθρώπινης ύπαρξης.
Ο άνθρωπος ανίσταται αιχμαλωτισμένος από την δύναμη του Πνεύματος. Το ’γιο Πνεύμα τον έλκει, τον ρουφά, τον οδηγεί και τον ανάγει στην διάσταση του ιερού.
Χωρίς αυτές τις πνευματικές εμπειρίες παραμένει έρμαιο των εφήμερων μεταπτώσεων της καθημερινότητας.
Πέρα από την «οντικότητα» των συναισθημάτων άρχει η οντολογία του Πνεύματος.
Πίσω από τις συναισθηματικές πληγές κρύβονται οι δαιμονικές επενέργειες.
Μέσα από τις πνευματικές εμπειρίες φανερώνεται,
η ζωντανή Χάρη του Αγίου Πνεύματος.
Η ελευθερία της ανθρώπινης προαίρεσης παλεύει με τον Θεό και το διάβολο. Η μέγιστη δυνατότητά της είναι η αφιέρωση και η υποταγή στο άπειρο έλεος της Θείας Αγάπης.

του Νικήτα Καυκιού