Ο ΣΤΑΘΗΣ Χαριτόπουλος είναι φίλος μου. Δεν τον έχω γνωρίσει από κοντά, αλλά τον γνώρισα πολύ καλά μέσα από το υπέροχο φωτογραφικό – και όχι μόνο- έργο του. Ένα έργο για το οποίο τιμήθηκε πολλές φορές και ήδη το Οικουμενικό Πατριαρχείο ετοιμάζεται να τον επιβραβεύσει για την μέχρι τούδε προσφορά του στον Ελληνισμό και την Ορθοδοξία.

Παρακολουθώντας λοιπόν ορισμένες από τις υπέροχες φωτογραφίες του, που μπορεί να δει κανείς μέσα στη σελίδα που διατηρεί στο facebook (Haritopoulos Stathis), πολλές διερωτήθηκα «από τι πάστα» είναι αυτοί οι άνθρωποι που έχουν τον τρόπο να σε συγκινούν και να σε γοητεύουν. Τι είναι εκείνο που τους κάνει να είναι τόσο ευαίσθητοι και να σου μεταλαμπαδεύουν με ένα μυσταγωγικό τρόπο το μήνυμά που θέλουν να στείλουν στον άνθρωπο!

Περιδιαβαίνοντας λοιπόν στο φωτογραφικό του άλμπουμ άρχισα να μονολογώ για το θέμα τι είναι το Άγιο Όρος και γιατί όλος ο κόσμος πιστεύει ότι είναι το πνευματικό κέντρο της Ορθοδοξίας. Ένα μέρος που κατοικείται από μοναχούς που ζουν σε μοναστήρια και σκήτες, ενώ όλοι όσοι μονάζουν στην Ιερή Πολιτεία αποκτούν την ελληνική ιθαγένεια, ανεξαρτήτως της εθνικής καταγωγής τους.

Στο Άγιο Όρος –λέει- απαγορεύεται η μετάβαση και η παραμονή γυναικών και θηλυκού γένους ζώων. Ισχύει το “άβατον” που απαγορεύει ακόμη και σε πλοία που μεταφέρουν γυναίκες να προσδέσουν στις προβλήτες του. Ακολουθείται δε το παλιό ημερολόγιο και ο χρόνος μετράται από τη δύση του ήλιου. Για να το επισκεφθεί κανείς και να παραμείνει εκεί χρειάζεται ειδική άδεια. Η άδεια αυτή ονομάζεται “διαμονητήριο” και δίνεται από το Γραφείο της Ιερής Κοινότητας στην πρωτεύουσα της μοναστικής πολιτείας.

Οι αρχαιότεροι κάτοικοί του Αγίου Όρους, όπως γνωρίζει πολύ καλά ο κ. Στάθης Χαριτόπουλος, ήταν οι Πελασγοί, που έφτασαν εκεί άποικοι τον 8ο π.Χ. αιώνα από την Ερέτρια και τη Χαλκίδα. Το 492 π.Χ. συντρίφτηκε στις ακτές του ο στόλος του Μαρδόνιου, όταν αυτός κατέβαινε για να επιτεθεί στις ελληνικές πόλεις. Ο Ξέρξης για να αποφύγει το ναυάγιο του δικού του στόλου το 481 π.Χ. στο ακρωτήριο, προσπάθησε να ανοίξει στη βάση του Αγίου Όρους διώρυγα για να περάσει τα καράβια του! Και οι αιώνες περνούσαν χωρίς σταματημό, όπως θάλεγε κι ο ποιητής!

Το Άγιο Όρος, όπως όλοι γνωρίζουν, χρωστά τη φήμη του στα μοναστήρια που άρχισαν να χτίζονται εκεί τον 9ο αι. Μοναχοί, ασκητές και ερημίτες εγκαταστάθηκαν στην περιοχή και όρισαν τα όρια του. Τότε απαγορεύτηκε και η είσοδος στους λαϊκούς. Οργανώθηκε έτσι ο μοναστικός βίος και η περιοχή παρουσίασε μεγάλη ανάπτυξη. Τον 16ο αι. υπήρχαν 40 μοναστήρια και 40.000 μοναχοί (!!). Οι αυτοκράτορες του Βυζαντίου υποστήριξαν αυτή την προσπάθεια των μοναχών. Με τη βοήθειά τους και με τις δωρεές των πιστών, οι μονές απέκτησαν μεγάλη περιουσία στα Βαλκάνια, στη Μ. Ασία και στη Ρωσία!

Το γνωρίζει ο κ. Στάθης Χαριτόπουλος. Το Άγιον Όρος τον 14ο αι. ταράχτηκε από θρησκευτικές έριδες που προκάλεσαν οι μοναχοί Βαρλαάμ και Γρηγόριος Παλαμάς. Τότε η περιοχή πέρασε στην κατοχή των Σέρβων ηγεμόνων. Το 1430 το Άγιο Όρος έγινε «φόρου υποτελές» στο Σουλτάνο, γεγονός που είχε άσχημες συνέπειες στην οικονομία του. Αλλά δεν έμεινε εκεί.

Το 1749 ιδρύθηκε από τον Πατριάρχη Κύριλλο Ε΄, η φημισμένη “Αθωνιάδα Σχολή”, που αποτέλεσε ένα από τα μεγαλύτερα πνευματικά κέντρα του ελληνισμού στα χρόνια της τουρκοκρατίας!. Κι όχι μόνο!.. Στις 2 Νοεμβρίου του 1912, αγήματα του ελληνικού στρατού κατέλαβαν το Άγιο Όρος και το ελευθέρωσαν από τους Τούρκους. Η Ιερή Κοινότητα με ψήφισμά της στις 3 Οκτωβρίου του 1913κήρυξε την περιοχή αναπόσπαστο τμήμα της Ελληνικής Επικράτειας!..

Θα χρειαστούν πολλές σελίδες για να μιλήσουμε για τα Μοναστικά Ιδρύματα του Αγίου Όρους ή να αναλύσουμε τις μεγάλες και συγκινητικές στιγμές, τις «στιγμές αιωνιότητας» της ζωής των μοναχών, όπως είναι το μοναστήρι (ή μονή), η σκήτη, το κελί, οι καλύβες, τα καθίσματα και τα ησυχαστήρια.

Και ασφαλώς θα χρειαστούν απείρως περισσότερες σελίδες για να μιλήσουμε για την Μοναχική Ζωή του Αγίου Όρους που με τόση προσοχή και δέος αποθανάτισε στο φωτογραφικό του φακό ο κ. Στάθης Χαριτόπουλος. Ακόμη πρισσότερο όταν γνωρίζουμε ότι στα μοναστήρια η μέρα αρχίζει μια ώρα μετά τα μεσάνυχτα, όταν χτυπάει το σήμαντρο (μια μακριά χοντρή σανίδα κρεμασμένη από τα δύο άκρα της) και καλεί τους μοναχούς στην πρώτη προσευχή της ημέρας!..

Η προσευχή αυτή είναι ιδιωτική, ονομάζεται κανόνας και διαρκεί μία ώρα. Στη συνέχεια το σήμαντρο καλεί τους μοναχούς στην κοινή προσευχή στον ναό του μοναστηριού. Ακολουθεί η Θεία Λειτουργία. Με το τέλος της οι μοναχοί συγκεντρώνονται στην τράπεζα για το γεύμα. Μετά το γεύμα ο μοναχός ασχολείται με την εργασία που έχει αναλάβει. Από αυτήν την εργασία δεν εξαιρείται ούτε ο ηγούμενος της μονής.

Μετά το μεσημέρι ο μοναχός μπορεί να αναπαυθεί. Στις τρεις το απόγευμα το σήμαντρο τον καλεί στον εσπερινό, μετά από τον οποίο οι μοναχοί πάνε στην τράπεζα για το δεύτερο γεύμα της ημέρας. Μετά την τράπεζα περπατούν και συζητούν στο προαύλιο του μοναστηριού. Με τη δύση του ήλιου το σήμαντρο τους καλεί στο απόδειπνο. Μετά το τέλος του απόδειπνου ο μοναχός αποσύρεται στο κελί του.

Κι αν κάποιος περαστικός ή στρατοκόπος περάσει να δει τις σκήτες, θα δει ότι η μοναχική ζωή είναι διαφορετική, καθώς σ’ αυτές υπάρχουν σπίτια με ένα παρεκκλήσι. Η ιδιωτική προσευχή γίνεται σ’ αυτά, ενώ για τις γιορτές και τις μεγάλες Ακολουθίες υπάρχει ο μεγάλος κοινός ναός, το Κυριακόν, όπου οι μοναχοί είναι επιφορτισμένοι να αποκτούν μόνοι τους τα προς το ζειν και υποχρεώνονται να εργάζονται περισσότερο.

Ναι!.. Δεν το αρνούνται!.. Η πιο δύσκολη έκφραση του μοναχισμού είναι σίγουρα ο ερημητικός βίος. Ο ερημίτης ζει σε δυσκολοπάτητα και δύσβατα μέρη μόνο με την προσευχή. Η τροφή του είναι λιγοστή (λαχανικά, παξιμάδι και νερό) και όση ακριβώς χρειάζεται για να κρατηθεί στη ζωή. Με μία, όμως, διαφορά: Η ζωή ενός μοναχού σε τούτο διαφέρει από τη ζωή ενός κοσμοπολίτη: Ο δίαυλος επικοινωνίας που έχεις ανοίξει με τον Θεό σε κάνει να τον έχεις φίλο και αδελφό και όχι έναν άνθρωπο χαμένο μόνο στη σκέψη, όπως θα’λεγε κι ο φίλος μου Στάθης Χαριτόπουλος!..